Χούντα 1967-1974

Στις 21 Απριλίου του 1967 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος "έβαλε την Ελλάδα στο γύψο", ξεκινώντας μια Επταετία κατά την οποία η στρατιωτική δικτατορία θα καταργούσε όλες τις πολιτικές ελευθερίες, και οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια και οι εξορίες θα γινόταν καθημερινό φαινόμενο για κάθε Έλληνα. Αποκορύφωμα της αντίστασης ενάντια στη Χούντα θεωρείται το Πολυτεχνείο. Η κατάληψη της Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών τον Μάρτη του 1973 και η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του 1973, έσπασαν τον "γύψο" φόβου που είχε αιχμαλωτίσει τους Έλληνες, συνετέλεσαν, εν μέρει, στην πτώση της δικτατορίας και στην επιστροφή στην δημοκρατία, κυρίως δίνοντας ελπίδα στον λαό.

Από το 1967, και σε όλη την διάρκεια της δικτατορίας, γινόντουσαν αντιδικτατορικές διαδηλώσεις, κρέμασμα πανό σε κεντρικά σημεία της Αθήνας και τοποθέτηση βομβών. Ωστόσο, αυτές οι εκφράσεις ενάντια στη Χούντα ήταν η εξαίρεση του κανόνα. Οι συλλήψεις απλών ανθρώπων μόνο και μόνο επειδή εξέφραζαν κάποιο παράπονο ή δυσανασχέτηση για το καθεστώς και την έλλειψη ελευθερίας, είχαν τρομοκρατήσει τον απλό λαό που φοβόταν να μιλήσει για οτιδήποτε μπροστά σε τρίτους. Και οι συλλήψεις αυτές συνοδεύονταν από βασανισμούς, στρατοδικεία και εκτοπίσεις. Η ΕΣΑ έγινε συνώνυμο του τρόμου και οι λέξεις ΕΑΤ-ΕΣΑ ταυτίστηκαν με τα βασανιστήρια αντικαθεστωτικών.

Σ' αυτήν την περίοδο που όλα "τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά", μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποια ιδιαίτερα γεγονότα. Τον Αύγουστο του 1968 ο Αλέκος Παναγούλης προσπαθεί να δολοφονήσει τον Παπαδόπουλο με εκρηκτικό μηχανισμό, και μόνο η ισχυρή παγκόσμια κατακραυγή απέτρεψε την θανατική του καταδίκη από τους δικαστές φερέφωνα της δικτατορίας. Λίγους μήνες αργότερα, τον Νοέμβρη του 1968, έλαβε χώρα μια από τις πρώτες μορφές μαζικής αντίστασης στη Χούντα: οι 500.000 Αθηναίοι που πήγαν στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, φώναζαν συνθήματα ενάντια στη Χούντα, τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο και το Κρητικό παραδοσιακό τραγούδι "Πότε Θα Κάνει Ξαστεριά".

Πολύ σημαντικό ήταν και το Κίνημα του Ναυτικού. Δεκάδες αξιωματικοί του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού σχεδίαζαν να ανατρέψουν την Χούντα με τα όπλα από το 1968. Στα επόμενα χρόνια μυήθηκαν και άλλοι. Η στάση θα γινόταν στις 22 Μαΐου 1973 αλλά φόβοι και δισταγμοί οδήγησαν σε αναβολή. Τα σχέδιά τους έγιναν γνωστά στη Χούντα και έγιναν πολλές συλλήψεις και βασανιστήρια στα ΕΑΤ-ΕΣΑ. Το αντιτορπιλικό Βέλος ακολούθησε το αρχικό εναλλακτικό σχέδιο που υπήρχε για περίπτωση αποτυχίας, και κατέπλευσε στην Ιταλία. Πλήθυναν έτσι οι φωνές στο εξωτερικό που υποστήριζαν τον αγώνα για μια ελεύθερη δημοκρατική Ελλάδα, χωρίς όμως κάποια χειροπιαστή βοήθεια.

Η καταπίεση, ο αυταρχισμός και η έλλειψη δημοκρατίας και ελευθερίας έκαναν ένα μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να αρχίσει να νιώθει ότι δεν πάει άλλο. Η Χούντα προχώρησε σε κάποιες κινήσεις "νομιμοποίησης" του καθεστώτος και δήθεν "εκδημοκρατισμού' σε μια προσπάθεια να προλάβει τις εξελίξεις, καθώς από το 1971 οι εκδηλώσεις ενάντια στην δικτατορία είχαν αρχίσει να αποκτούν εύρος. Μέσα του 1973 δόθηκε αμνηστεία σε εξόριστους και πολιτικούς κρατούμενους και τον Οκτώβρη διορίζεται πρωθυπουργός ο Μαρκεζίνης. Παράλληλα αυξάνονται οι απεργίες και οι χουντικοί επεμβαίνουν, όλο και πιο προκλητικά, στον πανεπιστημιακό χώρο. Τόσο αυτές οι παρεμβάσεις όσο και ο "εκδημοκρατισμός" συντέλεσαν μάλλον στην όξυνση του κλίματος, παρά στον έλεγχο των λαϊκών εκφράσεων αντίδρασης. Η αντιδικτατορική πάλη αυξάνεται και παίρνει και νέες μορφές.

Οι φοιτητές ξεκίνησαν πιο δυναμικά το 1973. Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου διαμαρτύρονταν με συνεχιζόμενες αποχές και αιτήματα για την παιδεία. Η προσπάθεια της Συγκλήτου να τους ελέγξει με κλείσιμο του Πολυτεχνείου, τους οδήγησε σε διαδηλώσεις στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διαδηλώσεις γίνονται επίσης στην Θεσσαλονίκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις.

Η Χούντα δημοσιεύει τον Φεβρουάριου του 1973 νόμο, σύμφωνα με τον οποίο ο υπουργός Άμυνας μπορεί να παύει τις αναβολές των φοιτητών που συμμετέχουν στην αποχή και στις κινητοποιήσεις και στρατεύεται ένας αριθμός φοιτητών. Στα μέσα του Φλεβάρη γίνονται οι πρώτες, δοκιμαστικές, καταλήψεις στην Νομική Αθηνών και τέλη του μηνός συλλαμβάνονται φοιτητές για αντιδικτατορικές εκδηλώσεις και συνθήματα κατά την κηδεία της Κατίνας Παξινού. Τον Μάρτιο καταλαμβάνεται πάλι η Νομική και, μετά από αίτηση της Συγκλήτου, εισβάλει η αστυνομία και συλλαμβάνει πολλούς φοιτητές.

Στις 21 Απριλίου, ημέρα-επέτειο για το δικτατορικό καθεστώς, οι φοιτητές κάνουν διαδήλωση στην Αθήνα με συνθήματα ενάντια στη Χούντα. Τον Μάιο το σημαντικότερο γεγονός ήταν το Κίνημα του Ναυτικού που αναφέραμε παραπάνω. Ο Ιούλιος είναι ο μήνας που η απεργία διαφόρων εργαζομένων αποτελεί μια έκφραση του γενικότερου κλίματος αναβρασμού και ανάγκης αντίστασης στην καταπίεση και την ανελευθερία. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις κλιμακώνονται κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου.

Το καλοκαίρι του 1973 ανεβαίνει στο θέατρο "Αθήναιον" η θεατρική παράσταση "Το μεγάλο μας τσίρκο" του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Τραγουδάει ο Νίκος Ξυλούρης και συμμετέχουν ο Σταύρος Ξαρχάκος, η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Ευγένιος Σπαθάρης. Η παράσταση, που ήταν μια παρουσίαση της Ελληνικής ιστορίας από την εποχή της τουρκοκρατίας έως το, τότε (1973), παρόν, χαρακτηρίστηκε από τον Καμπανέλλη ως ένα "Δημοψήφισμα για τη δημοκρατία".

Αρχές Νοέμβρη 1973 το μνημόσυνο για τον Γεώργιο Παπανδρέου μετατρέπεται σε μεγάλη διαδήλωση ενάντια στη Χούντα, που λήγει με ξυλοδαρμούς και συλλήψεις. Στις 14 Νοέμβρη οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο προχωρούν σε κατάληψη. Συνθήματα όπως "Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία", "Λαέ σπάσε τις αλυσίδες", "Έξω αι ΗΠΑ", "Κάτω η Χούντα", γράφονται σε πανό και εκπέμπονται από τον ερασιτεχνικό ραδιοφωνικό πομπό των φοιτητών. Πολλές χιλιάδες πολιτών έχουν συγκεντρωθεί στο Πολυτεχνείο και ο δικτάτωρ Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή να κατεβούν τα τανκς στην Αθήνα. Στις τρεις το πρωί, ξημέρωμα Σαββάτου, 17 Νοέμβρη του 1973, το τανκς γκρεμίζει την είσοδο του Πολυτεχνείου και στρατιώτες, αστυνομικοί, μυστικοί αστυνομικοί και οπλισμένοι παρακρατικοί εισβάλουν στο Πολυτεχνείο. Χιλιάδες άνθρωποι συνελλήφθησαν και βασανίστηκαν μα το μήνυμα είχε περάσει, οι μέρες της Χούντας ήταν μετρημένες.

Η 17η Νοεμβρίου 1973 ήταν το σημείο καμπής της δικτατορίας του '67. Μολονότι δεν μπορούμε να πούμε ότι οι φοιτητές έριξαν την δικτατορία, η έντονη και επίμονη αντίδραση, η διαφορετική φωνή που ακούστηκε μέσα από το Πολυτεχνείο, και νωρίτερα μέσα από την κατάληψη της Νομικής, ταρακούνησε την Χούντα στα σαθρά της θεμέλια.

Ακολούθησε το 1974 η Κύπρος και το αποτυχημένο πραξικόπημα. Η "εγγυήτρια" Τουρκία εισβάλει στην Κύπρο για την "προστασία" των Τουρκοκυπρίων, η αποτυχία και η αναποτελεσματικότητα των Ελληνικών και Ελληνοκυπριακών δυνάμεων είχε σαν αποτέλεσμα η Τουρκία να καταλάβει σχεδόν την μισή Κύπρο (το σύνολο σχεδόν των πεδιάδων του νησιού). Είχαν προηγηθεί το 1964 και το 1967 τουρκικές απειλές για εισβολή στο νησί, οι οποίες δεν είχαν πραγματοποιηθεί δίνουν τροφή στα σενάρια ότι η Ελλάδα είχε δεχτεί πιέσεις να μην αντιδράσει πιο δυναμικά το 1974. Από την άλλη δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι οι χουντικοί δίσταζαν να δώσουν όπλα στους επιστρατευμένους και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που έφεδροι επιτεθήκαν σε ΕΣΑτζήδες.

Ο Ιωαννίδης, που μετά το Πολυτεχνείο ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, εξαφανίζεται, όπως και οι περισσότεροι που αποτελούσαν την χουντική κυβέρνηση, και οι αρχηγοί του ελληνικού στρατού με επικεφαλής τον Γκιζίκη αποφασίζουν, μπροστά στο αδιέξοδο που έχουν βρεθεί και υπό την πίεση των ευθυνών για το Κυπριακό, να επαναφέρουν την δημοκρατία. Ο Καραμανλής καλείται από το Παρίσι για να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας και η Επταετία της Χούντας κλείνει οριστικά στις 24 Ιουλίου 1974. Η πολιτική περίοδος που ακολουθεί ονομάζεται και Μεταπολίτευση ή Μεταπολιτευτική Δημοκρατία.

Π.Α.