Ελληνικά κράτη και Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας
- Ελληνικά κράτη: εθνικό συναίσθημα + Ορθοδοξία : συνεκτικοί & καθοριστικοί για την επιβίωση δεσμοί
- Μεγαλοκομνηνοί του Πόντου: χωριστή ιστορική πορεία 257 χρόνων: Τραπεζούντα: εστία πολιτισμού και κέντρο γραμμάτων : 1461: αρχή τουρκοκρατίας που διήρκεσε ως τον 20ο αιώνα: κέντρο πολιτισμού
- Δυτική Ελλάδα : δυναστεία Αγγέλων
- Νίκαια: Θεόδωρος Λάσκαρης: αριστοκρατία και ανώτερος κλήρος: Νίκαια 1206: «αυτοκράτωρ Ρωμαίων»
- Ιωάννης Βατάτζης: καθιστά τη Νίκαια ισχυρό & πλούσιο κράτος
- Θεσσαλονίκη, Δυρράχιο: κατακτήσεις, διαμάχες κ.τ.λ.
Αίτια παρακμής και πτώσης του Βυζαντίου:
- Α) εσωτερικά: φυσική κάμψη, παλιές μέθοδοι παραχώρησης προνομίων, καταστροφή των ελεύθερων γεωργών, εμφύλιες διαμάχες: ενωτικοί, ανθενωτικοί
- Β) εξωτερικά: χτυπήματα, απώλειες εδαφών: χάσιμο Μ. Ασίας, σταυροφορίες, επιδρομές Νορμανδών, κάμψη εμπορίου, άλωση του 1204 με την 4η σταυροφορία, φυσική κάμψη της αντίστασης στους εξωτερικούς εχθρούς
- Άλωση του 1453: σύγχυση στους Μισθοφόρους, εγκατάλειψη πρώτων θέσεων, ισχυρή έφοδος του εχθρού από την Κερκόπορτα, σπάσιμο άμυνας: «Η πόλις εάλω»
- 1461: πολιορκία Τραπεζούντας: Δαυίδ Μεγαλοκομνηνός: πτώση Τραπεζούντας, του τελευταίου ελληνικού οχυρού
- 16ος αι.: μεγάλη εξόρμηση των Οθωμανών
- 1571: Ναυμαχία της Ναυπάκτου: αρχή της παρακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, πανωλεθρία του Οθωμανικού στόλου απ’ τις ενωμένες χριστιανικές δυνάμεις.
1402-1453: Παρακμή Βυζαντίου
- Ανάδυση νέου Ελληνισμού: αναγέννηση στις τέχνες & γράμματα:
- Μιστράς: Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων: Ελληνική Ιδέα. Προσπάθειες Παλαιολόγων για ένωση εκκλησιών: αναστάτωση + διχασμός
- 29 Μαΐου 1453: τέλος Μεσαιωνικής Ιστορίας του Ελληνισμού
- Μιστράς: Φράγκοι – Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος : Μονεμβασιά, Μάνη, Μιστράς: 14ος αι.: Δεσποτάτο = Βυζαντινή επαρχία. 15ος αι.: ακμή του Μιστρά, εμπορικές σχέσεις με Δύση, κυκλοφορία χρήματος, άνθιση γραμμάτων
- Τείχος στον Ισθμό: εποικισμοί Αλβανών για πύκνωση του πληθυσμού και για καλύτερη άμυνα.
- Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων: νεοπλατωνικός φιλόσοφος: σχηματισμός εθνικού στρατού + κατάργηση μισθοφόρων: νέος ελληνισμός
Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ: Η ΑΛΩΣΗ ΤΟΥ 1453
- Πόλη & κοντινές περιοχές: η μόνη ελεύθερη ελληνική περιοχή
- Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος: ένωση των εκκλησιών + δυτική βοήθεια
- Σύνοδος Φερράρας – Φλωρεντίας: 1438-1439: Σκληρή συμπεριφορά των δυτικών: επίσκοπος Εφέσου Μάρκος ο Ευγενικός: σταθερός ανθενωτικός : διχασμός του Βυζαντινού λαού: «νίκη» του Ευγενικού.
- Βάρνα 1444: ήττα των χριστιανικών δυνάμεων από Τούρκους.
- Ενωτικοί: οπαδοί της κρατικής πολιτικής. Αρχηγοί τους: ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος, λόγιοι, αρχαιολάτρες, μορφωμένοι κληρικοί και λίγοι λαϊκοί.
- Ανθενωτικοί: διατήρηση της πατρώας πίστης. Αρχηγός τους: Γεώργιος Σχολάριος ή Γεννάδιος.
- Συνέπειες διχασμού: μίσος μεταξύ των 2 μερίδων, ταραχές, επεισόδια.
Άλωση του 1453:
Κωνσταντίνος ΙΑ΄Παλαιολόγος – Μωάμεθ Β΄: Ρούμελη Χισάρ:ισχυρό φρούριο στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου.
Άλωση: Τούρκοι: 300.000, Έλληνες: 8.000+ 3.000 μισθοφόροι + πανάρχαια τείχη
Επεισόδιο με τον Φλαντανελά: τόνωση ηθικού των Ελλήνων
Εντυπωσιακό τέχνασμα Τούρκων: πέρασμα 72 πλοίων από τη στεριά στον Κεράτιο κόλπο.
Τραυματισμός του Γενοβέζου φρούραρχου Ιουστινιάνι , αναταραχή, επακολούθηση σύγχυσης και πανικού.
«Η Πόλις εάλω»
Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΩΝ: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
- Η μνημειώδης ζωγραφική που είχε διακοπεί κατά τη Φραγκοκρατία στην Κωνσταντινούπολη, επανεμφανίζεται στην πρωτεύουσα και υιοθετεί τις μεθόδους της ζωγραφικής των φορητών εικόνων (λεπτότητα στην εκτέλεση, ψυχολογική έκφραση).
- Το ψηφιδωτό αντικαθιστάται απ’ την τοιχογραφία (για λόγους οικονομικούς και αισθητικούς)- πηγή έμπνευσης της ζωγραφικής, οι μικρογραφίες χειρογράφων με θέματα απ’ τον ευαγγελικό κύκλο, το βίο της Παναγίας, τον Ακάθιστο Ύμνο, τους Βίους των αγίων (έκφραση συναισθημάτων, ρεαλιστική απόδοση φυσιογνωμιών, βάθος στο χώρο, τοπία με δέντρα, βράχους, αρχιτεκτονήματα).
Οι βυζαντινοί καλλιτέχνες υπογράφουν, για πρώτη φορά, τα έργα τους.
- Λαμπρό δείγμα ψηφιδωτού (τέχνη υψηλή που εκπροσωπεί τους αριστοκρατικούς και λόγιους κύκλους της πρωτεύουσας) στη Μονή της Χώρας (κτίτοράς της ο μεγάλος λογοθέτης Θεόδωρος Μετοχίτης) στην Κων/πολη (14ος αι.)
- τοιχογραφίες στις εκκλησίες του Μιστρά (αριστοκρατική τέχνη).
- Θεσ/νίκη: τοιχογραφίες στο παρεκκλήσι του Αγ. Ευθυμίου, στο ναό του Αγ. Δημητρίου, στον Άγ. Νικόλαο τον Ορφανό, και ψηφιδωτά στους Αγίους Αποστόλους.
- Βέροια: εκκλησία του Χριστού (οι τοιχογραφίες της φιλοτεχνήθηκαν απ’ τον Θεσσαλονικέα ζωγράφο Καλλιέργη, που υπογράφει με υπερηφάνεια: «όλης Θετταλίας άριστος ζωγράφος»).
