Σενάριο μαθήματος
Μάθημα: Έκθεση Έκφραση
Ενότητα: Μόδα – Ενδυμασία
Κείμενο: «Η υψηλή ραπτική στο Βυζάντιο»
Τάξη: Α΄ Λυκείου
Ορισμό της μόδας σίγουρα θα δυσκολεύονταν να δώσουν οι Βυζαντινοί. Επίσης θα αδυνατούσαν να πιστέψουν την εξέλιξή της από την αναγέννηση έως και τις ημέρες μας. Η ανασκόπηση των ελληνικών, αιγυπτιακών, βυζαντινών και μεσαιωνικών ενδυμασιών αποκαλύπτει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την κάθε εποχή.
Η υψηλή ραπτική στο Βυζάντιο
της Μαρίας Νικολάου
Ήταν καλοντυμένοι οι Βυζαντινοί; Οι άνδρες πρόσεχαν την εμφάνισή τους; Και οι γυναίκες καλλωπίζονταν με τις ώρες πριν βγουν έξω; Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνει η Μαρία Χρόνη, υποψήφια διδάκτωρ βυζαντινής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, μελετώντας τα χρόνια του Βυζαντίου και τις συνήθειες ένδυσης και υπόδησης των ανθρώπων της εποχής.
"Μπορώ να πω ότι χρησιμοποιούσαν πολλά ζωικής προέλευσης προϊόντα για την ένδυσή τους, όπως το δέρμα, αλλά και για την εξάρτυση", δηλώνει και σημειώνει ότι οι βυζαντινοί τεχνίτες έφτιαχναν πουγκιά και γυναικείες τσάντες, αλλά και παπούτσια από πρόβειο δέρμα. "Τα μνημεία της τέχνης μαρτυρούν αν ήταν καλοντυμένοι. Η μεν ανώτερη τάξη ήταν πολύ επιμελής στο θέμα της εμφάνισης και ειδικά οι γυναίκες με πολλά πλούσια κοσμήματα, ακριβά και καλά ρούχα. Οι άλλες κοινωνικές ομάδες δεν είχαν μεγάλη επιμέλεια στο ντύσιμο".
Η οικονομική κατάσταση αποκαλυπτόταν και τότε, ίσως πολύ περισσότερο σε σχέση με σήμερα, από την ένδυση και την αμφίεση των Βυζαντινών. Η ένδυση ήταν αντιπροσωπευτική της εργασίας. Για παράδειγμα, ο ψαράς θα έβαζε κάτι πιο ζεστό για να αντέξει την υγρασία του χώρου όπου δούλευε και ο γεωργός το καλοκαίρι θα φορούσε κάτι πιο ελαφρύ για να αντέξει στον ήλιο. "Τα έργα τέχνης δείχνουν ότι πιο πολύ το ντύσιμο ήταν ενδεικτικό της κοινωνικής τάξης και του επαγγέλματος", δηλώνει η ερευνήτρια.
Οίκοι μόδας στις αυτοκρατορικές αυλές...
Οι οίκοι μόδας αλλά και οι φημισμένοι μόδιστροι δεν λειτουργούσαν και δεν δημιουργούσαν την εποχή του Βυζαντίου, όπως σήμερα. Στην αυτοκρατορική αυλή δημιουργούσαν ειδικοί ράπτες, καταξιωμένοι και αναγνωρισμένοι στο χώρο. Απολάμβαναν την εκτίμηση των ανθρώπων της αυλής, αλλά ήταν απαγορευμένο να βγουν προς τα έξω και να ράψουν ρούχα για τον απλό λαό. Όσον αφορά την περιποίηση των δύο φύλων, στο ερώτημα ποιος από τους δύο, ο άνδρας ή η γυναίκα, έδειχναν ιδιαίτερη περιποίηση στην ένδυση και ενδιαφέρον για την αμφίεσή τους, η κ. Χρόνη είναι κατηγορηματική: "Ισχύει για τους άνδρες ό,τι και για τις γυναίκες. Οι ανώτερες τάξεις πάντα και οι πέριξ στον αυτοκράτορα ενδιαφέρονταν για την εμφάνισή τους, οι άλλοι όχι." Άλλωστε, η γυναίκα στο Βυζάντιο δεν έβγαινε πολύ έξω από το σπίτι, άρα η εμφάνιση απασχολούσε περισσότερο τους άνδρες, που έκαναν και τις πιο πολλές επαφές εκτός εστίας.
Η μόδα ήταν άγνωστη λέξη στα χρόνια του Βυζαντίου, οι ανάγκες ήταν άλλες. "Συμπεραίνει κανείς ότι με την πάροδο του χρόνου χρησιμοποιούσαν περισσότερα ζωικά προϊόντα για την ένδυσή τους. Άρα υπάρχουν μικροδιαφορές από εποχή σε εποχή στα ενδύματα. Διαφορές που δεν αφορούν μια μόδα, αλλά περισσότερο μια πρακτική". Στην υστεροβυζαντινή περίοδο κάνουν την εμφάνισή τους και τα γούνινα κομμάτια, δημιουργίες από το δέρμα του λαγού, που δεν εντοπίζονται στην πρώιμη περίοδο.
Όλα τα παραπάνω στα χρόνια του Βυζαντίου. Γιατί ο 15ος αιώνας, η Αναγέννηση και ο 16ος αιώνας, ανοίγουν την πόρτα στην εμφάνιση της μόδας στην Ευρώπη, στις αστικές τάξεις της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. "Από πρακτική ανάγκη η μόδα γίνεται τέχνη" και η αναγεννησιακή ενδυμασία -αντρική και γυναικεία- δέχεται επιρροές, τεχνοτροπίες, συμβολισμούς και παίρνει το δρόμο της, ωθώντας την εξάπλωση της μόδας στα διαφορετικά βασίλεια της Ευρώπης. Το Βυζάντιο έχει παρέλθει.
Οκτ. 15. 2007
(άρθρο της Μαρίας Νικολάου δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Μακεδονία»)
Β
ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ:
Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί οι μαθητές θα επιχειρήσουν να προσεγγίσουν ένα κείμενο -το οποίο έχει μετατραπεί σε «υπερκείμενο»- σχετικό με την ενδυμασία μέσα από μια διερευνητική μαθησιακή διαδικασία. Η αναζήτηση και η αξιοποίηση γνωστικού τύπου πληροφοριών, η επιλογή και η αξιολόγηση της πληροφορίας μέσα από τη συνεργατική παραγωγή λόγου ενταγμένου σε αυθεντικά επικοινωνιακά πλαίσια, η ανατροφοδότηση του υλικού των πηγών στην ομάδα μέσα από μία διαδραστική επικοινωνία καθώς και η χρήση αναπαραστατικών μορφών αποτελούν βασικούς άξονες της διδασκαλίας που υλοποιούνται μέσα από τη χρήση των γενικών εργαλείων των Τ.Π.Ε. και του διαδικτύου στα πλαίσια του ψηφιακού γραμματισμού.
Παιδαγωγικά, δίνεται έμφαση στην ομαδοσυνεργατική πορεία της μάθησης, στην ανατροφοδότηση των μαθητών με πληροφορίες και αξιολογικές κρίσεις που προέρχονται από την ίδια την ομάδα και προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας διδακτικής πράξης εστιασμένης στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητών. Σε μια παιδοκεντρική διαδικασία μάθησης ο ρόλος του δασκάλου από αυστηρά καθοδηγητικός μετατρέπεται σε εμψυχωτικός.
Το σενάριο αυτό ακολουθεί το «Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών για την Έκφραση - Έκθεση» και επιδιώκει να υπηρετήσει τους παρακάτω στόχους:
Β
Α. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Επιδιώκεται ο μαθητής:
ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ; ΝΑ ΟΔΗΓΗΘΕΙ ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΥ ΣΕ ΑΥΘΕΝΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.
Ειδικότερα:
1. α) να κατανοήσει το κείμενο και να αποκτήσει την ικανότητα να κρίνει τις πληροφορίες που αυτό του δίνει.
β) να αξιοποιήσει, με τη βοήθεια των υπερδεσμών, συγκεκριμένα «υπερκειμενικά» στοιχεία στην κατεύθυνση της απόκτησης μιας καλύτερης επαφής με το κείμενο και την εποχή στην οποία αναφέρεται.
γ) να προσεγγίσει το κείμενο με τη συμβολή διαφορετικών αναπαραστατικών μορφών.
δ) να «κατακτήσει» το κείμενο μέσα από τη δική του προσωπική ανάγνωση, επιλέγοντας από μόνος του την πορεία ανάγνωσης αυτού του «υπερ-κειμένου».
ε) να ανακαλύψει μέσω της διερευνητικής μάθησης τον κόσμο της ενδυμασίας τόσο στο Βυζάντιο όσο και μέσα στους αιώνες.
στ) να περιηγηθεί στην εποχή του Βυζαντίου (ιστορία, διοίκηση, οικονομία, κοινωνία κτλ) μέσα από ένα κείμενο γλωσσικής διδασκαλίας.
