Σχεδιασμός Μικροδιδασκαλίας 15΄
Τίτλος Προγράμματος: Πρόγραμμα Εκμάθησης Ελληνικής Γλώσσας για την ομάδα - στόχο «Παλιννοστούντες», του Κ.Ε.Κ. Τρικάλων.
Θεματικό πεδίο: Εκμάθηση Ελληνικής Γλώσσας
Θεματική Ενότητα: Ύφος - μορφή πεζού λόγου.
Διάρκεια: 300 ώρες.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ανέργους και μη, παντοειδών ειδικοτήτων, υψηλών μορφωτικών επιπέδων και σχετικά νεαρών ηλικιών. Το διακρίνει δηλαδή ομοιογένεια ως προς τη σύνθεση της ομάδας.
Τίτλος Διδακτικής Ενότητας: Ύφος - μορφή πεζού λόγου, συνολικής διάρκειας 10 ωρών.
1. Θέμα διδασκαλίας της οποίας μέρος αποτελεί η Μικροδιδασκαλία 15΄
Σχήματα λόγου - εκφραστικά μέσα
2. Θέμα Μικροδιδασκαλίας 15΄
Παρομοίωση - Μεταφορά
3. Περιγραφή των χαρακτηριστικών των εκπαιδευομένων:
Παλιννοστούντες: άνεργοι και μη, παντοειδών ειδικοτήτων, υψηλού μορφωτικού επιπέδου και σχετικά νεαρών ηλικιών.
4. Εκπαιδευτικοί στόχοι της Μικροδιδασκαλίας
Γνώσεις: Να μπορούμε οι εκπαιδευόμενοι να εντοπίζουμε εύστοχα παρομοιώσεις και μεταφορές σ’ ένα κείμενο πεζού λόγου.
Ικανότητες: Να μπορούμε να χρησιμοποιούμε οι ίδιοι τα παραπάνω εκφραστικά μέσα στο λόγο μας -προφορικό και γραπτό- και να συνειδητοποιούμε τη διαμεσολάβηση του συμβολικού - μεταφορικού στοιχείου στην ελληνική γλώσσα.
Στάσεις: Να υιοθετήσουμε το γεγονός ότι η γλώσσα, όπως και ο κόσμος, είναι φτιαγμένη από σύμβολα. Έτσι, οι παρομοιώσεις και οι μεταφορές ως εκφραστικά μέσα και αισθητικά σχήματα λόγου, στοιχειοθετούν την ποιητική λειτουργία της γλώσσας σε πεζό κείμενο: η αλλαγή του τρόπου προσδιορισμού ενός ατόμου, ενός τόπου, μιας υπηρεσίας, μιας λειτουργίας, η αλλαγή των λέξεων οδηγεί το υποσυνείδητο να δει με άλλο μάτι την πραγματικότητα. Έτσι, στην επιμόρφωση ενηλίκων, το «εργαστήρι της γλώσσας» δεν σημαίνει το ίδιο με το «μάθημα των ελληνικών».
5. Εκπαιδευτικές τεχνικές που θα χρησιμοποιηθούν (με ποια διαδοχική σειρά και πόσα λεπτά θα διαρκέσει καθεμία): Εισήγηση 6΄, Ερωτήσεις –Απαντήσεις 4΄, Άσκηση σε ομάδες εργασίας 5΄.
6. Εκπαιδευτικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν: Διαφάνεια , Έντυπα, Πίνακας.
Σύνδεση με τα προηγούμενα:
1. Ανάλυση μορφής πεζού λόγου (χαρακτηριστικά).
2. Ύφος
3. Κατάταξη στο είδος του πεζογραφήματος
4. Σχήματα λόγου - εκφραστικά μέσα. Άλλα εκφραστικά μέσα/σχήματα λόγου: εικόνες, προσωποποιήσεις, αντιθέσεις
Προσέλκυση της προσοχής:
πως η φαντασία πλουτίζει τη γλώσσα
ή
πως η ποίηση δίνει φτερά και «απογειώνει» το πεζό κείμενο
Διασύνδεση με τα επόμενα:
Μορφή και περιεχόμενο: πως η μορφή του κειμένου συνδέεται με το περιεχόμενο και πως επιλέγονται κάθε φορά τα κατάλληλα σχήματα λόγου γι’ αυτό το σκοπό.
ΚΕΙΜΕΝΟ
Από δόξα και θάνατο, Μέλπως Αξιώτη
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
Είχε έρθει ύστερα ο Μάρτης. Ήρθε κι εκείνη η μέρα. Αποβραδίς καθένας κοιμήθηκε μονάχος του, την άλλη μέρα βρέθηκαν πολλοί μαζί. Ήταν διαδήλωση. Η Πρώτη διαδήλωση. Ήρθανε παρέες-παρέες. Όπως πάνε στη λειτουργιά. Πούθε εκινήσανε, πώς χωριστήκανε, εκείνο δεν το 'δε κανείς. Σπάθες κι αλόγατα παραμονεύανε κι οι εχθροί τρομεροί με πολυβόλα. Κλείσανε τα μαγαζιά. Δεν τα 'κλεισαν κυβερνήσεις, δε λάβανε κρατική εντολή, τα 'κλεισαν εκείνοι μονάχοι. Δεν κρέμονταν σημαίες. Έβλεπε η Πολυξένη τον ουρανό, τα σύννεφα και μια ανθρώπινη μάζα να κινιέται στη γη, σαν χωράφι ανθισμένο, σαν ντάλιες στη βιτρίνα, που και που ξάστραφτε ένα χρώμα, που και που εμάζευε, σαν φυσαρμόνικα. Πέσανε οι πρώτες πιστολιές. Τότε κινήθηκε απ' τη μάζα ένα τμήμα. Κι έτρεξε. Πέσανε προκηρύξεις, όπως πέφτουνε τα φύλλα στους κήπους το φθινόπωρο. Ο πρώτος ήλιος της χρονιάς φώτισε σα σημαία. Μια μόνη σημαία που έτρεχε. Όλος ο κόσμος γύρω προσήλωσε το μάτι του στο χέρι που τη σήκωνε. Τού 'λειπαν τα δυο δάχτυλα. Ένας δίπλα μουρμούρισε: «Οι εξόριστοι, οι εξόριστοι!». Έτρεχε η Πολυξένη μαζί μ' όλους που τρέχανε, έβλεπε τη σημαία, τα δάχτυλα που ελείπανε, ήτανε ο Αιμίλιος. Πέφτανε οι πιστολιές. «Οι εξόριστοι, οι εξόριστοι!» είπανε πάλι δίπλα της. Έβλεπε η Πολυξένη τα κορμιά που κυλήσανε, έβλεπε τον Αιμίλιο, γέμιζε το ένα μάτι της με χαρά, άλλο τρόμο, πέρναγαν τότε δίπλα σε ζαχαροπλαστείο, μύριζε βανίλια άλλοτε, και τώρα μύρισε αίμα ο τόπος.
Σήκωσαν τους πρώτους νεκρούς. Δεν ήξερες ποιοι σου έδεναν, άγνωστοι, τις πληγές σου. Ήτανε μες στο πλήθος κι ανάπηροι που τρέχανε, ήτανε και κουτσοί με τόσες κουτσαμάρες που ποτέ δεν ταιριάζουνε, στο ρυθμό ούτε στο βλέμμα, και τώρα ταίριαζαν κι αυτοί μέσα στο ίδιο κύμα. Έτρεχε η Πολυξένη, γύριζε δίπλα κι έβλεπε. Είχαν έρθει εκείνοι οι παλιοί, γνώριμοι της, απ' τα λασπόσπιτα, απ' τα τέρματα, όσοι κάνανε τον πόλεμο, και τώρα τη διαδήλωση, όσοι είχανε λογαριασμούς από τη Μικρασία, όσοι είχανε δολοφονημένους από δέκα πολέμους πατέρες, παιδάκια με δίχως βρακί, φοιτητές χωρίς θρανίο, κοπέλες με διπλή καρδιά, κι απάνω απ' όλους έβλεπε η Πολυξένη έναν Αιμίλιο, μια δική της αγάπη που σκόνταφτε, μα έμενε ορθός.
Πέσανε ομοβροντίες, φώναξαν κάτι που έμοιαζε με «Λευτεριά» κι εσκόρπισαν. Κρύφτηκε η Πολυξένη στα σοκάκια κι έφευγε. Οι δρόμοι είχαν γίνει φιλικοί εκείνη τη μέρα. Οι διαβάτες, δικοί σου.
Τυπολογία-ταξινόμηση των τρόπων-μορφών παρομοίωσης και μεταφοράς.
Σαν, όπως, ως (παρομοίωση) π.χ. Κοπέλα σαν τα κρύα τα νερά
Το νερό πλημμύρισε τους δρόμους (κυριολεξία)
Το πλήθος πλημμύρισε τους δρόμους (μεταφορά)
Παραδείγματα παρομοιώσεων και μεταφορών σε φράσεις:
1. Κοπέλα σαν τα κρύα τα νερά.
2. Κυλά η ζωή σαν το νερό στο ρυάκι.
3. Πέρασε η χρυσή νιότη του βίου του.
4. Το πλήθος πλημμύρισε τους δρόμους.
5. Ξαφνιάστηκα σα να με χτύπησε κεραυνός.
6. Εξαφανίστηκα, γλιστρώντας σαν το χέλι στο ποτάμι.
Β
Άσκηση κατά ομάδες (των τριών ατόμων).
Να εντοπίσετε τέσσερα σχήματα λόγου (παρομοιώσεις και μεταφορές) στο παρακάτω κείμενο:
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
Από δόξα και θάνατο Μέλπως Αξιώτη
Χειμώνας. Τα συσσίτια στήνονταν παντού. Ο τόπος ρουφούσε ζωή από μια καραβάνα. Ο πληθυσμός μαζευότανε, ξεχνούσαν κάθε παρελθόν, και περίμεναν στην ουρά. Μ' ένα ντενεκεδάκι. Κολλούσαν ψείρα και θερμότητα, ο ένας απ' τον άλλον.
Εκείνη την ημέρα θα στηνόταν πρώτη φορά και το συσσίτιο των καλλιτεχνών. Το είχαν βάλει στο Μουσείο. «Πτέρυξ Μυκηναϊκή», σημείωναν τα τόξα που οδηγούσαν στην αίθουσα. Τα μάρμαρα στη μοναξιά πάγωναν περισσότερο και τα σπασμένα τζάμια κουβαλούσανε μέσα το τέλος του Φλεβάρη και τον κάθιζαν σ' ανθρώπινα κόκαλα.
Ήρθε το μεσημέρι. Η ώρα που μαζεύει κι απομονώνει μπροστά στο ψωμί όλη την οικογένεια. Τότε έγινε μια ταραχή κι όλοι μετατοπίστηκαν κι ανάμεσα τους πέρασε κάποιος. «Ο πρόεδρος» ψιθύρισαν. Ο πρόεδρος σκαρφάλωσε σ' ένα τραπέζι και στάθηκε ορθός. Η μάζα άπλωνε από κάτω. Πόσα ανθρώπινα μάτια πήγαν και κόλλησαν σαν στρείδια πάνω του! Είχε ένα σκληρό πρόσωπο. Όλοι τότε κατάλαβαν πως από τη σκληράδα αυτή εξαρτάται το φαΐ τους. Η μαζεμένη μάζα από κάτω ταράχτηκε. «Ας τελειώσει επιτέλους αυτή η ιστορία!» ακούστηκε κάποια φωνή. «Ας τελειώσει επιτέλους!» είπαν κι άλλες φωνές, κι ο τόπος γύρω αγριεύτηκε. Ο πρόεδρος φοβέριζε και κουνούσε τα χέρια. «Ν' αρχίσομε!» φώναζε η μάζα. «Πεινούμε!» φώναξε ένας. Ο πρόεδρος ξεδίπλωσε ένα χαρτί. Μονομιάς έγινε σιωπή σαν του νεκροταφείου. Στα χέρια, οι ντενεκέδες σαν κομπολόγια εκρέμονταν. Σαν να 'βγαινε από στέρνα μέσα στις γυμνές αίθουσες αντήχησε παράγγελμα: «Αγγελος Σικελιανός». Ήτανε το πρώτο όνομα. Μια γυναίκα προχώρησε, ξεσκέπασε τον ντενεκέ, της έριξαν δυο κουταλιές. Ήτανε το φαΐ του. Του Αγγέλου Σικελιανού. Ύστερα από τους ποιητές πήρανε οι πεζογράφοι. Ύστερα οι γλύπτες. Οι ζωγράφοι. Οι μουσικοί. Και οι χήρες τους. Εβάστηξε τρεις ώρες. Ήρθανε γεροντάκια, που τα είχε λησμονήσει ο κόσμος και ο χάροντας. Ήρθανε νέες περσινές, κουκουλωμένες με μποξά. Ήτανε χτεσινές δόξες, που ακούμπησαν σε μια γωνιά και ρούφηξαν τον ντενεκέ δημόσια, μπροστά σ' όλους, δεν είχανε υπομονή να τον πάνε σπίτι τους. Ήτανε κάποιοι που δεν έδειχναν την παλάμη τους σ' άνθρωπο, και την άπλωναν τώρα γυρεύοντας ψωμί, ψωμί. Κι έκοψαν μερικοί καταμεσής το στίχο, για να έρθουν, κι όσοι ως τώρα εξέρονταν μόνο μες στα χαρτιά, βλέπονταν στο πρόσωπο.
Εβάστηξε τρεις ώρες. Στην πιο μεγάλη οχλοβοή, που ήταν μπερδεμένοι όλοι σαν το κουβάρι, τρύπωσε ένας ανάμεσα κι έδινε κάτι στα κρυφά.
Θέμα Β΄: «Σχέδιο παρουσίασης Μικροδιδασκαλίας 20΄».
Τίτλος Μικροδιδασκαλίας: Σχήματα λόγου-εκφραστικά μέσα: παρομοίωση-μεταφορά.
Εκπαιδευτικοί στόχοι Μικροδιδασκαλίας:
Γνώσεις: Να μπορούν οι εκπαιδευόμενοι να εντοπίζουν εύστοχα παρομοιώσεις και μεταφορές σ’ ένα κείμενο πεζού λόγου.
Ικανότητες: Να μπορούν να χρησιμοποιούν οι ίδιοι τα παραπάνω εκφραστικά μέσα στο λόγο τους -προφορικό και γραπτό- και να συνειδητοποιούν τη διαμεσολάβηση του συμβολικού-μεταφορικού στοιχείου στην ελληνική γλώσσα.
Στάσεις: Να υιοθετήσουν το γεγονός ότι η γλώσσα, όπως και ο κόσμος, είναι φτιαγμένη από σύμβολα. Έτσι, οι παρομοιώσεις και οι μεταφορές ως εκφραστικά μέσα και αισθητικά σχήματα λόγου, στοιχειοθετούν την ποιητική λειτουργία της γλώσσας σε πεζό κείμενο: η αλλαγή του τρόπου προσδιορισμού ενός ατόμου, ενός τόπου, μιας υπηρεσίας, μιας λειτουργίας, η αλλαγή των λέξεων οδηγεί το υποσυνείδητο να δει με άλλο μάτι την πραγματικότητα. Έτσι, στην επιμόρφωση ενηλίκων, το «εργαστήρι της γλώσσας» δεν σημαίνει το ίδιο με το «μάθημα των ελληνικών».
