Περίληψη
Η λογοτεχνία, εκτός όλων των άλλων ζωτικών λειτουργιών της, είναι ένα διαχρονικό σύστημα επικοινωνίας των ανθρώπων. Ο λογοτέχνης αντλεί από τα βιώματά του, τις εμπειρίες του, τα συγκινησιακά και γνωστικά του αποθέματα σημασίες και νοήματα και τα καθιστά προσιτά και ζωντανά μέσα από το λόγο του. Τα νοήματα αυτά μεταφέρουν πολιτισμική ουσία και συνιστούν στάσεις ζωής. Αποτελούν μηνύματα του λογοτέχνη, πότε οικεία και άμεσα αναγνωρίσιμα και πότε έμμεσα και συγκαλυμμένα, τα οποία οι αναγνώστες προσλαμβάνουν με διαφορετικό τρόπο και εμπλουτίζουν με βάση τις δικές τους αναγνωστικές και γενικότερες εμπειρίες ζωής. Τα νέα δεδομένα της θεωρίας της λογοτεχνίας και της διδακτικής της σε συνδυασμό με τις Νέες Τεχνολογίες μπορούν να αξιοποιήσουν αυτά τα κειμενικά στοιχεία σε σχέση με τα εξωκειμενικά δεδομένα, τα βιώματα και τα στοιχεία που συγκροτούν εν γένει τον κοινωνικό και ψυχικό μικρόκοσμο των μαθητών μας.
Λέξεις κλειδιά: καινοτομία, πολυμεσικά περιβάλλοντα, λογοτεχνία.
Β
Εισαγωγή
Τι συνιστά Εκπαιδευτική - Σχολική Καινοτομία;
Η συζήτηση για το περιεχόμενο των αλλαγών και των καινοτομιών στην εκπαίδευση είναι διαχρονική και πολύ μεγάλη. Στο χώρο της παιδαγωγικής γεννά θέσεις και αντιθέσεις, συμφωνίες και διαφωνίες και πάντα αφήνει μετέωρη την απάντηση στο ερώτημα αν καινοτομία στην εκπαίδευση είναι απλά η εισαγωγή νέων γνωστικών αντικειμένων στο σχολικό πρόγραμμα ή αν καινοτομία είναι εκείνη η επιλογή του «νέου», ως εκπαιδευτική και παιδαγωγική διαδικασία, που διαμορφώνει και διαμορφώνεται από την εποχή, τις αξίες, τις κοινωνικές στάσεις και τον πολιτισμό.
Για τον λόγο αυτό, το σχολείο οφείλει να τολμήσει τις αναγκαίες υπερβάσεις από τυποποιημένα προγράμματα, παγιωμένα σχήματα και δομές, υιοθετώντας το «νέο» ως απάντηση στις προκλήσεις των καιρών. Η ενίσχυση της κριτικής σκέψης, η καλλιέργεια της δημιουργικής και συνθετικής ικανότητας του μαθητή, η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και θετικών στάσεων απέναντι σε κάθε είδους αξίες, αποτελούν, μεταξύ άλλων, κυρίαρχους στόχους για την εκπαίδευση του μέλλοντος -όπως την περιέγραψε η «επιτροπή της (UNESCO) για την Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα»-, που θεμελιώνεται σε «τέσσερις πυλώνες»:
- Μαθαίνω πώς να μαθαίνω
- Μαθαίνω πώς να ενεργώ
- Μαθαίνω πώς να υπάρχω
- Μαθαίνω πώς να ζω μαζί με τους άλλους
Β
1. Εκπαιδευτικό Λογισμικό
Τα εκπαιδευτικά λογισμικά ακολουθούν την τεχνολογική εξέλιξη. Στην αρχή το περιβάλλον διεπαφής ήταν ιδιαίτερα φτωχό, αργότερα με την εξέλιξη των πολυμέσων προστέθηκε εικόνα και ήχος και αναμένεται τα επόμενα βήματα να κινηθούν σε περιβάλλοντα τεχνητής νοημοσύνης και εικονικής πραγματικότητας.
Τα εκπαιδευτικά λογισμικά μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε πολλές κατηγορίες, όπως:
- Λογισμικά εξάσκησης (drill and practice)
- Εκπαιδευτικά παιχνίδια
- Διαδραστικές «ιστορίες» και «παραμύθια»
- Προσομοιώσεις (simulations)
- Μικρόκοσμοι (micro-worlds)
- Μοντελοποιήσεις και Νοητική χαρτογράφηση
Και ακόμη
- Συστήματα για έκδοση κειμένων
- Εργαλεία δημιουργίας πολυμεσικών εφαρμογών, και άλλα.
Β
2. Χρήση των ΤΠΕ ως παιδαγωγικού εργαλείου για τη διδασκαλία συγκεκριμένων θεματικών ενοτήτων.
Η χρήση αυτή, που φαίνεται ότι αλλάζει το περιβάλλον μάθησης, έχει άμεση σχέση με την ύπαρξη του κατάλληλου εκπαιδευτικού λογισμικού. Η παραγωγή του λογισμικού αυτού εντάσσεται στις προϋποθέσεις για ουσιαστική εκπαιδευτική αξιοποίηση των ΤΠΕ.
Β
3. Στάδια σχεδιασμού και ανάπτυξης εκπαιδευτικού λογισμικού
Συνοπτικά, τα στάδια σχεδιασμού και ανάπτυξης εκπαιδευτικού λογισμικού είναι τα παρακάτω:
- Αξιολόγηση αναγκών: Καθορίζεται η θεματική περιοχή την οποία καλείται να καλύψει το λογισμικό. Επιλέγονται ενότητες όπου είναι απαραίτητη ή, έστω, χρήσιμη η διδακτική αξιοποίηση των ΤΠΕ.
- Καθορισμός στόχων-απαιτήσεων: Οριοθετούνται αρχικά οι εκπαιδευτικές απαιτήσεις και, κάποιες φορές, η αντιστοιχία με μαθήματα ή ακόμη και με ενότητες του ΑΠ. Στη συνέχεια καθορίζονται οι διδακτικές προδιαγραφές και ακολουθούν οι τεχνικές προδιαγραφές του λογισμικού
- Σχεδιασμός: Με βάση τις απαιτήσεις και τους προδιαγραφέντες στόχους, σχεδιάζεται η εκπαιδευτική δομή του υλικού, επιλέγονται η θεωρία -ή οι θεωρίες - μάθησης όπου θα στηριχθεί το λογισμικό, επιλέγονται εργαλεία (γλώσσα προγραμματισμού, authoring tools -εργαλεία ανάπτυξης εφαρμογών- κ.τ.λ.) που θα χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξή του και ακολουθεί ο σχεδιασμός των βασικών λειτουργιών και του περιβάλλοντος διεπαφής.
- Ανάπτυξη: Αφού αναπτυχθούν τα βασικά εκπαιδευτικά σενάρια αρχίζει η συγγραφή του λογισμικού.
- Ανατροφοδότηση: Κατά τη φάση της εγγραφής γίνονται οι πρώτες δοκιμές σε περιβάλλον εργαστηρίου (ή ακόμη καλύτερα σε πραγματικές τάξεις), και τα αποτελέσματα οδηγούν σε πιθανό επανασχεδιασμό και βελτίωση του project.
- Τεκμηρίωση: Γράφεται το υποστηρικτικό υλικό που μπορεί να περιλαμβάνει:
On line help
Βιβλίο μαθητή
Φύλλα δραστηριοτήτων
Βιβλίο καθηγητή
Εκπαιδευτικό υλικό υποστήριξης
Το site του προγράμματος
Ειδικό υλικό για ΑΜΕΑ, κτλ.
- Beta version: Δοκιμάζεται η πρώτη έκδοση του λογισμικού. Είναι προφανές ότι όσο μεγαλύτερο είναι το δείγμα της δοκιμής, τόσο πιο αξιόπιστα είναι τα συμπεράσματα που θα εξαχθούν.
- Αξιολόγηση: Το λογισμικό αξιολογείται από μαθητές και δασκάλους μετά από την εφαρμογή του σε σχολικές τάξεις.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού είναι μια μακρά διαδικασία (συνήθως απαιτεί 2-3 χρόνια). Παράγεται από μια ομάδα που μπορεί να περιλαμβάνει:
- Εκπαιδευτικούς αντιστοίχων ειδικοτήτων
- Προγραμματιστές
- Ειδικούς σε πολυμεσικές εφαρμογές (ακόμη και σκηνοθέτες)
Η ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού είναι αποτέλεσμα διεπιστημονικής προσέγγισης διαφόρων επιστημών και ποικίλων τεχνολογιών (παιδαγωγική, διδακτική, γνωστικές επιστήμες, πληροφορική, επικοινωνίες κ.τ.λ.).
