Η ιστοριογραμμή είναι μέθοδος που συνδυάζει στοιχεία φιλοσοφίας, παιδαγωγικής, στρατηγικής, δομής, ψυχολογικής προσέγγισης και η οποία προτείνεται για τη διδασκαλία κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων, αλλά και μαθηματικών και γλώσσας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Είναι η διαδικασία δημιουργίας μιας σειράς επεισοδίων, τα οποία συνδέονται σε μια αφηγηματική γραμμή, ώστε να συντίθεται μια ιστορία. Τα βασικά της στοιχεία είναι η δημιουργία ενός σκηνικού που αναφέρεται σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, οι χαρακτήρες, μια ιστορία από την καθημερινή ζωή, που θα προκύψει από τη σύνδεση των χαρακτήρων και ένα πρόβλημα προς λύση.
Πριν ξεκινήσει το θέμα, ο εκπαιδευτικός διαμορφώνει ένα οργανόγραμμα, που τον βοηθάει να οργανώσει το πλαίσιο των δραστηριοτήτων του. Μέσα από κατάλληλες ερωτήσεις-κλειδιά καθορίζει μια σειρά από επεισόδια, η διάταξη των οποίων δίνει δομή και συνοχή στην ιστορία. Καθορίζει τους στόχους, με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα, προτείνει σχετικές δραστηριότητες, φροντίζει την οργάνωση της τάξης, υποδεικνύει τις πηγές και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν. Η εξέλιξη της ιστορίας, επειδή προκύπτει από τη συμμετοχή των μαθητών, τους διευκολύνει στην απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και συμπεριφορών σε ένα πλαίσιο που έχει νόημα γι’ αυτούς.
Κρίσιμα σημεία στο σχεδιασμό επεισοδίων είναι η εκκίνηση-αφόρμηση του θέματος από ένα γράμμα, ένα άρθρο εφημερίδας, ένα απόσπασμα βιβλίου, που θα εισάγει το θέμα, ο επίλογος της ιστορίας (επίσκεψη-ενημέρωση από ειδικούς, επίσκεψη μαθητών στον τόπο ενδιαφέροντος, παρουσίαση- παράσταση κ.λ.π.) και η «αντανάκλαση» ή τελική διάχυση αποτελεσμάτων του θέματος (ένα βιβλίο που φτιάχνουν τα παιδιά, ένα λεύκωμα, ένα νοερό ταξίδι σε όλη τη διαδρομή του θέματος με σκίτσα και ζωγραφιές των παιδιών, περίληψη των όσων έμαθαν κ.λ.π.).
Η ιστοριογραμμή ως παιδαγωγική μέθοδος στην περιβαλλοντική εκπαίδευση αλλά και εν γένει στην εκπαίδευση ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 από το Πανεπιστήμιο Strathclyde, ως προσπάθεια για ένταξη των Περιβαλλοντικών Σπουδών στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Σήμερα εφαρμόζεται σε 22 χώρες στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία. Το 1986 ιδρύθηκε ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος για τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό, με έδρα την Ολλανδία, ο οποίος μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων του εκδίδει βιβλία και οργανώνει κάθε χρόνο σε κάποια από τις 22 χώρες το Χρυσό Κύκλο Σεμιναρίων. Στην Ελλάδα τη διδακτική τεχνική της ιστοριογραμμής μετέφερε η Ι. Ηλιοπούλου, η οποία έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Γλασκώβη κοντά στον Steve Bell διευθυντή της Storyline-Scotland και η οποία έχει εκδώσει βιβλίο με τον τίτλο «Ιστοριογραμμή».
Β
«Φτιάχνω το δικό μου μύθο και εξηγώ...», Βιωματική προσέγγιση της Γεωμυθολογίας με τη μεθοδολογία της ιστοριογραμμής.
Επεισόδια ιστορίας
Έναρξη
Ερωτήσεις κλειδιά
1. Πώς θα ήταν να διεισδύσουμε μέσα σε ένα μύθο και να γίνουμε μέρος του;
2. Να χωριστούμε σε ομάδες και να αναλάβουμε ρόλους;
Πιθανές δραστηριότητες
Αφήγηση μύθου, παρουσίαση εικόνων με μυθολογικό ενδιαφέρον, επίσκεψη σε ένα αρχαιολογικό χώρο-μουσείο, προβολή ταινίας σχετική με τη μυθολογία.
Χωρισμός σε ομάδες, μοίρασμα ρόλων, παιγνίδια συνοχής ομάδας.
Οργάνωση
Τάξη
Ομάδες
Στόχοι
Να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον.
Να αναλάβουν ρόλους, να δημιουργηθεί ομαδικό κλίμα.
Πηγές Υλικά
Μύθος, ταινία, φωτογραφίες, μουσικό κομμάτι.
Καρτέλες ρόλων, διάφορα υλικά.
Επεισόδια ιστορίας
Α. Διαμόρφωση σκηνικού μετά από μία θεομηνία.
Ερωτήσεις κλειδιά
1. Τι καταστροφές - θεομηνίες μπορεί να συμβούν σε μια περιοχή;
2. Τι μεταβολές προκαλεί στο τοπίο μια συγκεκριμένη θεομηνία;
3. Να διαμορφώσουμε τα σκηνικά μας μετά τη θεομηνία;
4. Να μοιραστούμε με τις άλλες ομάδες ό,τι μέχρι τώρα έχουμε κάνει;
5. πώς μπορούμε να περιγράψουμε τα σκηνικά των άλλων ομάδων;
Πιθανές δραστηριότητες
Συζήτηση, καταγραφή καταστροφικών συμβάντων που μπορεί να συμβούν.
Συζήτηση στις ομάδες σχετικά με τη θεομηνία που έχουν αναλάβει. Βιβλιογραφική αναζήτηση και αναζήτηση στο διαδίκτυο. Συνεντεύξεις από σχετικούς φορείς (σχετικά πανεπιστημιακά τμήματα, πυροσβεστική, πολιτική προστασία, εθελοντικές ομάδες αντιμετώπισης θεομηνιών κ.λ.π.).
Επαφή με τοπικούς φορείς.
Η κάθε ομάδα διαμορφώνει το σκηνικό της, ανάλογα με τη θεομηνία που έχει αναλάβει.
Η κάθε ομάδα παρουσιάζει στις άλλες το σκηνικό που διαμόρφωσε.
Οι ομάδες χαρακτηρίζουν τα σκηνικά των άλλων ομάδων γράφοντας μια λέξη ή μια φράση σε μια καρτέλα και αναρτώντας τη στο αντίστοιχο σκηνικό.
Οργάνωση
Τάξη
Ομάδες
Ομάδες
Τάξη
Ομάδες-Τάξη
Στόχοι
Να εκφράσουν τις ιδέες τους, να διερευνηθούν οι προϋπάρχουσες γνώσεις.
Να συνεργαστούν, να ανταλλάξουν απόψεις, να πάρουν αποφάσεις, να ενημερωθούν, να επικοινωνήσουν με την τοπική και την ευρύτερη κοινωνία, να σχεδιάσουν, να ερευνήσουν, να δημιουργήσουν.
Να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να διερευνήσουν, να ενημερωθούν, να επικοινωνήσουν με την τοπική κοινωνία, να συνεργαστούν, να παρουσιάσουν.
Να παρουσιάσουν, να καταθέσουν γνώσεις και εμπειρίες, να εκφραστούν.
Να αλληλεπιδράσουν, να συνεργαστούν, να παρατηρήσουν, να εκφραστούν.
Πηγές Υλικά
Χαρτοπίνακας, μαρκαδόροι.
Χαρτιά, μολύβια, μπλοκ σημειώσεων, φωτογραφική μηχανή, φωτογραφίες, βιβλία, internet, μαγνητόφωνα εγγραφής, CD-DVD ROM.
Βιβλία, εικόνες, χαρτιά, μαρκαδόροι, χαρτόνια, αντικείμενα, κόλα, ψαλίδια, υλικά χειροτεχνίας, κ.λ.π.
Μπλοκ σημειώσεων, μουσικά όργανα, διάφορα αξεσουάρ κ.λ.π.
Χαρτιά, μαρκαδόροι.
Επεισόδια ιστορίας
Β. Μυθικά πρόσωπα που πλαισιώνουν το σκηνικό μας.
Ερωτήσεις κλειδιά
1. Ποια όντα της φαντασίας σας μπορεί να ζουν στα σκηνικά σας;
2. Θα θέλατε να φτιάξετε τις φιγούρες των ηρώων σας;
3. Τι αισθάνεται, σκέφτεται, επιθυμεί ο ήρωάς μας;
Πιθανές δραστηριότητες
Κάθε ομάδα επινοεί έναν ήρωα με εξωπραγματικά χαρακτηριστικά ή ιδιότητες και γράφει ένα μικρό βιογραφικό για αυτόν. Στη συνέχεια το παρουσιάζει στην ολομέλεια.
Κάθε ομάδα φτιάχνει τις φιγούρες των χαρακτήρων που επέλεξε. Παιχνίδια ρόλων.
Οι ομάδες φτιάχνουν ένα ποίημα για τον ήρωά τους χρησιμοποιώντας ρήματα για τις 5 αισθήσεις και το παρουσιάζουν στην ολομέλεια. Σκιαγραφούν τις σκέψεις του ήρωα.
Παίζουν διάφορα θεατρικά παιχνίδια, όπως ρόλος στον τοίχο κ.λ.π.
Οργάνωση
Τάξη
Ομάδες
Ομάδες
Τάξη
Τάξη
Ομάδες
Στόχοι
Να πάρουν αποφάσεις, να φανταστούν, να εμπλακούν συναισθηματικά, να παρουσιάσουν.
Να φανταστούν, να δημιουργήσουν.
Να ταυτιστούν συναισθηματικά με τους χαρακτήρες, να εκφραστούν, να έρθουν μέσω παιχνιδιού σε επαφή με διάφορους ρόλους.
Πηγές Υλικά
Καρτέλες βιογραφικών, χαρτιά, μολύβια.
Χαρτιά, χαρτόνια, χρώματα, ψαλίδια, κόλλες, υφάσματα, μαλλιά, ρούχα, διάφορα αξεσουάρ κ.λ.π.
Χαρτιά, μολύβια, υλικά για τα θεατρικά παιχνίδια.
Επεισόδια ιστορίας
Γ. Ας φτιάξουμε το δικό μας μύθο.
Ερωτήσεις κλειδιά
1. Θέλετε να φανταστούμε και να δημιουργήσουμε ένα μύθο με τον ήρωά μας που να εξηγεί τα αποτελέσματα της θεομηνίας;
2. Θέλετε να συνθέσουμε τη δική μας μυθολογία και να την παίξουμε;
Πιθανές δραστηριότητες
Κάθε ομάδα δημιουργεί ένα μύθο. Παρουσιάζει το μύθο της στην ολομέλεια.
Γίνεται σύνθεση στην ολομέλεια όλων των επιμέρους μύθων, ώστε να προκύψει μια χρονολογική σειρά των φανταστικών γεγονότων.
Οργάνωση
Ομάδες- Τάξη
Τάξη
Στόχοι
Να συνθέσουν ένα μύθο, να εκφραστούν, να παρουσιάσουν.
Να συμμετέχουν, να συνεργαστούν, να αλληλεπιδράσουν, να χαρούν, να εκφραστούν.
Πηγές Υλικά
Χαρτί, μολύβι, χαρτόνια, χρώματα, ψαλίδια, κόλλες, υφάσματα, ρούχα, διάφορα αξεσουάρ κ.λ.π.
Χαρτιά, μολύβια.
Επεισόδια ιστορίας
Δ. Παρουσίαση - Αξιολόγηση.
Ερωτήσεις κλειδιά
1. Να μοιραστούμε την εργασία μας με άλλους;
Πιθανές δραστηριότητες
Προετοιμάζουν προσκλήσεις για την παρουσίαση θεατρικής παράστασης ή θεάτρου σκιών. Φτιάχνουν αφίσες με όσα έμαθαν, εκθέτουν ό,τι δημιούργησαν. Φτιάχνουν ένα εικονογραφημένο βιβλίο ή λεύκωμα.
Κάνουν ένα νοητό ταξίδι από την αρχή έως το τέλος του θέματος και επισημαίνουν ό,τι θεωρούν σημαντικό.
Οργάνωση
Ομάδες
Τάξη
Στόχοι
Να μάθουν πώς να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, να δημιουργήσουν, να εκφραστούν, να συνεργαστούν, να αλληλεπιδράσουν με την τοπική κοινωνία, να κάνουν ανασκόπηση όσων έμαθαν και δημιούργησαν.
Πηγές Υλικά
Χαρτιά, χαρτόνια, χρώματα, ψαλίδια, κόλλες, υφάσματα, μαλλιά, ρούχα, διάφορα αξεσουάρ κ.λ.π.
Με βάση το εργαστήριο που οργανώθηκε σε περιβαλλοντικό Σεμινάριο: 1ο «Πάμε σαν άλλοτε..» Βιωματική προσέγγιση της Γεωμυθολογίας με την μεθοδολογία της ιστοριογραμμής,
Μουστάκα Μαρία - Εκπαιδευτικός - Γεωλόγος
Ευαγγέλου Αθανάσιος - Εκπαιδευτικός Πληροφορικής.
