Εισαγωγή – Σκοπός
Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να δώσει πρακτικές κατευθύνσεις (με νούμερα) στην προσπάθεια εξοικονόμησης νερού που πρέπει να κάνουμε όλοι. Δύο είναι οι πτυχές του θέματος που θα πραγματευθούν:
1. Αποθήκευση – Διαχείριση βρόχινου νερού (Ομβροδεξαμενές).
2. Ορθολογική άρδευση.
Β
Μέρος Α – Αποθήκευση και διαχείριση βρόχινου νερού
Όλοι έχουμε ακούσει ή διαβάσει στα δελτία ειδήσεων μετά από μια βροχερή μέρα, ότι έπεσαν 20, 50 ή 100 χιλιοστά βροχής. Αναρωτηθήκατε ποτέ τι σημαίνει αυτό; Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε ότι μονάδα μέτρησης της βροχόπτωσης είναι το χιλιοστό ή αλλιώς το mm. Δηλαδή μετράμε το ύψος που θα φτάσει το νερό σε ένα δοχείο κυλινδρικό και επίπεδο, αμέσως μετά το τέλος της βροχής, πριν αρχίσει να εξατμίζεται.
Δοκιμάστε το!! Βάλτε ένα ψηλό δοχείο στον κήπο σας (προσοχή να είναι κυλινδρικό ακτίνας μεγαλύτερης των 10 εκατοστών και ύψος τοιχωμάτων μεγαλύτερο από 30 εκατοστά). Στερεώστε το να μην το πάρει ο αέρας και μετά από πολύ δυνατές βροχές, μετρήστε το ύψος του νερού με ένα χάρακα, ένα παχύμετρο, κτλ. Είναι χονδρικός τρόπος αλλά η χαρά του «πειράματος» αξίζει τον κόπο!! Βέβαια κυκλοφορούν στο εμπόριο και βροχόμετρα έτοιμα.
Λοιπόν, πρακτικά τώρα τα χιλιοστά βροχής ισοδυναμούν με λίτρα/τ.μ.(τετραγωνικά μέτρα) ή κ.μ.(κυβικά μέτρα)/στρέμμα. Για σκεφτείτε το, είναι απλό:
1 κ.μ./στρέμμα = 1000λίτρα/1000τ.μ. = 1λίτρο/τ.μ. = 0,001κ.μ./τ.μ. = 0,001m = 1 mm
Αυτό σημαίνει ότι με μια στεγασμένη επιφάνεια 250τ.μ. (όχι ενιαία απαραίτητα) και σε μια μέση (από πλευράς βροχόπτωσης) χρονιά, όπου θα πέσουν συνολικά 400mm βροχής θα μπορούσαμε να αποθηκεύσουμε συνολικά:
250τ.μ. x 0,400m = 100κ.μ. Νερού!!!
Το ύψος της βροχής μην σας φαίνεται πολύ. Αρκεί να γνωρίζεται ότι το μέσο ύψος βροχής στο σταθμό του Θησείου είναι περίπου 380mm.
Βέβαια θα αναρωτηθείτε, μπορώ να φτιάξω στα καλά καθούμενα, μια δεξαμενή 100κ.μ., που θα βρω το χώρο, τα λεφτά, κλπ. Έχετε κάποιο δίκιο… Καλό είναι αυτά τα πράγματα να προβλέπονται πριν την χωροθέτηση και κατασκευή οικοδομής και κήπου. Δεν είναι εξωπραγματικά. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος εφαρμόζονται για χιλιετίες (Κυκλάδες, Μάνη, κτλ.). Εν πάσει περιπτώσει, πολλά μπορούν να γίνουν και αφότου έχουν χτισθεί και χωροθετηθεί οι χώροι.
Καταρχήν δεν χρειάζεται οπωσδήποτε όγκος δεξαμενής 100κ.μ. Το νερό που θα πέφτει θα το χρησιμοποιείτε συνέχεια. Αν όχι σε πότισμα (που κι αυτό χρειάζεται σε ξηρούς χειμώνες όπως αυτός του 2007), τότε σε πλύσιμο βεράντας, αυτοκινήτου, κλπ. Κρίμα βέβαια διότι το βρόχινο νερό είναι άριστης ποιότητας λόγω μηδαμινών αλάτων. Έτσι μπορείτε να έχετε μικρότερη δεξαμενή -ίσως κάποιος παλιός ανενεργός βόθρος- ή ότι άλλο μπορείτε να σκεφτείτε. Ακόμη και κάποια βαρέλια μπορείτε να βάλετε στη σειρά. Τέσσερα βαρέλια χωρούν: 4 x 0,25κ.μ. = 1κ.μ.
Β
Μέρος Β – Ορθολογική άρδευση
Η άρδευση των φυτών μας, αφενός είναι λίγο ως πολύ απαραίτητη στο κλίμα που ζούμε (στην Ελλάδα) και αφετέρου απαιτεί σημαντικές ποσότητες νερού (σε σχέση με την ύδρευση). Είναι γνωστό σε όλους ότι τα φυτά δεν θέλουν όλα το ίδιο νερό για να επιβιώσουν και να αποδώσουν. Η διαδικασία με την οποία «χάνουν» το νερό τους, λέγεται διαπνοή, η οποία μαζί με την εξάτμιση από το έδαφος, συνιστούν το μέγεθος εξατμισοδιαπνοή (είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν ξεχωριστά). Η εξατμισοδιαπνοή για πρακτικούς λόγους χωρίζεται σε εξατμισοδιαπνοή αναφοράς (ΕΤο) και σε πραγματική εξατμισοδιαπνοή (ΕΤ). Η μονάδα μέτρησης είναι όπως και της βροχόπτωσης, το mm. Λογικό δεν είναι; Αφού βροχή και ΕΤ ανήκουν σε διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος, που λέγεται υδρολογικός κύκλος.
Λοιπόν, τα φυτά διαπνέουν όλο το χρόνο, λιγότερο ή περισσότερο και το νερό το λαμβάνουν κυρίως από το έδαφος με τις ρίζες τους (πολύ λιγότερο από τα φύλλα και όχι όλα τα φυτά). Επίσης λογικό είναι ότι, σε γενικές γραμμές, 1ον όσο περισσότερο νερό έχουν τόσο περισσότερο «ξοδεύουν» και 2ον τα καλλιεργούμενα φυτά (οπωροφόρα, λαχανικά, κτλ.) είναι πιο «ορεξάτα» από τα αυτοφυή (πεύκα, κυπαρίσσια, θάμνοι, κτλ.).
Φτάνουμε λοιπόν στα κρίσιμα ερωτήματα: Χρειάζονται τα φυτά μας πότισμα; Και αν ναι, πόσο και κάθε πότε; Οι απαντήσεις δεν είναι τόσο εύκολες όσο νομίζουμε… Καταρχήν, ναι, χρειάζονται πότισμα, κυρίως το θερινό εξάμηνο (15/4 – 15/10), έστω και λίγο. Κατά δεύτερον, το πόσο και κάθε πότε είναι ολόκληρη ιστορία (επιστήμη το λέμε). Εδώ θα πούμε λίγα βασικά και πρακτικά, ίσα ίσα για να αποφεύγουμε τις εξωπραγματικές σπατάλες, που συμβαίνουν συχνά στους κήπους μας.
Αρχικά για το πόσο: Έχετε κατά νου ότι ενδεικτικά τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιο – Αύγουστο) το γκαζόν θέλει 6 – 8mm/ημέρα ενώ τ’ άλλα πολύ λιγότερο, περίπου 2 – 3 ή και 4mm/ημέρα για να είναι «πλήρως» ικανοποιημένα. Αν τους ρίξετε λίγο λιγότερο δεν σημαίνει ότι θα ξεραθούν. Το γκαζόν είναι πιο ευαίσθητο λόγω του μικρού κατά κανόνα βάθους των ριζών του. Εδώ είναι και το «κλειδί» όλων: Το βάθος των ριζών και το είδος του εδάφους.
Αν πχ. έχω ένα γκαζόν φυτεμένο σε ένα ρηχό έδαφος (10 – 15cm) όπως πάνω σε ταράτσα ή σε γκαράζ, τότε θα δείτε ότι αν ρίξω «μαζεμένα» σε λίγη ώρα 30mm = 30λίτρα/τ.μ., για να «ξενοιάσω», τότε το νερό θα φύγει από τις διόδους στράγγισης που (πρέπει να) υπάρχουν. Αυτό διότι ένα τυπικό έδαφος μπορεί να συγκρατήσει 10lt νερού σε κάθε 100lt εδάφους. Τα 100lt εδάφους είναι περίπου ο όγκος που καταλαμβάνουν οι ρίζες του γκαζόν ανά τετραγωνικό μέτρο (βάθος ριζών 10cm = 0,1m οπότε 0,1m x 1τ.μ. = 0,1κ.μ. = 100lt).
Άρα, στο παράδειγμα μας, το έδαφος που εδράζεται το γκαζόν και που είναι η «δεξαμενή» του, μπορεί να συγκρατήσει 10, το πολύ 15λίτρα/τ.μ.. Το υπόλοιπο (30 – 10 ή 15) θα στραγγίσει σύντομα και θα έχει σπαταληθεί άσκοπα. Βέβαια πάντα χρειάζεται να στραγγίζει λίγο (περίπου 15% αυτού που ρίχνουμε, για να ξεπλυθούν τα άλατα) αλλά όχι και το 100%. Αν δεν εδράζεται το γκαζόν σε ρηχό έδαφος, δεν σημαίνει ότι το νερό που στράγγισε, δεν σπαταλήθηκε κιόλας.
Για να μάθετε πόσο νερό ρίξατε, ρωτήστε το γεωπόνο – εγκαταστάτη του αρδευτικού συστήματος σας ή την εταιρεία που προμηθευτήκατε μόνοι σας τα υλικά. Θα σας δώσουν την ονομαστική παροχή σε mm/ώρα οπότε πάρτε χαρτί και μολύβι γιατί όπως λέει και η παροιμία: «οι καλοί λογαριασμοί κάνουν και τους καλούς φίλους (του περιβάλλοντος)».
