- Σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας
- Η αξιολόγηση ως παιδαγωγική πράξη σε σχέση με το εκπαιδευτικό έργο
- Διδακτική των επιμέρους μαθημάτων κατά βαθμίδα εκπαίδευσης
- Δειγματικές διδασκαλίες σε επίπεδο εικονικής τάξης.
Εισαγωγικά στοιχεία
Έννοια και τομείς του πολιτισμού:
Α. Ορισμός: όλα τα δημιουργήματα των ανθρώπων, κυρίως όσα δημιουργήθηκαν εκεί όπου οι άνθρωποι συν-οίκησαν, συμβίωσαν, συνεργάστηκαν ή συγκρούστηκαν (στις πόλεις)*
Β. Τα επιμέρους δημιουργήματα μπορούν να ταξινομηθούν (με βάση τους τομείς δραστηριότητας) στους εξής θεσμούς: Οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς, εκπαιδευτικούς, ψυχαγωγικούς και τέχνες- επιστήμες- γράμματα.
Με άλλη διάταξη-ανάλυση:
- Τέχνες, επιστήμες, γράμματα...
- Εκπαιδευτικοί θεσμοί
- Ψυχαγωγικοί θεσμοί
- Θρησκευτικοί θεσμοί
- Πολιτικοί θεσμοί
- Κοινωνικοί θεσμοί
- Οικονομικοί θεσμοί
- Πώς δημιουργούνται οι θεσμοί;
- Πώς λειτουργούν;
- Για να εξυπηρετούν ποιον;
- Ποιοι είναι οι φυσικοί «θεσμοφύλακες»;
Γ. Οι θεσμοί υπάρχουν αντικειμενικά. Τα άτομα βιώνουν τη λειτουργία τους υποκειμενικά. Τον τρόπο βίωσης του πολιτισμού ονομάζουμε καλλιέργεια πολιτισμική του ατόμου (κουλτούρα cultura).
*πόλη – πολιτεία – πολιτισμός. Στη λατινική : cives (=πολίτης), civilis(πολιτικός, αστικός) , civilisatio, civilisation….
Εκπαίδευση 2005 - Προβληματισμοί
Α. Οι ανάγκες του καιρού μας :
- Εισβολή τεχνολογίας
- Διεύρυνση των συνόρων
- Τι σημαίνει ανήκουμε κάπου; (σε μια Πατρίδα, σε μια ευρύτερη Ένωση, στην Ανθρωπότητα;)
- Ποιοι υπηρετούνται από τον κατακερματισμό των εθνών; (διάκριση εθνισμού και εθνικισμού).
- Νέα ηθική αντίληψη για την κοινωνία; (ρόλος τηλεόρασης, ΜΜΕ, ατομισμός και σύνδεσή του με το κοινωνικό, αστικό κράτος-δημοκρατίας δυτικού τύπου).
Β. Παιδεία ανοικτών οριζόντων;
Γ. Μια πρόταση εξόδου από τη «σύγχυση»:
1. Λύκειο με επιλογές: «τα αναγκαία, τα χρήσιμα, τα καλά» (έστι γαρ παιδεία η παίδων ολκή και αγωγή προς τον ορθόν λόγον...)
2. Προσανατολισμός της εκπαίδευσης στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας μέσω της αυτενέργειας και της προσωπικής ενασχόλησης του μαθητή/ μαθήτριας με ζητήματα που άπτονται των ανησυχιών-ενδιαφερόντων του.
3. Καθοδηγητικός-διαμεσολαβητικός ρόλος του διδάσκοντα σε μια κοινωνία που βρίθει παντοειδών πληροφοριών και γι’ αυτό ακριβώς «γκρεμίζει» την ex cathedra αυθεντία.
4. Ουσιαστικός «εκπαιδευτικός» Επαναπατρισμός των προσφύγων
5. Ενίσχυση της ελληνικής περιφέρειας
6. Έμφαση στις κοινωνικές αξίες
7. Έμφαση στο σεβασμό της ετερότητας: προώθηση της γλωσσομάθειας, της μελέτης των διαφορετικών πολιτισμών, της αντίληψης της δια βίου εκπαίδευσης.
8. Έμφαση στη διαθεματική-ολιστική προσέγγιση των θεμάτων προς διερεύνηση μέσω της μεθόδου project.
Πρακτικές σημειώσεις
1) Στόχοι του μαθήματος
2) Οργάνωση της διδασκαλίας (τρόποι, σχεδιάγραμμα, βασικά σημεία)
3) Ασκήσεις, εργασίες (εμπέδωση)
4) Θεωρητική υποστήριξη, αιτιολόγηση (προεκτάσεις ψυχοπαιδαγωγικές)
5) Φύλλο αξιολόγησης του μαθητή (προτεινόμενες ερωτήσεις).
Ψυχολογία του Εφήβου
Διδακτικές Μέθοδοι και θεωρητική τους τεκμηρίωση
- Ενεργητική εποπτεία – εποπτικά μέσα (συμβολή της Τεχνολογίας) Η.Υ.
- Αυτενέργεια
- Προπαρασκευή – σύνδεση με τα προηγούμενα
- Σύγκριση – αναλογία με ήδη γνωστά φαινόμενα – κριτική σκέψη
- Άσκηση ή εφαρμογή
- Ομαδική – Συλλογική εργασία (πνευματική ή χειρωνακτική – Σχολείο Εργασίας)
- Διερευνητική μορφή διδασκαλίας : στόχος, η αντιμετώπιση «προβληματικών» καταστάσεων που δημιουργούνται απ’ το δάσκαλο, μέσα απ’ τον ελεύθερο διάλογο= δημιουργική ανακάλυψη της γνώσης απ’ το μαθητή με καθοδηγητή το δάσκαλο.
- Αφόρμηση απ’ τα ενδιαφέροντα του μαθητή (ουμανιστές παιδαγωγοί)
- Εξατομικευμένη διδασκαλία
- Συναισθηματική αγωγή (συσχέτιση του μαθήματος με την προσωπική ζωή των μαθητών)
- Αντισταθμιστική εκπαίδευση – ενισχυτική διδασκαλία.
Νέα παιδαγωγική Μεθοδολογία
1) Διερευνητική μέθοδος διδασκαλίας
2) Έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων (όξυνση κρίσης), παρά στην απομνημόνευση
3) Πολιτιστική + πνευματική καλλιέργεια = ανάπτυξη προσωπικότητας του μαθητή σε κλίμα ελευθερίας και συνεργασίας.
[Υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες (expectations) απ’ τον εκπαιδευόμενο, εφόσον και ο δάσκαλος είναι επαρκώς – ποιοτικά και ποσοτικά – καταρτισμένος].
Τρόποι Σπουδής και Διδασκαλίας της Ιστορίας.
Μεθοδική διδασκαλία της Ιστορίας :
- Αυτή που πετυχαίνει, στο λιγότερο δυνατό χρόνο, με τα πιο προσιτά και πρόσφορα μέσα, να κάνει το διδακτικό αντικείμενο κατανοητό για το ακροατήριο, έτσι που να βελτιώσει τη σκέψη και να επηρεάζει τη συμπεριφορά του.
- Ιστορία ως μέσο παιδείας + αντικείμενο διδασκαλίας = ανθρωπογνωσία & κοινωνιολογία.
- Σπουδή της Ιστορίας = Σπουδή του συλλογικού ανθρώπου.
- Ώριμη Ιστορική Συνείδηση = παρεμπόδιση της διαβουκόλησης των μαζών.
- Εμβάθυνση στο θέμα : α) αναζήτηση αντικειμενικών αιτίων (αιτιακές σχέσεις) = εξήγηση, β) αναζήτηση κινήτρων δράσης (για τα πρόσωπα) = ερμηνεία.
- Γλωσσική διδασκαλία μέσω της Ιστορίας.
- Αισθητοποίηση των γεγονότων με σχεδιάσματα πρόχειρα.
-Συνειδησιακό φαινόμενο του Θηραμενισμού (Αρχαία Αθήνα) = βαθύς κοινωνικός προβληματισμός = Ωρίμανση Συνείδησης.
-Προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο = οικοσυστημική προσέγγιση (σύγχρονη και ανατρεπτική, αλλά αμφιλεγόμενη ως προς την αποτελεσματικότητά της).
Μορφή διδασκαλίας στην Ιστορία :
Ο κατευθυνόμενος διάλογος. Δίνεται βαρύτητα στις αρχές της εποπτικότητας, της συνολικότητας, της αυτενέργειας και της βιωματικότητας. Στη διαδικασία προσφοράς του νέου ιστορικού υλικού, προχωρούμε μαζί με τους μαθητές, ακολουθώντας τη συμμετοχική διερευνητική μέθοδο.
1. Γνώση (Ανάκληση πληροφοριών).
Υποκατηγορία: γνώση συγκεκριμένων στοιχείων.
- Να διακρίνετε τα βασικά στοιχεία του μινωικού πολιτισμού.
2. Κατανόηση
i) Μετάφραση (μεταφορά επικοινωνίας σε άλλη γλώσσα ή ορολογία).
Υποκατηγορία: μετάφραση από ένα αφηρημένο επίπεδο σε ένα άλλο.
- Να δώσετε με δικά σας λόγια τον ορισμό της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της αγάπης.
ii) Ερμηνεία (σχηματισμός ιδεών και ανακατάταξη τους: γενικεύσεις – συμπεράσματα).
- Να διακρίνεται τα κοινωνικά συμπεράσματα που υπάρχουν στο κείμενο ο «Ζητιάνος» του Α. Καρκαβίτσα.
iii) Προέκταση (διεξαγωγή εκτιμήσεων ή προβλέψεων των τάσεων, κλίσεων που περιγράφονται στην επικοινωνία).
- Να συμπεράνετε τις συνέπειες ενός 3ου Παγκοσμίου Πολέμου, με βάση αυτές του 2ου Παγκοσμίου, για την ανθρωπότητα.
3. Εφαρμογή (ανάκληση και μεταφορά της θεωρίας στην πράξη).
- Να εφαρμόσετε τις αρχές της ταξινομίας των διδακτικών στόχων του Bloom στην άσκησή σας, για δημιουργία δικών σας στόχων.
4. Ανάλυση
i) Αναζήτηση των στοιχείων (αποσύνθεση της θεμελιακής ύλης στα συστατικά της μέρη)
- Να διακρίνετε τα επιχειρήματα του δοκιμίου «Τα παιδιά με τα κλωνάρια» του Α. Τερζάκη.
ii) Αναζήτηση σχέσεων (διασαφήνιση των σχέσεων μεταξύ των στοιχείων).
- Να αναλύσετε τα επιχειρήματα του παραπάνω δοκιμίου.
iii) Αναζήτηση οργανωτικών αρχών (αναγνώριση των αρχών της οργάνωσης, τη διάταξη και την δομή).
- Να διακρίνετε την δομή στο δοκίμιο.
5. Σύνθεση (Επανασύνδεση των μερών προηγούμενης εμπειρίας με νέα ύλη, επαναδόμηση σε ένα νέο σύνολο, περισσότερο ή λιγότερο καλά ενοποιημένο).
i) Παραγωγή ενός προσωπικού έργου.
- Να δημιουργήσετε ένα ζωγραφικό σχέδιο με θέμα την Γαλλική επανάσταση, στην περίοδο της τρομοκρατίας.
ii) Επεξεργασία ενός σχεδίου ενεργειών.
- Να προτείνετε ένα σχεδιασμό της γιορτής του Πολυτεχνείου.
iii) Παραγωγή ενός συνόλου αφηρημένων σχέσεων.
- Να αναπτύξετε θεωρίες για την καλύτερη διεξαγωγή του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών.
6. Αξιολόγηση (Απόδοση αξίας σε κάτι – έμψυχο ή άψυχο – με βάση ορισμένα κριτήρια).
i) Με εσωτερικά κριτήρια
- Να αξιολογήσετε τυχόν αδυναμίες των επιχειρημάτων του Τερζάκη στο δοκίμιο «Τα παιδιά με τα κλωνάρια».
ii) Με εξωτερικά κριτήρια.
- Να κρίνετε την χρησιμότητα του σχολικού θεσμού για την ένταξή σας στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Συναισθηματικός τομέας:
1. Πρόσληψη
2. Ανταπόκριση
3. Αποτίμηση
4. Οργάνωση
5. Χαρακτηρισμός από μια αξία ή πλέγμα αξιών.
Επικοινωνιακή διδακτική στα Αρχαία Ελληνικά: Κειμενοκεντρική διδασκαλία (διείσδυση στο κλασσικό, ανθρωπιστικό πνεύμα)
Σύγχρονες τάσεις:
Τι διδάσκω; (ύλη-ελληνικό αναλυτικό πρόγραμμα)
Πως διδάσκω; (τρόποι-μέθοδοι διδασκαλίας)
Για ποιο σκοπό; (στόχοι-σκοποί διδασκαλίας)
Αφετηρία: πράξη της εκπαίδευσης-αναμόρφωση εκπαίδευσης.
Α) Ερμηνεία της πράξης(λόγοι αποτυχίας της εκπαίδευσης)
Β) Εντοπισμός της κρίσης: ανθρωποφιλοσία-παιδοφιλοσοφία (αντίδραση μαθητών)
Γ) Αντιμετώπιση κρίσης (θεραπεία αιτίων)
Παιδαγωγικοποίηση της σημερινής κοινωνίας («παρασχολιοποίηση», π.χ. παράφαγα)
«Παιδαγωγισμός»: αρνητική έννοια ως μετάθεση ευθυνών για τα πάντα στο δάσκαλο και το σχολείο.
Κριτική του σχολείου ως αντανάκλαση της κοινωνίας( σκληρός ανταγωνισμός, επαγγελματική αποκατάσταση, άγχος).
«Αποσχολιοποίηση» της κοινωνίας (Ίλιτς, Reiner: convivial: εκπαιδευτικό μοντέλο που προσαρμόζεται στη ζωή).
Διαλεκτικό πλάνο διδασκαλίας (Berliner Modell)
Σχολείο: (με διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης)
Α) Κοινωνικό ίδρυμα (δικαιοσύνη)
Β) Επιστημονικό ίδρυμα (αλήθεια)
Γνώση (κατά Tennbruck):
- Χρηστικός της χαρακτήρας
- Σημασιολογικός της χαρακτήρας: σύνολο ωφελειών που αποφέρει η γνώση στον άνθρωπο (αγαθά)
- Έννοια του αναλυτικού προγράμματος (αποστολή, σκοποί μαθήματος: πως, γιατί, τελικό αίτιο).
- Πολλά είδη αναλυτικών προγραμμάτων (ύλη-τι)
Curriculum: το αναλυτικό πρόγραμμα για ορισμένες χώρες (σεμινάριο, συνέδριο, σειρά διαλέξεων)
- Αρετές αναλυτικού προγράμματος:
Α) Σύνθεση+σύγκλιση διαφόρων απόψεων, τάσεων (ανοικτό-κλειστό αναλυτικό πρόγραμμα)
Β) Σύγχρονο
Ιστορική αναδρομή στα αναλυτικά προγράμματα:
- Αρχαία Ελλάδα (7ος αι. π.Χ.): Αρετή, πολεμική ανδρεία, ελευθερία, «καλός καγαθός» - καλοκαγαθία μέσω Μουσικής (ελευθερία) και Γυμναστικής (αρετή).
- Πλάτων: 1ο αναλυτικό πρόγραμμα (φυσικός+θεικός νόμος): καλός καγαθός.
- Έπη του Ομήρου (φιλολογική στροφή στην παιδεία): Ελληνιστική Εποχή.
- Μεσαίωνας: Trivium-Quadrivium
Είδη αναλυτικών προγραμμάτων
1) Κλειστά (επακριβής καθορισμός διδακτέας ύλης)
2) Ανοικτά (δημοκρατικά, περιφερειακά, με δυνατότητα πρωτοβουλιών κ.τ.λ.)
3) Προσανατολισμένα σε στόχους (π.χ. Γερμανικό)
4) Προσανατολισμένα σε περιεχόμενο ( π.χ. Ελληνικό)
Lehrplan (πλάνο διδασκαλίας)
Πρόγραμμα: προγράφω (δημόσια προκήρυξη, γραπτή διάταξη)
Βιομηχανική εποχή: παλιό = υπερκερασμός/ πρόγραμμα(τυχαίο): ενσωμάτωση τυχαίου στον προγραμματισμό για παραγωγή+κέρδος.
Βιομηχανικός, οικονομικός προγραμματισμός:
Κριτική σκέψη: τώρα.
Εκτέλεση: μέλλον (χωρίς κριτική σκέψη)
Εκπαιδευτικός «προγραμματισμός» (επιστημονική θρησκοληψία της διδακτικής)
Κριτική σκέψη: δεν προκαθορίζεται αλλά απαιτείται σε κάθε χρονική στιγμή, κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Πλάνο μαθήματος ή διδασκαλίας (ανοιχτό, ευλύγιστο, ευπροσάρμοστο)
3 επίπεδα σπουδών- 9χρονη εκπαίδευση:
Χρόνος Σπουδών-προϋποθέσεις λειτουργίας, εφαρμογής του:
1) κατάργηση σχολικών τάξεων-κοινωνική ευαισθησία παιδιών.
2) αποεπιστημονικοποίηση του σχολείου, ένταξη της καθημερινής πραγματικότητας στο σχολείο (ως τομέα γνώσεων).
Κοινωνική αρχή = σχολική αρχή (κριτική)
Ανταγωνισμός-Επίδοση, αξιολόγηση ( Καπιταλιστικό Σύστημα).
Κατάταξη μαθητών:
1. Ονομαστική σκάλα (nominalskala): εξωτερική διάκριση, όχι ποιοτική.
2. Τακτική σκάλα (ordinalskala): ποιοτική διαφορά.
3. Διαστημική κλίμακα (intervalskala): π.χ. βαθμολογική κλίμακα.
4. Αναλογική σκάλα-Τέλεια σκάλα (relationskala-ratioskala): π.χ. μονάδες μήκους κ.ά.
Γλωσσικές ποικιλίες (πρόβλημα πολυγλωσσίας του ανθρώπου)
Π.χ. γλώσσα της παιδείας, της επιστήμης, καθημερινή(καθομιλούμενη)=ρόλος του φυσικού περιβάλλοντος και της κοινωνικοποίησης.
Σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ τους.
