«Η αίσθηση του μυστηρίου της Κρήτης είναι εξαιρετικά βαθιά.
Όποιος βάζει το πόδι του σε αυτό το νησί αισθάνεται μια μυστήρια δύναμη να διακλαδίζεται θερμά και ευεργετικά μέσα στις φλέβες του, αισθάνεται την ψυχή του να αρχίζει να τρανεύει».
Νίκος Καζαντζάκης (Αναφορά στον Γκρέκο)
 Όταν ξεκινώ να γράψω ένα ταξιδιωτικό άρθρο, έχω πάντα την ίδια αγωνία. Θα καταφέρω μέσα σε μερικές γραμμές να μεταφέρω το «άρωμα» του τόπου αυτού; Θα μπορέσει, μέσα από αυτές τις γραμμές, αυτός που τις διαβάζει να «δει» και να «νιώσει» αυτά που είδα και ένιωσα όταν βρέθηκα σε αυτόν τον τόπο; Όταν δε αυτός ο τόπος είναι η Κρήτη τότε η προσπάθεια φαντάζει γιγαντιαία και η αγωνία κορυφώνεται. Τι να πρωτογράψει κανείς για ένα τέτοιο ευλογημένο μέρος; Με ποια λόγια να μιλήσει για τον τόπο του Ίκαρου και του Δαίδαλου, την πατρίδα του Μίνωα αλλά και του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γκρέκο). Ποιες λέξεις να χρησιμοποιήσει για τα χώματα που γεννήθηκε ο Βενιζέλος, ο Καζαντζάκης και ο Πρεβελάκης; Ας πάρουμε, όμως, σιγά σιγά τη στράτα της περιήγησης μας ελπίζοντας ότι στο τέλος του κειμένου θα έχετε πάρει μια ελάχιστη «γεύση» από το νησί που γεννήθηκε η μαντινάδα και τα ριζίτικα τραγούδια, την πανέμορφη και περήφανη Κρήτη.
Όλου του κόσμου τα νησιά,
που είναι στον πλανήτη,
πάλι μαζί δεν κάνουνε,
την ομορφιά σου Κρήτη.
 Νησί, λοιπόν, η Κρήτη και μάλιστα το μεγαλύτερο της Ελλάδας. Στα χώματα της που καλύπτουν μια περιοχή 8.336 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ζουν μόνιμα 601.131 κάτοικοι, πληθυσμός που τους καλοκαιρινούς μήνες αυξάνει φυσικά σημαντικά, μιας και η Κρήτη είναι ένας από τους αγαπημένους προορισμούς Ελλήνων αλλά και ξένων τουριστών. Βρίσκεται στα νότια της Ελληνικής επικράτειας και βρέχεται νότια από το Λιβυκό ενώ βόρεια από το Κρητικό πέλαγος. Το δυτικότερο άκρο του νησιού απέχει, σε ευθεία γραμμή, από το ανατολικότερο 260 χιλιόμετρα, ενώ το μέγιστο πλάτος της Κρήτης είναι 60 χιλιόμετρα.
Ήθελα λέει μια στιγμή,
τση θάλασσας να μοιάσω,
για να μπορέσω ολάκερη,
την Κρήτη ν' αγκαλιάσω.
 Η αγκαλιά αυτή θα ήταν τεράστια αφού η ακτογραμμή του νησιού -την οποία σύμφωνα με την μυθολογία ο γίγαντας Τάλος (ρομπότ που είχε κατασκευάσει ο Ήφαιστος και είχε δωρίσει στον Μίνωα για την προστασία της Κρήτης) διέτρεχε τρεις φορές την ημέρα- έχει μήκος πάνω από 1.000 χιλιόμετρα. Μια ακτογραμμή με τεράστιες παραλίες (αμμώδεις ή βοτσαλωτές) αλλά και απάτητα σημεία με βράχια. Παντού όμως με καθαρά και ζεστά νερά που περιμένουν να σας προσφέρουν από τα πιο απολαυστικά θαλάσσια μπάνια της ζωής σας.
Μαδάρες μου Χανιώτικες,
κορφή του Ψηλορείτη,
και Λασιθιώτικα βουνά,
γεια σου παντέρμη Κρήτη.
 Όπως λέει και η παραπάνω μαντινάδα, τρεις είναι οι ορεινοί όγκοι του νησιού. Οι Μαδάρες (Λευκά όρη) με μέγιστο ύψος 2.452 μέτρα, ο Ψηλορείτης (οροσειρά Ίδη) με μέγιστο ύψος 2.456 μέτρα και τα Λασιθιώτικα βουνά (όρος Δίκτη) με μέγιστο ύψος 2.148 μέτρα. Τρία βουνά έχει λοιπόν η Κρήτη, γεμάτα Δίκταμο, ή «έρωντα» όπως το λένε οι ντόπιοι, αλλά και εκατοντάδες άλλα βότανα. Βουνά αλλού άγρια και γυμνά κι αλλού δασωμένα, με πλήθος κάστρων και μικρών χωριών. Χωριών που η τουριστική ανάπτυξη δεν έχει αλλοιώσει, με κατοίκους φιλόξενους, ντόμπρους και περήφανους. Επισκεφθείτε αυτά τα χωριά, πιείτε ένα καφέ ή μια τσικουδιά κάτω από την σκιά ενός πλάτανου και κουβεντιάστε με τους κατοίκους. Θα σας δείξουν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής και θα σας πουν τις καλύτερες μαντινάδες που έχετε ποτέ ακούσει. Όταν σας κεράσουν κάτι μην αρνηθείτε το κέρασμα, όσο και να βιάζεστε, θα είναι ολέθριο λάθος. Πλάκα κάνω, πάντως το κέρασμα μην το αρνηθείτε. Οι Κρητικοί εξακολουθούν στην εποχή μας να είναι φιλόξενοι, ευγενικοί, ανοικτοί και κιμπάρηδες.
Να ‘μουν αγρίμι στα Σφακιά,
αητός στον Ψηλορείτη,
γεράκι στα φαράγγια σου,
να σε χορταίνω Κρήτη.
 Γεμάτα ομορφιά και αρώματα τα Κρητικά βουνά αλλά και γεμάτα φαράγγια. Με ποιο γνωστό, φυσικά, από αυτά το Φαράγγι της Σαμαριάς. Η αρχή του φαραγγιού βρίσκεται στο Ξυλόσκαλο του νομού Χανίων με υψόμετρο 1.200 μέτρα και το τέλος του στο παραθαλάσσιο χωριό Αγία Ρούμελη του ιδίου νομού. Είναι το μεγαλύτερο φαράγγι της Ευρώπης με μήκος 18 χιλιόμετρα. Για να το διασχίσετε θα χρειαστείτε παπούτσια πεζοπορίας, ένα καπέλο και έξι περίπου ώρες. Το φαράγγι και η γύρω περιοχή ανήκουν στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς ο οποίος προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις. Το μονοπάτι που θα βαδίζετε έχει άριστη σηματοδότηση και εννοείται ότι δεν παίρνουμε από το μέρος για «σουβενίρ» ούτε ένα πετραδάκι. Το τοπίο είναι μαγευτικό και  χρειάζεται την προστασία και τον σεβασμό μας. Για να περάσετε το Φαράγγι της Σαμαριάς θα πρέπει να βρίσκεστε σε καλή φυσική κατάσταση. Στο μέσο, πάντως, της διαδρομής υπάρχει το χωριό της Σαμαριάς, το οποίο και εκκενώθηκε το 1962, όταν ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς. Εκεί μπορείτε να κάνετε μία στάση και αφού ανακτήσετε δυνάμεις να συνεχίσετε την πεζοπορία. Η διαδρομή είναι μοναδική και μην την χάσετε αν έχετε την ανάλογη φυσική κατάσταση. Αρκεί βεβαίως να βρίσκεστε στην Κρήτη κάποια στιγμή ανάμεσα στα τέλη Απριλίου έως τέλη Οκτωβρίου, αφού το Φαράγγι της Σαμαριάς είναι ανοικτό για τους πεζοπόρους μόνο εκείνη την περίοδο.
Αρμύρα, νιότη κι' Άνοιξη,
θάλασσα, όρη κι άστρα,
γλεντούνε στο δοξάρι σου,
Κρήτη μου ξελογιάστρα.
 Ένα άλλο πολύ γνωστό σημείο της Κρήτης είναι το Φοινικόδασος Βάι. Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του νησιού, στον νομό Λασιθίου και σε απόσταση 24 χιλιομέτρων από την Σητεία. Πρόκειται για ένα δάσος από φοίνικες, που μπροστά του απλώνεται μια μαγευτική παραλία. Το όνομα του το πήρε από την λέξη «Βάγιες» ή «Βάγια», όπως λένε οι Κρητικοί τους φοίνικες. Υπάρχει ένας θρύλος σχετικά με το πώς δημιουργήθηκε αυτό το δάσος. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό το θρύλο, κάποια στιγμή βγήκαν στην παραλία Άραβες πειρατές. Άρχισαν τότε να τρώνε χουρμάδες, που είχαν φέρει μαζί τους, και ως ανάγωγοι που ήταν, πέταγαν τα κουκούτσια στο έδαφος. Από αυτά τα κουκούτσια φύτρωσαν τα φοινικόδεντρα και απόκτησε η Κρήτη άλλο ένα μαγευτικό σημείο. Μιας και μιλήσαμε για πράγματα που έχουν «συμβεί» στο παρελθόν, είναι ευκαιρία να πούμε και λίγα λόγια για την «επιστημονικά» αποδεδειγμένη ιστορία του νησιού.
Κρήτη μου με το Δίκταμο,
και το βασιλικό σου,
και με το ζηλεμένο σου,
λαμπρό πολιτισμό σου.
 Το νησί πιστεύεται ότι πρωτοκατοικήθηκε την Παλαιολιθική εποχή. Ωστόσο άκμασε αρκετά αργότερα όταν αναπτύχθηκε σε αυτό ο Μινωικός πολιτισμός, περίπου το 2.000π.Χ. Ο λαμπρός αυτός πολιτισμός αναπτύχθηκε και άκμασε με κέντρο του την Κνωσσό (ερείπια της πόλης βρίσκονται 10 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου). Οι αρχαίοι Κρήτες ανέπτυξαν το εμπόριο και ήταν ο πιο ισχυρός λαός της περιοχής, όπως φαίνεται από την παντελή έλλειψη οχυρώσεων στις πόλεις τους. Άλλες γνωστές πόλεις της αρχαίας Κρήτης ήταν η Φαιστός, τα Μάλια και ο Ζάκρος.
Ο μοναδικός αυτός πολιτισμός, όπως πιστεύουν οι αρχαιολόγοι, χάθηκε σχεδόν μέσα σε μια μέρα. Γύρω στο 1.600 π.Χ. έγινε η τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνης). Τα παλιρροιακά κύματα που δημιουργήθηκαν και οι στάχτες που κάλυψαν τον ουρανό για μεγάλο χρονικό διάστημα κατέστρεψαν τις πόλεις στην Κρήτη και έφεραν το τέλος του Μινωικού πολιτισμού.
Κρήτη σ’ αρπάξανε πολλοί,
μα τους κατάπιες όλους,
Ρωμαίους, Τούρκους, Βενετούς,
κι Άραβες αιμοβόρους.
 Ο Μινωικός πολιτισμός μπορεί να έσβησε αλλά η Κρήτη εξακολούθησε να κατοικείται. Από το νησί πέρασε πλήθος πειρατών έως ότου καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους. Τον 9ο αιώνα μ.Χ. το κατέλαβαν οι Σαρακηνοί και ενάμιση αιώνα αργότερα πέρασε στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Τον 13ο αιώνα ήταν η σειρά των Ενετών να κατακτήσουν την Κρήτη. Αυτοί έφτιαξαν οχυρωματικά έργα στα Χανιά, στο Ηράκλειο και στο Ρέθυμνο, χρησιμοποιώντας αυτές τις πόλεις ως ορμητήρια. Μάλιστα το Ηράκλειο ήταν τότε η πρωτεύουσα του νησιού και ονομαζόταν Χάνδακας, από την τάφρο (χαντάκι) που περίβαλε τα ενετικά τείχη. Οι τελευταίοι κατακτητές της Κρήτης ήταν οι Τούρκοι οι οποίοι κατέλαβαν το νησί, το 1669 μ.Χ.
Δεν είναι η λεβεντιά κρασί,
να πιεις να κάνεις κέφι,
είναι ψωμί που από μικρό,
τον άντρα τόνε τρέφει.
Παρόλο που οι Κρήτες αγωνίστηκαν σκληρά για την απελευθέρωση τους, το νησί ενώθηκε με την Ελλάδα το 1912 μ.Χ. Από το 1897 μ.Χ. όμως, είχε αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό και είχε ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος που έφερε το όνομα «Κρητική Πολιτεία». Αυτά έγιναν στην Κρήτη στα βάθη των αιώνων. Ας δούμε όμως λίγα στοιχεία για το νησί έτσι όπως είναι στις μέρες μας.
Όλη την ομορφιά της Γης,
η Κρήτη έχει πάρει,
γι' αυτό είναι και πιο όμορφο,
το Κρητικό φεγγάρι.
 Η Κρήτη, λοιπόν, στις μέρες μας χωρίζεται σε τέσσερις νομούς. Προχωρώντας από τα αριστερά προς τα δεξιά, έτσι όπως βλέπουμε το νησί σε ένα χάρτη, συναντάμε: τον νομό Χανίων με πρωτεύουσα τα Χανιά, τον νομό Ρεθύμνου με πρωτεύουσα το Ρέθυμνο, τον νομό Ηρακλείου με πρωτεύουσα το Ηράκλειο και τέλος τον νομό Λασιθίου με πρωτεύουσα τον Άγιο Νικόλαο. Το κλίμα του νησιού είναι εύκρατο, με αρκετή βέβαια υγρασία λόγω της θάλασσας, αλλά με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Η οικονομία του νησιού στηρίζεται τόσο στην γεωργία και κτηνοτροφία όσο και στον τουρισμό που εδώ και δύο δεκαετίες αυξάνει το μερίδιο του σταθερά έναντι των πρώτων δύο δραστηριοτήτων. Εξέχουσα θέση ανάμεσα στα γεωργικά προϊόντα του νησιού κατέχουν οι ελιές, το λάδι, το κρασί και τα πρώιμα κηπευτικά (λόγω θερμότερου κλίματος σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα). Όταν επισκεφθείτε την Κρήτη δοκιμάστε τα τοπικά προϊόντα της μην παραλείποντας την θαυμάσια τσικουδιά. Σε ορισμένα μέρη η περιεκτικότητα της σε οινόπνευμα είναι τόσο υψηλή ώστε κάλλιστα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σε εντριβές για θεραπευτικούς λόγους. Οι Κρητικοί πάντως είναι ασυναγώνιστοι στο «σπορ», οπότε καλό θα είναι να μην προσπαθήσετε να το «παίξετε» μεγάλοι πότες, γιατί τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά για εσάς.
Κοπιάσετε στην Κρήτη μας,
μια τσικουδιά να πιείτε,
φιλοξενία, λεβεντιά,
και λύρα να χαρείτε.
 Για να δούμε όμως πως μπορούμε να φτάσουμε στο φιλόξενο αυτό νησί. Καταρχήν πετώντας, όχι όμως σαν τον Ίκαρο και τον Δαίδαλο (το μάθαμε, αυτό το κόλπο δεν πιάνει). Η Κρήτη διαθέτει τρία αεροδρόμια. Το «Δασκαλογιάννης» στα Χανιά, το «Νίκος Καζαντζάκης» στο Ηράκλειο και ένα ακόμα στην Σητεία. Η πτήση από το Ελευθέριος Βενιζέλος διαρκεί μόλις 35 λεπτά της ώρας.
Ο δεύτερος τρόπος είναι, φυσικά, με πλοίο. Από τον Πειραιά ξεκινούν πλοία προς την Κρήτη που «δένουν» είτε στα Χανιά, είτε στο Ρέθυμνο, είτε στο Ηράκλειο, είτε στον Άγιο Νικόλαο, είτε στην Σητεία.  Το ταξίδι ανάλογα με το είδος του πλοίου διαρκεί από 6 έως 10 ώρες. Η Κρήτη όμως συνδέεται και με τις Κυκλάδες, τις Σποράδες αλλά και την Θεσσαλονίκη με πλοία που «δένουν» στο λιμάνι του Ηρακλείου. Τέλος να αναφέρουμε ότι πλοία που ξεκινούν και «δένουν» στα λιμάνια της Σητείας και του Αγίου Νικολάου, συνδέουν το νησί με Ρόδο, Μήλο και Κάρπαθο. Να σημειώσουμε ότι αν φτάσετε στην Κρήτη χωρίς αυτοκίνητο ή μηχανή θα μπορέσετε να νοικιάσετε κάτι από τα δύο προηγούμενα στα πάρα πολλά γραφεία ενοικιάσεως ή να κινηθείτε με τα λεωφορεία που συνδέουν τα περισσότερα σημεία του νησιού με τις μεγάλες πόλεις του.
Κρήτη όλοι σε γνωρίζουνε,
και τα πουλιά το λένε,
πως τόπο πιο φιλόξενο,
στο κόσμο δε κατένε.
 Φιλόξενοι οι Κρητικοί και τα σημεία στα οποία μπορείτε να βρείτε κατάλυμα είναι πάρα πολλά. Σε όλο το νησί υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια αλλά και κάμπινγκ όπου μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες σας για στέγαση. Ταβέρνες, εστιατόρια, νυχτερινά κέντρα διασκέδασης και ότι γενικά χρειαστείτε για να φάτε και να διασκεδάσετε σας περιμένουν να τα επισκεφθείτε και να σας δώσουν μια γεύση της Κρητικής φιλοξενίας.
Κλείνοντας αυτό το κείμενο γνωρίζω ότι έχω αγγίξει την εμπειρία που ονομάζεται διακοπές στην Κρήτη εντελώς επιδερμικά. Και πώς να γίνει  αλλιώς όταν κάθε γωνιά αυτού του υπέροχου νησιού είναι γεμάτη ιστορία και ομορφιά. Μερικά σημεία της που μου έρχονται αυτήν την στιγμή στο μυαλό είναι η παραλία του Πλακιά, η μονή Πρέβελη, η παραλία στο Ελαφονήσι, ο τάφος του Ελευθέριου Βενιζέλου στα Χανιά, ο τάφος του Νίκου Καζαντζάκη στο Ηράκλειο και η Κνωσσός. Όσες μέρες και να έχετε στην διάθεση σας δεν θα προλάβετε να γνωρίσετε όλες τις ομορφιές της Κρήτης. Της Κρήτης που σας εγγυώμαι ότι θα μείνει στην καρδιά σας για όλη σας την ζωή. Άλλωστε το λέει και η μαντινάδα:
Άνθρωπος δεν ευρέθηκε,
την Κρήτη να χορτάσει,
ή να ‘ρθει και να τηνε δει,
και να τηνε ξεχάσει. |
