1. Τι συνιστά Εκπαιδευτική - Σχολική Καινοτομία;
Πως θα αναδεικνύουμε μέσα από την καθημερινή σχολική πράξη τις νέες μορφές εκπαίδευσης, τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία αλλά και τη διεθνή παρουσία και την ερευνητική προοπτική; Το ερώτημα αυτό γεννάται αυθόρμητα μέσα στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης.
Σε ότι αφορά τη σχολική τάξη και τις μαθησιακές διαδικασίες, η εισαγωγή της Καινοτομίας έγκειται -στην παρούσα συγκυρία των αρχών του 20ου αιώνα, στον διεθνή και ειδικά στον Ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό χώρο- στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το Μάθημα και στην αλλαγή της χρήσης του διαθέσιμου εκπαιδευτικού υλικού, ώστε να αναδεικνύεται η δυνατότητά του να συνιστά πραγματικά μαθησιακό πόρο, είτε πρόκειται για σχολικά εγχειρίδια είτε και για άλλα έντυπα ή και ηλεκτρονικά κείμενα, εκδόσεις κ.λ.π.
Σήμερα χρησιμοποιούνται, κατά κανόνα, από τα σχολεία, ελάχιστα υλικά μέσα (κυρίως πίνακας και βιβλίο). Η προτεραιότητα επομένως είναι η εισαγωγή της χρήσης νέων μέσων (ΤΠΕ, εργαστηριακών δραστηριοτήτων των μαθητών) και κατόπιν οι καινοτόμες χρήσεις τους. Νομίζω, λοιπόν, ότι, όχι μόνο η αλλαγή της χρήσης τους αλλά και η διδακτική εισαγωγή των νέων μέσων ώστε να αποτελούν πραγματικό μαθησιακό πόρο, μπορεί να αποτελέσει ένα είδος καινοτομίας στην ελληνική πραγματικότητα.
Η καινοτομία έχει πολλαπλές διαστάσεις και προσδιορίζεται από το περιβάλλον στο οποίο αναλαμβάνεται/ προσδιορίζεται. Με βάση την ισχύουσα αντίληψη, όπως προέρχεται από τον χώρο της οικονομίας, η καινοτομία έχει «θετική σήμανση», δηλ. κρίνεται ως τέτοια στο βαθμό που προσπαθεί να μεταβάλλει δομές, πρακτικές και μεθοδολογίες, στην κατεύθυνση της βελτίωσης της ποιότητας διαδικασιών και συστημάτων, στη βελτίωση της ποιότητας και εντέλει της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού έργου.
Ο προβληματισμός για το περιεχόμενο των καινοτομιών στην εκπαίδευση προϋποθέτει:
- Την αναζήτηση που αναστοχάζεται το παρελθόν του σχολείου, που ερμηνεύει τη σημερινή του πραγματικότητα, τις ανάγκες και τις προοπτικές του και που επεξεργάζεται ένα υπαρκτό μοντέλο και διακατέχεται από ένα όραμα.
- Την επιλογή του νέου και του διαφορετικού, ως διαδικασία υπέρβασης με προσδοκία την ανανέωση της, με μοναδικό κριτήριο την αναγκαιότητα και τη δυνατότητα του να προσφέρει στην εκπαίδευση την απαιτούμενη δυναμική.
- Την εκπαιδευτική-πολιτική αντίληψη σε σχέση με τις ατομικές και κοινωνικές ανάγκες του μέλλοντος.
Στο χώρο της εκπαιδευτικής κοινότητας η συζήτηση για τις καινοτομίες αποτελεί το σύγχρονο προβληματισμό που επιχειρεί να δώσει απαντήσεις για το πώς πρέπει:
- Να σχεδιάζονται οι καινοτομίες.
- Να στηρίζονται οι καινοτομίες.
- Να προετοιμάζονται εκπαίδευση και εκπαιδευτικοί για να εφαρμόσουν μια καινοτομία.
- Να διαμορφώνεται κουλτούρα νεοτερισμών στην εκπαίδευση.
Βέβαια, ο κυβερνοχώρος, ουσιαστικά, αποτελεί, έναν ανύπαρκτο χώρο για τον παρατηρητή που δεν εμπλέκεται δημιουργικά με αυτόν, ενώ, αντίθετα, είναι ένα πλούσιο, εικονικό περιβάλλον για αυτούς που αλληλεπιδρούν μαζί του και το συν-δημιουργούν ή το επαναδημιουργούν. Το μεγάλο του πλεονέκτημα έγκειται στο ότι ενεργό μέρος στην όλη αυτή αλληλεπιδραστική συνθήκη έχουν τόσο οι άνθρωποι (ως σωματονοητικά συστήματα) όσο και οι μηχανές (ως μηχανήματα και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης). Είναι ακόμη κομβικής σημασίας το γεγονός πως με την πρόοδο της τεχνολογίας, που είναι ομολογουμένως ραγδαία, φαίνεται πως η δυναμική αυτής της διαδικασίας στην πλέον εξελιγμένη της μορφή (εμφυτεύματα σε οργανισμούς, νέες ψυχότροπες ουσίες κ.λ.π.) οδηγεί, πιθανόν, σε καταστάσεις όπου ο άνθρωπος και οι προγραμματιζόμενες μηχανές ως συστήματα αλληλοπαραχωρούν αμοιβαία μέρος των βασικών τους ιδιοτήτων για την κατασκευή μιας νέας κοινής «ταυτότητας».
Β
2. Εκπαιδευτικό Λογισμικό
Ως εκπαιδευτικό λογισμικό μπορεί να χαρακτηριστεί οποιοδήποτε λογισμικό που μπορεί να βοηθήσει την εκπαιδευτική διαδικασία είτε ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας από το διδάσκοντα, είτε και ως διδακτικό εργαλείο που λειτουργεί εξατομικευμένα, στο επίπεδο του μαθητή. Χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού μπορεί να γίνει σε επίπεδο τάξης, ομάδας μαθητών, δυάδας μαθητών (η συνήθης χρήση στα ελληνικά εργαστήρια πληροφορικής) ή εξατομικευμένα.
Με αυτή την έννοια λοιπόν ένας πρώτος διαχωρισμός του εκπαιδευτικού λογισμικού μπορεί να γίνει στους άξονες:
- Λογισμικό γενικής χρήσης (π.χ. Power Point)
- Εξειδικευμένο λογισμικό που συνήθως αφορά συγκεκριμένο ή συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους.
Σε κάθε περίπτωση ο βασικός στόχος της εργαλειακής χρήσης του εκπαιδευτικού λογισμικού είναι να βοηθήσει ώστε ο μαθητής να κατανοήσει καλύτερα τις διδασκόμενες έννοιες σε σχέση με την παραδοσιακή διδασκαλία. Επιπλέον, τα καλά οργανωμένα λογισμικά ευνοούν ανακαλυπτικές διδακτικές προσεγγίσεις σε περιβάλλον ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας.
Σε ένα ιδανικό εκπαιδευτικό περιβάλλον - πλαίσιο θα έπρεπε να υπάρχει ειδικό εκπαιδευτικό λογισμικό για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, για κάθε μάθημα και για κάθε ενότητα μαθήματος. Η διαδικασία παραγωγής του εκπαιδευτικού λογισμικού είναι δύσκολη και χρονοβόρα, αφού πρέπει να επιλεγούν οι καταλληλότερες προτάσεις συγγραφής εκπαιδευτικού υλικού, να ολοκληρωθεί η συγγραφή του, να γραφούν βιβλία για το μαθητή και τον καθηγητή, και ακόμη, φύλλα δραστηριοτήτων (βασικό στοιχείο για την αξιοποίηση των εκπαιδευτικών λογισμικών στη σχολική τάξη είναι η διανομή σχετικών φύλλων δραστηριοτήτων στους μαθητές). Στη συνέχεια το λογισμικό θα πρέπει να πιστοποιηθεί από το γραφείο πιστοποίησης εκπαιδευτικού λογισμικού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί με πρώτους τους επιμορφωτές τους στη χρήση του. Το πρόβλημα είναι πολυσύνθετο και δεν έχει αντιμετωπιστεί με επιτυχία σε όλη του την έκταση, ούτε στη χώρα μας ούτε και στις πιο προηγμένες χώρες του εξωτερικού. Πολλά από τα υπάρχοντα εκπαιδευτικά λογισμικά είχαν παραχθεί στο πλαίσιο της ενέργειας ΟΔΥΣΣΕΙΑ.
Β
Βιβλιογραφία:
1) Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α., (2002). Μάθηση και Διδασκαλία στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Ολική Προσέγγιση. Αθήνα: Έκδοση συγγραφέων.
2) Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α., (1999). Πληροφορική και Εκπαίδευση. Συνολική προσέγγιση. Τόμος Α΄. Αθήνα: Έκδοση συγγραφέων.
3) Ράπτης, Ν. (1993). Εκπαιδευτικές χρήσεις της Πληροφορικής. Δακτυλογραφημένο.
4) Ράπτης Α., Ράπτη Α., (1996), Η πληροφορική στην εκπαίδευση: παιδαγωγική προσέγγιση, Αθήνα : Συμεών.
5) Ρετάλης, Σ. (επιμέλεια) (2004). Οι Προηγμένες Τεχνολογίες Διαδικτύου στην Υπηρεσία της Μάθησης. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
6) ΥΠΕΠΘ, «Εκπαιδευτικό λογισμικό», Ημερίδα Νέες τεχνολογίες στην Εκπαίδευση, Σεπτέμβριος 2003.
7) Δικτυακές πηγές:
https://www.sch.gr
https://www.pi-schools.gr
https://www.e-yliko.gr
https://www.saferinternet.gr
