Από τη στιγμή που ένα αντικείμενο βγαίνει στην επιφάνεια και φτάνει στα χέρια των ειδικών αρχίζει και η διαδικασία της συντήρησης. Η διαδικασία αυτή είναι πολλές φορές εξαιρετικά περίπλοκη και ποικίλει ανάλογα με το υλικό και την ιδιοσυγκρασία του κάθε τεχνέργου. Στην προηγούμενη εισήγηση προσεγγίσαμε τη συντήρηση και τις αρχές που την διέπουν μέσα από μία καθαρά θεωρητική οπτική γωνία. Για να αποκτήσουμε μία πιο ολοκληρωμένη άποψη πρέπει να ασχοληθούμε και με την πρακτική πλευρά του αντικειμένου χρησιμοποιώντας ένα αριθμό παραδειγμάτων Ας αρχίσουμε παραθέτοντας κάποια στοιχεία για τη συντήρηση ενός μουσειακού εκθέματος που προέρχεται από την επεξεργασία οργανικού υλικού, του παπύρου.

Το ψηφιδωτό ή αλλιώς μωσαϊκό δάπεδο ήταν γνωστό στην κλασική Ελλάδα ήδη από τον 5ο αι π.Χ. Κατά την ελληνιστική εποχή χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα, ενώ κατά τη ρωμαϊκή εξαπλώθηκε σ' όλη την έκταση της αυτοκρατορίας, από την Ασία και την Αφρική μέχρι τη Βρετανία και τα Γερμανικά έθνη Τέλος χρησιμοποιήθηκε και από τους βυζαντινούς τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 7ου αι. για να διακοσμήσουν τα δάπεδα αρκετών σπιτιών τους, αλλά και σποραδικά εκκλησιών.
Η κατασκευή τους ήταν μία περίπλοκη όσο και χρονοβόρα διαδικασία. Στον χώρο που θα τοποθετούνταν το ψηφιδωτό δημιουργούνταν ένα υπόστρωμα με μεγάλα βότσαλα για τη σταθεροποίηση του. Από πάνω στρώνονταν ένα παχύ στρώμα ασβέστη φτιαγμένου με ιδιότυπο τρόπο, με τα υλικά που είχαν τότε στη διάθεση τους. Συνήθως τα υλικά κατασκευής ήταν ασβεστόλιθος λιωμένος σε καμίνι, άχυρο, αλλά και άμμος. Πάνω σ' αυτό το στρώμα τοποθετούνταν οι προσεκτικά επιλεγμένοι για το χρώμα και το σχήμα τους κυβόλιθοι.
Η πολυπλοκότητα της κατασκευής κάνει δύσκολο το έργο της συντήρησης. Το πρώτο βήμα της αποτελεί η ακριβής καταγραφή του διακοσμητικού θέματος του μωσαϊκού. Όταν ολοκληρωθεί το στάδιο αυτό τότε το ψηφιδωτό χωρίζεται σε αριθμημένα τετράγωνα κομμάτια με μήκος πλευράς γύρω στα 1.30 μ. 0 χωρισμός αυτός γίνεται με αφαίρεση μίας σειράς από ψηφίδες, πάντα με σεβασμό στη σχεδιαστική σύνθεση. Στη συνέχεια ένα ειδικό χαρτί επικολλάται με χημικά μέσα στο πάνω μέρος των ψηφίδων, ενώ με κατάλληλα εργαλεία ξεκολλάμε το κονίαμα που τις στηρίζει από το κάτω μέρος. Τα κομμάτια αυτά θα ξαναενωθούν στο εργαστήριο, αφού πρώτα καθαριστούν και αρμολογηθούν οι κυβόλιθοι. Μετά την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας το ψηφιδωτό είναι έτοιμο προς έκθεση.

Θα κάνουμε μία αναφορά στην αρχιτεκτονική συντήρηση προσεγγίζοντας την περίπτωση του ναού του Απόλλωνα Επικουρίου στην Αρκαδία. Πρόκειται για μικρό Ιωνικού ρυθμού ναό, μόλις το 1/4 του μεγέθους του Παρθενώνα. Χτίστηκε μεταξύ του 429 και του 400 π.Χ. από τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, τον Ικτίνο. Τα κατώτερα του τμήματα είναι κατασκευασμένα από γκρίζο πωρόλιθο, ενώ τα ανώτερα μαζί με το γλυπτικό διάκοσμο από μάρμαρο. Δεν καταστράφηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους, ενώ η μόνη ζημιά που έπαθε εκείνη την εποχή προκλήθηκε από Σλάβους επιδρομείς σε αναζήτηση μετάλλων. Με τα χρόνια ο ναός παρουσίασε μία σειρά ρωγμών σε ολόκληρη την επιφάνεια του. Για την κατάσταση αυτή ευθύνονται οι ισχυρές θύελλες, και η έντονη υγρασία της περιοχής σε συνάρτηση με το πορώδες υλικό του μνημείου. Μια πρώτη αναστήλωση πραγματοποιείται μεταξύ του 1902-1908 και περιλαμβάνει πλήρη μελέτη του κτηρίου και αναστήλωση των πεσμένων αρχιτεκτονικών μελών του ναού. Στην αναστήλωση αυτή εμφανής είναι η προσπάθεια για αναστρεψιμότητα καθώς και μη ενσωμάτωση σιδερένιων συνδέσμων. Το 1967 ισχυρή θύελλα προκαλεί καταστροφές στο μνημείο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η κατάσταση του ναού είναι πολύ ανησυχητική και το Υπουργείο Πολιτισμού δημιουργεί επιτροπή για την αναστήλωση του μνημείου. Η επιτροπή αποτελούνταν από μια πλειάδα επιστημόνων, όπως αρχιτεκτόνων, αρχαιολόγων, μηχανικών, γεωλόγων και χημικών. Οι γεωλόγοι μελέτησαν τα θεμέλια του μνημείου, ενώ μηχανικοί διεξήγαγαν ελέγχους για τις φυσικές και μηχανικές ιδιότητες της πέτρας που χρησιμοποιήθηκε στην ανωδομή. Οι χημικές αναλύσεις τέλος απέδειξαν ότι η καταστροφή του μνημείου προερχόταν κυρίως από τις κακές καιρικές συνθήκες.
Τα συντηρητικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ποικίλα. Πρώτα το μνημείο σκεπάστηκε για να προστατευθεί από τον καιρό. Ειδικά μηχανήματα εισήλθαν στο χώρο για την καταμέτρηση της θερμοκρασίας, της υγρασίας και της σεισμικής δραστηριότητας στο χώρο. Οι ρωγμές καθαρίστηκαν από τα φυτά που είχαν φυτρώσει στο χώρο και ειδικά συνεργεία, ακόμη και σήμερα συνεχίζουν τις εργασίες για την αποκατάσταση των ζημιών.

1. Bureaw G., Ellis, Introduction to museum Work - Registration and Cataloguing, p.84 - The AASLH, Nashville, USA, 1975.

2. Chenhail Robert G., Museum Cataloguing in the Computer Age, AASLH, Nashville, 1975.

3. Dudley Dorothy Wilkinson I., Museum Registration Methods, American Association of Museums, Washington DC, 1979.

4. Καπλάνη Γιαννούλα, Προβλήματα έρευνας στα Εθνολογικά Μουσεία: σκέψεις για τη λειτουργία ενός ολοκληρωμένου Μουσείου, Πρακτικά Α' Συνάντησης Μουσειολογίας, Αθήνα, 1984.

5. Lewis Ralph H., Manual for Museums - Chapter 9 Classification p.165 - National Park Service, Washington DC, 1976.

6. Museum Documentation Association, Basic Documantation Recommendations for Museums, Duxford, 1985.

7. Οικονομάκη - Παπαδόπουλου Γ., Καταγραφή Εθνογραφικών Συλλογών, ΠΛΙ, Εθνογραφικά Ι, Ναύπλιο, 1978.

8. Paine Crispin, The local Museum - Collecting and documenting p.19 - Area Museums Service for South Eastern England, 1986.

9. Παπαδόπουλος Στέλιος, Από τις τοπικές συλλογές στα σύγχρονα Μουσεία, Εκδ. Α. ΚΑΡΑΒΙΑ, Αθήνα, 1978.

10. Παπαδόπουλος Στέλιος, Οργάνωση και λειτουργία ενός σύγχρονου εθνογραφικού Μουσείου, ΠΛΙ, Εθνογραφικά Ι, Ναύπλιο, 1978.

11. Ρωμαίου - Καρασταμάτη Ελένη, Συγκρότηση και οργάνωση της λαογραφικής συλλογής, Πρακτικά εκπαιδευτικού σεμιναρίου Λαογραφικά Μουσεία και Συλλογές. Οργάνωση - Λειτουργία, Αθήνα, 1985.

12. Σπυριδάκης Γεώργιος, Σημειώσεις Ελληνικής Λαογραφίας - Θέματα της Λαογραφίας, σ.7, Εκδ. Κ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα, 1966.