Άννα Κομνηνή
Ήταν η πρωτότοκη κόρη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού και γεννήθηκε κατά το 1083, δηλαδή δυο χρόνια μετά την άνοδο του πατέρα της στον θρόνο. Η Άννα Κομνηνή έχει μείνει γνωστή ως η πρώτη γυναίκα ιστορικός για το έργο της Αλεξιάδα. Ήταν πορφυρογέννητη και ο Αλέξιος την είχε ονομάσει συμβασίλισσα. Τα πράγματα όμως άλλαξαν, με την γέννηση του αδερφού της το 1087.
Η Άννα Κομνηνή σε ηλικία 8 ετών μνηστεύθηκε τον Κωνσταντίνο Δούκα, γιο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δούκα, όμως αυτός ο γάμος δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, επειδή πέθανε ο Κωνσταντίνος. Αργότερα, το 1097, η Άννα Κομνηνή πήρε σύζυγό της τον Νικηφόρο Βρυέννιο (1064 ή 1080 - 1137), γιο του ομώνυμου στρατηγού. Η Άννα, με συνεργό την μητέρα της Ειρήνη, προσπάθησε με κάθε τρόπο να οριστεί διάδοχος του θρόνου ο σύζυγός της στην θέση του αδερφού της Ιωάννη. Προσέκρουσε όμως στην νομοταγή στάση του Νικηφόρου και στην άκαμπτη άρνηση του πατέρα της. Ο Αλέξιος Α έδειξε εξαίρετα δείγματα εύνοιας προς την Άννα (την ετίμησε ως Καισάρισσα και τον Νικηφόρο Βρυέννιο ως Καίσαρα), απάντησε όμως στη σύζυγό του Ειρήνη, η οποία τον πίεζε να ορίσει διάδοχό του τον Βρυέννιο, ότι ζητάει άτοπα τα οποία αν έπραττε «μάλα γελάσιε το πανρώμαιον» κατά τον Νικήτα Ακομινάτο τον Χωνιάτη.
Μόλις πέθανε ο Αλέξιος το 1118, η Άννα Κομνηνή με την μητέρα της οργάνωσαν συνομωσία κατά του αυτοκράτορα Ιωάννη, η οποία όμως ματαιώθηκε από τον ίδιο τον σύζυγό της, αν και όπως φαίνεται δεν ήταν εντελώς αμέτοχος. Γι’ αυτό λέγεται ότι η Άννα Κομνηνή αγανάκτησε κι εκφράστηκε απρεπώς ότι «η φύση έπλασε αυτήν μεν γυναίκα και εκείνον δε άνδρα». Μετά την αποκάλυψη της συνομωσίας δημεύτηκε η περιουσία της. Ο αδερφός της όμως, ο οποίος για την καλοκαγαθία του ονομαζόταν Καλο-Ιωάννης από τον λαό, την συγχώρεσε και της επέστρεψε την περιουσία της.
Απογοητευμένη η Άννα Κομνηνή αποσύρθηκε μαζί με την μητέρα της Ειρήνη στην Αγία Μονή της Κεχαριτωμένης στην Κωνσταντινούπολη (την οποία είχε ιδρύσει η Ειρήνη). Κατά την παραμονή της στη Μονή η Άννα Κομνηνή συνέγραψε την Αλεξιάδα. Η ημερομηνία θανάτου της δεν είναι γνωστή, ωστόσο πιθανότατα πέθανε μετά το 1148 – το έτος που ολοκλήρωσε την Αλεξιάδα.
Η Άννα Κομνηνή έτυχε επιμελέστατης μόρφωσης και όπως η ίδια γράφει «μελέτησα τα ελληνικά στο υψηλότερο επίπεδο, εξασκήθηκα στη ρητορική και εντρύφησα στα έργα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα». Μάλιστα για ένα χρονικό διάστημα το σπίτι της Άννας και του Νικηφόρου Βρυέννιου ήταν κέντρο των τεχνών και των επιστημών στην Κωνσταντινούπολη. Η Αλεξιάδα εκτός από κύρια πηγή για τον Αλέξιο Α Κομνηνό, είναι η βασική πηγή για την Πρώτη Σταυροφορία και είναι γραμμένη στην αττική διάλεκτο των αρχαίων ελληνικών. Οι σύγχρονοί της, με μία δόση υπερβολής, υποστήριζαν ότι τα αρχαία ελληνικά της ήταν καλύτερα κι από αυτά του Θουκυδίδη. Από την άλλη, ορισμένοι μεταγενέστεροι δυτικοί σχολιαστές «επηρεασμένοι» από την κάθετη στάση της προς τους Σταυροφόρους, τα χαρακτήρισαν ως κατώτερα και τεχνητά. Την συνέχεια της βυζαντινής ιστορίας για τα έτη 1118-1176, έγραψε ο Ιωάννης Κίνναμος.
Β.Δ.
