Φεουδαρχία
- 843 μ.Χ.: Συνθήκη του Βερντέν: διαίρεση φραγκικού κράτους (ηγεμονίες, φεουδαρχία: διασπαστικό κίνημα)
- Θεσμός φεουδαρχίας: φέουδο, κτήμα, όφελος, πάροικοι, υποτελείς, ευγενείς.
- Ακμή φεουδαρχίας: 9ος -10ος αι.: φέουδα = κτήματα – ανεξάρτητα κρατίδια με δικό τους στρατό, διοίκηση, νόμους, αυτονομία, ιδιαίτερη οικονομία κ.τ.λ.) & φεουδάρχες
- 11ος αι.: προσκύνημα Αγίων Τόπων: συνήθεια
- Κατάκτηση Αγίων Τόπων από Τούρκους – Σταυροφορίες: ένοπλες εκστρατείες για την απελευθέρωσή τους.
- Αρχή τους: Πάπας Ουρβανός Β΄ στο Κλερμόν της Γαλλίας: 1095.
- Στόχοι: θρησκευτικοί αρχικά, στην εξέλιξή τους οικονομικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί.
Σταυροφορίες: α) Πρωτοπορία του 1095 – 96 = λαϊκή εκστρατεία (Πέτρος ο Ερημίτης, ο επονομαζόμενος Κουκούπετρος: «Σταυροφορία των Βαρώνων» : αρχηγοί της: φεουδάρχες, Νορμανδοί (Εκμετάλλευσή της απ΄ τον Αλέξιο Κομνηνό)
- Επιδρομές Νορμανδών κατά του Βυζαντινού κράτους:
Α) 1081-1085: Αλέξιος ο Κομνηνός – Βενετοί
Β) 1107: Ταπεινωτική συνθήκη για Νορμανδούς
Γ) 1147-1149: καταστροφικές συνέπειες για τη Βυζαντινή μεταξουργία, οριστικό χάσιμο – απώλεια δυτικών κτήσεων του Βυζαντίου.
Δ) 1180: άλωση Θεσσαλονίκης – δυναστεία Αγγέλων, απόκρουση Νορμανδών από Αλέξιο Βρανά κοντά στις Σέρρες.
- Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς, τελωνειακές διευκολύνσεις στους Βενετούς, παραχωρήσεις, προνόμια, υποθήκευση της Βυζαντινής Οικονομίας στους Βενετούς.
- Το χρυσόβουλλο του 1082: Αλέξιος Κομνηνός/φορολογική ατέλεια στους Βενετούς: Κομνηνοί: παραχώρηση προνομίων και σε άλλες Ιταλικές πόλεις, χάνεται η ναυτική δύναμη του Βυζαντίου.
- Ολέθριες συνέπειες για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία: οικονομική, στρατιωτική & πολιτική υποδούλωση στους ξένους.
Παρακμή και πτώση: τα γεγονότα που οδήγησαν στο χαμό
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της περιόδου 1056-1204:
1) αρπακτικές διαθέσεις δυνατών
2) Σελτζούκοι Τούρκοι
3) Νορμανδοί & Φράγκοι: σταυροφορίες
- 1057-1081: Ρωμανός Δ΄ Διογένης (φαεινή εξαίρεση)
- 1071-1081: «μαύρη δεκαετία»
- 1081-1185: Δυναστεία Κομνηνών
- 1185-1204: Δυναστεία Αγγέλων
Σελτζούκοι Τούρκοι
- Σελτζούκ: Τουρκεστάν: Μεσοποταμία: υποταγή του Χαλιφάτου της Βαγδάτης
- Μαντζικέρτ 1071: Πανωλεθρία Βυζαντινών (Ρωμανός Δ΄ Διογένης, Αλπ – Αρσλάν : Σημασία της Συνθήκης του 1071: ανοιχτή η Μ. Ασία για τους Τούρκους, αρχή του τέλους του Βυζαντίου στην Ανατολή.
Διάσπαση Σελτζουκικού κράτους: Διαμόρφωση σουλτανάτων
- Σουλτανάτο του Ρουμ: καλά οργανωμένο, σύνορα με τη βυζαντινή αυτοκρατορία της Νίκαιας)
- Αγώνες Κομνηνών: μεταφορά πρωτεύουσας σουλτανάτου από Νίκαια στο Ικόνιο.
- Μυριοκέφαλο (1176): Πανωλεθρία Βυζαντινών: στερέωση Τούρκων στη Μ. Ασία
- Νορμανδοί: 8ος-10ος αι: πειρατές
- 10ος -11ος αι: εγκατάστασή τους στη Β. Γαλλία
- 1066: κατάκτηση Αγγλίας από το Γουλιέλμο τον Κατακτητή.
- Οι Νορμανδοί στην Ιταλία: Παλέρμο.
- 1402: Η μάχη της Άγκυρας: παράταση ζωής για το Βυζάντιο.
- Βαλκάνια: Βούλγαροι, Σέρβοι: Στέφανος Ντουσάν: πρωταγωνιστικός ρόλος στα Βαλκάνια
Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου»
- Ασία: εξάπλωση Οθωμανών Τούρκων
- Παλαιολόγοι: εμφύλιες διαμάχες (1341-1390): αναστάτωση & πολυαρχία
- Β΄ Βουλγαρικό κράτος: 1188: πρωτεύουσα το Τύρνοβο (Πέτρος και Ασάν)
- Ιωάννης Ασάν ή Ιωαννίτζης (Καλογιάννης & Σκυλογιάννης: Ρωμαιοκτόνος)
- 1207: θάνατος του Ιωάννη Ασάν : παρακμή του β΄ βουλγαρικού κράτους.
- Σέρβοι: ως το 12ο αι.: σύμμαχοι των Βυζαντινών
- Ζούπες: ανεξάρτητες περιοχές – Ζουπάνος = τοπάρχης
- 12ος αι.: Στέφανος Νεμάνια = Μέγας Ζουπάνος
- Στέφανος Ντουσάν (1331-1355): ακμή των Σέρβων
Στέφανος Ντουσάν (1331-1355): ακμή των Σέρβων
- «Κράλης»: βασιλιάς: επέκταση σε Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρο. Φιλοδοξία του: ίδρυση ενός Σερβοελληνικού κράτους. Τα όρια του κράτους του ρευστά.
- 1355: Θάνατος του Ντουσάν, διάσπαση κράτους των Σέρβων. Σημαντική η νομοθεσία του και η ενίσχυση εκ μέρους του των Μετεώρων.
- Με την αρχή της Αναγέννησης στη Δυτική Ευρώπη, παρατηρούμε:
- Αλλαγή στη σκέψη των ανθρώπων: ανεξαρτησία, γνώση, μόρφωση, πανεπιστήμια.
- Καλλιτεχνική δημιουργία
- Εθνικές γλώσσες αντί για τα Λατινικά: Δάντης, Πετράρχης, Βοκκάκιος: Πρόδρομοι Αναγέννησης.
ΑΜΑΛΙΑ Κ. ΗΛΙΑΔΗ: 7ος Βυζαντινός αιώνας
«Για την διάσωση του κράτους τους και για την προετοιμασία της αντεπιθέσεως κατά του εχθρού, η οποία θα πραγματοποιηθεί κατά το δεύτερο τμήμα της μεσοβυζαντινής περιόδου (717-867) οι βυζαντινοί βασίστηκαν στον Ηράκλειο.
Κατά τους χρόνους αυτούς της αγωνιώδους προσπάθειας του κράτους να υπερασπίσει την ύπαρξή του απ’ τους εξωτερικούς εχθρούς, συνεχίζονται στο εσωτερικό του οι μεταρρυθμίσεις και οι μεταβολές που είχαν αρχίσει ή ενταθεί στην βασιλεία του Ιουστινιανού. Μεταξύ των ετών 565 και 610 στους τομείς της διοικήσεως, των οικονομικών και της στρατιωτικής οργανώσεως το κράτος απομακρύνεται απ’ τα παλιότερα ρωμαϊκά πρότυπα και προσαρμόζεται προς τις νέες ανάγκες και απαιτήσεις. Αυτό που υποστηρίχθηκε, όμως, παλιότερα, ότι η βασιλεία του Ηρακλείου διακρίνεται κυρίως για την μεταρρυθμιστική της δραστηριότητα, δεν ευσταθεί. Απεναντίας, είναι φυσικό ότι, λόγω της ολοκληρωτικής απασχολήσεως του κράτους με τους εξωτερικούς εχθρούς του και με τις υπεράνθρωπες προσπάθειές του για την αντιμετώπισή τους, προσπάθειες οι οποίες δεν άφηναν, βέβαια, ευρεία περιθώρια για μεγάλες μεταβολές και μεταρρυθμίσεις, οι εξελίξεις των προηγούμενων δεκαετιών συνεχίστηκαν μεν, αλλά με βραδύτερο κάπως ρυθμό».
Πολιτική ιδεολογία και ρωμαϊκή παράδοση
«Ευθύς εξ’ αρχής μπορούν να ορισθούν τώρα οι δύο αρχές, συχνά αντιφατικές, που τροφοδοτούν όλη τη βυζαντινή ιδεολογία και πολιτική: η διατήρηση της ρωμαϊκής κληρονομιάς και συνάμα η φροντίδα για ενότητα και συγκρότηση εθνικής συνειδήσεως, στα πλαίσια της πολυεθνικής οικουμένης που εξουσίαζε η Ρώμη και κληρονόμησε το Βυζάντιο. Αυτές οι δύο αρχές αποτελούν τη σταθερή βάση της βυζαντινής προσπάθειας και σ’ αυτές οφείλεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των θεσμών της αυτοκρατορίας, οι οποίοι εφαρμόζονται σε διάφορες πραγματικότητες, γερνούν και εξαφανίζονται, χωρίς ποτέ να καταργούνται. Αυτές οι δύο αρχές, γεννούν, φωτίζουν και συνάμα ερμηνεύουν τις πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές κρίσεις, που συγκλόνισαν το Βυζάντιο σε όλη τη διάρκεια της μακραίωνης ζωής του και που συχνά απείλησαν την ίδια την ύπαρξή του. Οπωσδήποτε η Κωνσταντινούπολη δεν απάντησε στην Ρώμη με μια άλλη, νέα αυτοκρατορία, αλλά με την αλλαγή του πολιτικού προσανατολισμού και του τρόπου σκέψεως και ζωής».