Κανά μήνα πριν στα δελτία ειδήσεων, ένα από τα βασικά θέματα ήταν οι αλλαγές στο βιβλίο ιστορίας της 6ης δημοτικού. Ένα βιβλίο που την προηγούμενη χρονιά (πρώτη χρονιά κυκλοφορίας του) είχε κάνει μεγάλο ντόρο, λόγω των «εκφράσεων» με τις οποίες αναφερόταν σε σημαντικά κομμάτια της ιστορίας μας όπως η μικρασιατική καταστροφή. Μαζί με αυτές τις αλλαγές, η κυβέρνηση -σε μια προσπάθεια κατευνασμού της λαϊκής αντίδρασης- αποφάσισε την επόμενη σχολική χρονιά να μοιράσει μαζί με το αλλαγμένο σχολικό βιβλίο και το βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου «Ματωμένα χώματα».
Αυτό το βιβλίο φρόντισα να δανειστώ από την κολλητή μου και να το διαβάσω –ή να το ξαναδιαβάσω όπως αποδείχτηκε- για να έχω ιδία άποψη επί του θέματος. Πριν σας μεταφέρω όμως λίγα πράγματα από το μυθιστόρημα αυτό, να σας πω ότι κυκλοφόρησε (και εξακολουθεί να κυκλοφορεί) από τις εκδόσεις Κέδρος το 1962.
Βασικός ήρωας και ταυτόχρονα αφηγητής στο βιβλίο είναι ο Μανώλης Αξιώτης. Στις σελίδες του δημιουργήματος της Διδώς Σωτηρίου ο Μανώλης μας μιλάει για την ζωή του, ξεκινώντας από τότε που ήταν παιδί στο χωριό Κιρκιντζέ της Μικράς Ασίας.
Παιδί τότε ο Μανώλης και η ζωή στο χωριό κυλούσε ομαλά με μοναδικό φόβο τον πατέρα της οικογένειας. Βρισκόμαστε πριν την μικρασιατική καταστροφή και οι Έλληνες της Μικράς Ασίας όχι μόνο συμβιώνουν αρμονικά με τους Τούρκους αλλά και ευημερούν δημιουργώντας αξιόλογες περιουσίες.
Έξυπνο παιδί ο Μανώλης και έτσι ο πατέρας του τον στέλνει να εργαστεί στην Σμύρνη για να μάθει τα τερτίπια του εμπορίου ώστε να μπορέσει η οικογένεια να επεκτείνει μελλοντικά τις οικονομικές τις δραστηριότητες και σε αυτόν τον τομέα –αφού μέχρι τότε ήταν γεωργοί. Εκεί ο ήρωας μας θα καταλάβει ότι το εμπόριο δεν είναι -τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις- μια τίμια εργασία. Στην όμορφη πόλη θα εργαστεί σε διάφορες δουλειές και θα «δείξει» σε εμάς πως ζούσαν οι Έλληνες στην Μικρά Ασία πριν έρθουν τα μαύρα χρόνια των πολέμων και της μικρασιατικής καταστροφής.
Κάποια στιγμή ο πόλεμος ξεσπά και ο Μανώλης, λεβεντόπαιδο πια, ως Οθωμανός υπήκοος αναγκάζεται να υπηρετήσει στον τουρκικό στρατό στα λεγόμενα «Αμελέ Ταμπούρια». Τα «Τάγματα Εργασίας» όπου υπηρετούσαν τα ελληνόπουλα. Εκεί από την μια δεν τους έδωσαν όπλα (οπότε δεν θα ήταν αναγκασμένοι να πολεμήσουν τα «αδέρφια» τους από την μητέρα Ελλάδα) από την άλλη όμως ήταν τέτοιες οι συνθήκες που ένα ποσοστό από όσους παρουσιάστηκαν κατάφεραν τελικά να σώσουν την ζωή τους και να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Μέσα σε αυτούς και ο Μανώλης που όταν ο Ελληνικός στρατός εισέβαλε στην Μικρά Ασία κλήθηκε να υπηρετήσει –με όπλο αυτήν την φορά- τις τάξεις του. Μέσα από πολλές περιπέτειες φτάνει ο ήρωας μας, και εμείς, στην καταστροφή της Σμύρνης. Ο Μανώλης είναι από τους άτυχους που δεν πρόλαβαν να φύγουν και τον συνέλαβαν οι Τούρκοι. Όμως… την συνέχεια θα την διαβάσετε στις σελίδες του εκπληκτικού αυτού βιβλίου.
Όπως σας έγραψα και στην αρχή του κειμένου, θέλησα να διαβάσω το βιβλίο αυτό για να έχω άποψη για το θέμα, του μοιράσματος του στα παιδιά της 6ης δημοτικού. Το βιβλίο όπως ανακάλυψα στις πρώτες σελίδες το είχα διαβάσει ξανά στο παρελθόν απλά δεν θυμόμουν ότι ήταν αυτό.
Αναμφισβήτητα είναι ένα εκπληκτικό και συγχρόνως σκληρό βιβλίο. Μέσα από τις σελίδες του ξεπηδούν ο πόνος, τα βασανιστήρια, οι φρικαλεότητες της τότε εποχής αλλά και η ελπίδα που δεν εγκαταλείπει τον άνθρωπο ακόμα και τις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής του. Δεν ξέρω αν τα γεγονότα που έγιναν πριν πενήντα, εκατό ή διακόσια χρόνια πρέπει να επηρεάζουν τις σχέσεις μας με τους άλλους λαούς. Αυτό είναι και προσωπικό θέμα του καθενός πως αντιλαμβάνεται το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Σίγουρα πάντως πρέπει να γνωρίζουμε τι έγινε στο παρελθόν, και βιβλία όπως το «Ματωμένα χώματα» της Διδώς Σωτηρίου μας διδάσκουν την ιστορία μας με ζωντανό τρόπο μέσα από τις ζωές των τότε πρωταγωνιστών.
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η πολιτεία πέρασε από το ένα άκρο στο άλλο. Από εκεί δηλαδή που λέγαμε ότι στην Σμύρνη παρουσιάστηκε απλά συνωστισμός στο λιμάνι, περάσαμε να λέμε τι πραγματικά έγινε και να το περιγράφουμε με κάθε λεπτομέρεια. Η ένσταση μου είναι κατά πόσο παιδιά τις έκτης δημοτικού μπορούν να διδαχθούν από ένα τέτοιο βιβλίο όπως μπορούν σίγουρα να το κάνουν μεγαλύτερα παιδιά ή ενήλικες. Το γεγονός βέβαια ότι ένα αξιόλογο βιβλίο θα μπει σε αρκετά Ελληνικά σπίτια και θα διαβαστεί από ανθρώπους που πιθανών να μην το διάβαζαν είναι θετικό και για αυτό εν κατακλείδι σκέφτομαι ότι καλώς έχει.
Αν πάντως δεν είστε από τους τυχερούς που έχουν βλαστάρι στην έκτη δημοτικού, αγοράστε το βιβλίο αυτό και μάθετε ένα κομμάτι στης ιστορίας μας από την πένα της Διδώς Σωτηρίου. Καλή Ανάγνωση!
