Όταν ο Αττίλας σκέφτηκε να βρει μια πρόφαση για να πολεμήσει τον Ρωμαίο στρατηγό Αέτιο, δεν είχε αντιμετωπίσει μέχρι τη στιγμή εκείνη το ενδεχόμενο να εμπλακεί σε μια μάχη με παρατεταγμένο και οργανωμένο στρατό. Μέχρι τότε οι άνδρες του πολεμούσαν χωρίς την πειθαρχία που χαρακτηρίζει τους οργανωμένους στρατούς. Τώρα που υποχρεώθηκε από τον έξυπνο αντίπαλό του, τον Αέτιο, να πολεμήσει με το σύστημα των Ρωμαίων, νικήθηκε.
Ποιος ήταν όμως ο Αέτιος που ντρόπιασε τον Αττίλα; Γιατί στ’ αλήθεια ο Αέτιος ήταν η ψυχή και το μυαλό των ρωμαϊκών λεγεώνων που νίκησαν στα Καταλανικά Πεδία, στην περιοχή της γαλλικής Καμπανίας. Ο Αέτιος γεννήθηκε στη Θράκη στα τέλη του τέταρτου μ.Χ. αιώνα. Μια παράξενη τύχη τον προετοίμασε για την ιστορική αυτή μάχη, όπου κρίθηκε το μέλλον της Δύσεως. Όταν ήταν νέος, οι Ρωμαίοι τον έστειλαν ως όμηρο στους Ούννους, δηλαδή τον έδωσαν σαν εγγύηση ότι θα τηρούσαν τους όρους της συνθήκης που υπογράφτηκε ανάμεσα σ’ αυτούς και τους βαρβάρους. Σ’ όλο αυτό το διάστημα της υποχρεωτικής παραμονής του ανάμεσα στους Ούννους, μελετούσε τις αρετές αλλά και τα αδύνατα σημεία των εχθρών, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην στρατιωτική τους τέχνη. Έτσι ήταν φυσικό να λογαριάζει τον Αττίλα σαν ένα Ούννο που εφαρμόζει όλες τις πολεμικές «πονηριές» του λαού του, τεχνάσματα και πονηριές που τις γνώριζε κιόλας πολύ καλά ο Αέτιος.
Διάφορες στρατιωτικές σημαίες και αετοί, σύμβολα των ρωμαϊκών λεγεώνων. Ο αετός που είναι πρώτος κατασκευάστηκε από επιχρυσωμένο μπρούντζο και έχει βάρος 4 κιλών.
Οι αντίπαλοι προετοιμάζονται
Οι Ρωμαίοι ζήτησαν αμέσως τη βοήθεια των Φράγκων με αρχηγό τον Μεροβία, των Βησιγότθων με αρχηγό τον Θεοδώριχο και άλλων βαρβάρων που βρίσκονταν στα σύνορα της αυτοκρατορίας και έβλεπαν τους Ούννους επίσης σαν εχθρούς τους. Όλες οι δυνάμεις, οι ρωμαϊκές και οι βαρβαρικές-φραγκικές, βρίσκονταν κάτω από τις διαταγές του Αέτιου όταν ξεκίνησε να συναντήσει τον Αττίλα. Ο Αέτιος είχε δείξει και άλλοτε τις ικανότητές του. Επικεφαλής των Ρωμαίων και με βοηθούς τον Θεοδώριχο και τον Μεροβία είχε οδηγήσει τις συμμαχικές δυνάμεις Ρωμαίων, Βησιγότθων και Φράγκων εναντίον των Βουργουνδίων και τους ανάγκασε να καταφύγουν στην Ελβετία.
Η «οργή του Θεού», δηλαδή ο Αττίλας διέσχισε τον Ρήνο τον Μάρτιο του 451. Παντού εξαπλώθηκε ο πανικός. Ο Αττίλας δεν είχε μαζί του παρά μόνο 40.000 καβαλάρηδες –αλλά τι καβαλάρηδες! Οι ορδές των Ούννων σταματούν μπροστά στο Παρίσι, που σώζεται χάρη σε μια αδύναμη γυναίκα, την αγία Γενεβιέβη, που οργανώνει την άμυνα της πόλεως. Ο Αττίλας στρέφεται προς τον νότο και πολιορκεί την Ορλεάνη. Ο επίσκοπος Αινιάν οργανώνει μια πεισματική άμυνα και οι Βησιγότθοι σπεύδουν να τον βοηθήσουν.
Όλα δείχνουν ότι η μεγάλη στιγμή πλησιάζει. Ο Αττίλας συγχύζεται. Κατευθύνεται προς την Καμπανία και εγκαθίσταται σε μια μεγάλη πεδιάδα που την ονόμασαν Καταλανικά (ή Καταλωνικά) Πεδία. Ο Αέτιος τον συναντά εκεί και αρχίζει τον αγώνα. Ο Αττίλας προσπαθεί να αποφύγει τη μάχη. Συμπεριφέρεται έξυπνα. Ξέρει ότι η μάχη θα είναι αποφασιστική. Δεν θέλει να διακινδυνεύσει. Δυστυχώς όμως γι’ αυτόν θέλει να συμβουλευτεί το μαντείο. Τα σημάδια λένε ότι ο εχθρός θα νικήσει αλλά ο αρχηγός του θα σκοτωθεί στη μάχη. Σίγουρος ότι αρχηγός των αντιπάλων του ήταν ο Αέτιος, ο μόνος τον οποίο φοβόταν υπερβολικά, ο Αττίλας αποφασίζει να μπει στη μάχη που ζητούσαν οι Ρωμαίοι. Μετά την μάχη όμως θα διαπιστώσει απελπισμένος ότι εκείνος που σκοτώθηκε δεν ήταν ο Ρωμαίος στρατηγός αλλά ο Θεοδώριχος.
Πολεμικό άρμα της εποχής. Το χρησιμοποιούσαν οι πολεμικές φυλές που κατοικούσαν στο σημερινό Βέλγιο.
Ας δούμε τώρα πώς διεξήχθη η ιστορική μάχη: Ένας λόφος χώριζε τους δύο αντιπάλους. Ο Αέτιος τοποθέτησε με μεγάλη περίσκεψη τον στρατό του και η μάχη άρχισε ορμητικά. Το ιππικό των Ούννων από την αρχή κιόλας δεν μπόρεσε να σπάσει το σιδερένιο φράγμα των λεγεώνων και οι Ρωμαίοι κατάφεραν να καταλάβουν με έφοδο τον λόφο. Οι Ούννοι άρχισαν να υποχωρούν όταν ο Αττίλας ρίχτηκε ο ίδιος στο κέντρο της μάχης για να ενθαρρύνει τους άνδρες του. Στο μεταξύ όμως ο Θεοδώριχος σκοτώθηκε και οι Βησιγότθοι ζητούσαν εκδίκηση. Ρίχτηκαν κι αυτοί στον εχθρό με τέτοια ορμή, που διέσπασαν τις γραμμές του και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει πάλι.
Την άλλη μέρα το πρωί ο Αέτιος ήταν κύριος του πεδίου της μάχης. Όσοι Ούννοι απέμειναν, οχυρώθηκαν πρόχειρα πίσω από τα άρματα και τις εφοδιοπομπές. Στο κέντρο ο Αττίλας είχε κάνει ένα σωρό με ξύλινες σέλλες των καβαλάρηδων, έτοιμος να τις βάλει φωτιά για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού. Οι Βησιγότθοι, από την άλλη μεριά, δεν έβλεπαν την ώρα να εκδικηθούν τον θάνατο του βασιλιά τους και να δουν τον Αττίλα να ακολουθεί την ίδια τύχη. Ο Αέτιος όμως δεν ήταν διατεθειμένος να χάσει τους άνδρες του χωρίς κανένα λόγο. Έτσι έπεισε τους συμμάχους να μείνουν εκεί που βρίσκονταν και αυτός έμεινε μόνος του με τις λεγεώνες στο πεδίο της μάχης. Μ’ αυτό τον τρόπο κράτησε τα πλεονεκτήματα της νίκης και η Ρώμη δεν στερήθηκε τα πλεονεκτήματα αυτά υπέρ των Βησιγότθων. Ασφαλώς φοβήθηκε μήπως αυτοί, στην επιμονή τους να εκδικηθούν, κατάφερναν να αποδώσουν στον εαυτό τους όλη την επιτυχία. Ο Αέτιος δεν είχε άδικο. Οι διάφοροι Βησιγότθοι συγγραφείς αργότερα έγραψαν ότι η νίκη οφείλονταν στους συμπατριώτες τους.
Το τέλος του Αττίλα
Ύστερα από την ήττα του αυτή στα Καταλανικά Πεδία, που έσωσε τον δυτικό ρωμαϊκό κόσμο, ο Αττίλας με τους πολεμιστές του ξαναγύρισε στην Ουγγαρία, στη «χώρα των Ούννων». Πολλούς αιώνες αργότερα οι απόγονοι των πληθυσμών που ένιωσαν την «οργή του Θεού», θα μιλούν ακόμα γι’ αυτόν. Ακόμα και ο δράκος στο παραμύθι του Κοντορεβιθούλη λένε πως συμβολίζει και θυμίζει τους φοβερούς αυτούς Ούννους.
Τον άλλο χρόνο ο Αττίλας προσπάθησε να κατακτήσει την Ιταλία αλλά αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω. Δύο χρόνια αργότερα πέθανε ή σκοτώθηκε. Οι Ούννοι έφυγαν προς την Αζοφική θάλασσα. Το βέβαιο είναι πως η μάχη των Καταλανικών Πεδίων έσωσε την ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Μια αυτοκρατορία όμως που είχε αρχίσει κιόλας να παρακμάζει και σταδιακά να πεθαίνει. Λίγα χρόνια αργότερα, το 476, ο αρχηγός των βαρβάρων μισθοφόρων Οδόακρος ανεβαίνει στο θρόνο της Ρώμης. Στο σημείο αυτό «τελειώνει» η αρχαία ιστορία και αρχίζει η μεσαιωνική ιστορία της Δύσης.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1. Πρβ. J. Calmette, Le monde feudal, Paris 1951, 1.
2. Ε. v. Tunk, Das Romische Imperium, Munchen 1958, 232.
3. F.L.Ganshof εν. E.Barker, G.Clark, P.Vaucher, (εκδ.) The Eurorean Inheritance, Oxford 1955, 314-316.
4. C.W.Previte-Orton-(Ph. Grierson), The Shorter Cambridge Medieval History I, Cambridge 1971, 168 κε.
5. V. Gordon Childe εν The European Inheritance 151 κ. ε.
6. G.A.J.Hodgett, A Social and Economic History of Medieval Europe, London 1972.
7. J. Heers, Precis d’histoire du moyen age, Paris 1968, 6.
8. H.W.C.Davis, Europe 13.
9. H. Pirenne, Histoire de l’ Europe, des invasions au XVIes, Bruxelles-Neuchatel, x. x,5.
10. Έκδοση της βίβλου του Ουλφίλα (Wulfilas) παρασκεύασε ο W.Streitberg, 2η εκδ. 1919-28.-G.Schnurer, Die Anfange der adendlandischen.
