Χίος και Ναυτιλία

Ήδη από τον 18ο αιώνα η Χίος διαθέτει μια αξιόλογη ναυτική δύναμη, που περιλαμβάνει περίπου 150, μικρά κυρίως, πλοία. Στον κοινωνικό ιστό σημαντική θέση καταλαμβάνει η τάξη των θαλασσινών.

Η πειρατεία αλλά και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι, προκαλούν στις αρχές του 19ου αιώνα μια κάμψη στην ναυτιλία και στο θαλάσσιο εμπόριο. Μετά την σφαγή του 1822, φεύγει από το νησί πλήθος Χιωτών ναυτικών και εγκαθίσταται κυρίως στην Ερμούπολη της Σύρου. Εκεί συγκροτείται το ναυτιλιακό κέντρο της Ελλάδας. Σε αυτό συνέβαλαν τα μέγιστα οι Χιώτες ναυτικοί όχι μόνο με το ανθρώπινο δυναμικό τους, οι μισοί ναυτικοί το 1841 στην Σύρο είναι Χιώτες, αλλά και με τον πλούτο που είχαν μαζέψει τα προηγούμενα χρόνια.

Στα επόμενα χρόνια οι Χιώτες επεκτείνουν την ναυτική τους δραστηριότητα στην Κωνσταντινούπολη και τον Πειραιά. Το 1890 ο στόλος του νησιού περιλαμβάνει 300 ιστιοφόρα και 4 ατμόπλοια. Σημαντική είναι η ίδρυση της ναυτικής τράπεζας ο «Αρχάγγελος», καθώς και οι διάφορες ασφαλιστικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο νησί.

Εν τω μεταξύ η ναυτική τεχνολογία κάνει σημαντικά άλματα με την είσοδο του ατμού. Εύστροφοι οι Χιώτες, δημιουργούν κοινοπραξίες και αντικαθιστούν τα ιστιοφόρα με ατμόπλοια. Λέγεται ότι η οικογένεια Μαργαρώνη απόκτησε το πρώτο ατμόπλοιο κατασκευασμένο από σίδηρο. Ο Ανδρέας Λαιμός αναφέρει: «Αγοράζουν οι Χιώτες βαπόρια και ρίχνονται ομοθυμαδόν εις την θαλασσινήν βιοπάλην. Καπεταναίοι και πληρώματα είναι συμμέτοχοι εις την επιχείρησιν. Το επίκεντρο αυτής της εξορμήσεως είναι η Κωνσταντινούπολις με τους οίκους Σπυρίδωνος Σιδερίδη, Ε. Ευγενίδη, Ι. Ζαρίφη και άλλων, επίσης η Σύρος με τον οίκον του Θ. Πάγκαλου και πιο μακριά, το Λονδίνον με τον οίκον Μιχαληνού». Τα νέα βαπόρια δραστηριοποιούνται τις περιοχές της Νότιας Ρωσίας, του Δούναβη, της Αζοφικής και της Μεσογείου.

Όμως για άλλη μια φορά ο πόλεμος θα αποτελέσει τροχοπέδη στην ναυτική ανάπτυξη του νησιού. Τα νέα πλοία καλούνται να βοηθήσουν την Πατρίδα στους Βαλκανικούς Πολέμους όπου χρησιμοποιούνται ως μεταγωγικά. Η παράδοση αναφέρει ότι την 11η Νοεμβρίου του 1912, ο φρούραρχος της Χίου, Ζιχνής Πασάς είδε τα πλοία να έρχονται από τον βορρά για να ελευθερώσουν το νησί, και νόμιζε ότι έρχονταν για να φορτώσουν μανταρίνια!

Μετά το τέλος του 1ου Παγκόσμιου Πολέμου, η ναυτική δύναμη της Χίου είναι αποδεκατισμένη. Οι δύο μεγαλύτεροι εφοπλιστικοί της οίκοι, αυτοί των Κ. Σαλιάρη και Α. Παληού, βρίσκονται υπό πτώχευση. Η οικονομική κρίση του 1921 οδηγεί τις επιχειρήσεις σε μαρασμό. Ενώ μεγάλο μέρος του ανθρωπίνου δυναμικού έχει θυσιαστεί για την πατρίδα του στον πρόσφατο πόλεμο.

Για μια ακόμα φορά όμως το εμπορικό μυαλό των Χιωτών, θα βγάλει την ναυτιλία απ το τέλμα στο οποίο έχει έλθει. Μεταφέρονται οι δραστηριότητες στο Λονδίνο, όπου οίκοι όπως οι Μιχαληνού, Σταύρου Λιβανού, Κώστα Μίχαλου, Λαιμού – Πατέρα, Λύρα και Καρρά αναπτύσσουν διεθνή δραστηριότητα στο ναυτικό εμπόριο. Το ίδιο πράττει και ο Ιωάννης Χανδρής με έδρα του τον Πειραιά.

Ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει όμως ξεκινήσει. Πάλι η Χιακή Ναυτιλία καλείται να βοηθήσει τον αγώνα της Πατρίδας για ανεξαρτησία. Τα πλοία θέτονται στην υπηρεσία των συμμαχικών δυνάμεων. Πρώτο «θύμα» είναι το φορτηγό «Κ. Χατζηπατέρας» όπου βυθίζεται το 1939, πριν ακόμα καλά καλά μπει η Ελλάδα στον πόλεμο. Ο πόλεμος πλήττει βαριά την χιακή ναυτιλία αλλά περισσότερο τις οικογένειες της Χίου , αφού 300 ναυτικοί δεν γύρισαν στο νησί όταν ο πόλεμος τελείωσε. Ο Ματθαίος Λως αναφέρει: «Το 1945, σχεδόν το 75% των πλοίων είχε χαθεί. Επιπλέον το 20% των πληρωμάτων στα εμπορικά πλοία, χάθηκε στη διάρκεια της παγκόσμιας σύρραξης. Τα τόσο τραγικά αυτά ποσοστά ήσαν τα υψηλότερα ανάμεσα σε χώρες που πήραν μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις των Συμμάχων».

Και πάλι οι Χιώτες πλοιοκτήτες καλούνται να επιδείξουν επιχειρηματική ευφυΐα με σκοπό να φέρουν την Χιώτικη ναυτιλία στην θέση που της αξίζει. Πράγματι, οι δραστηριότητες μεταφέρονται από το Λονδίνο στην Νέα Υόρκη, και ξεκινάει ένας νέος αγώνας ανάπτυξης. Ένας αγώνας που τοποθέτησε το εμπορικό ναυτικό της Χίου σε περίοπτη διεθνή θέση. Οι οικογένειες Σταύρου Λιβανού, υιών Ι. Χανδρή, Ιωάννη Μ. Καρρά, Ιωάννη Κ. Καρρά, Στρατή Ανδρεάδη, αδελφών Λω, Λαιμών, Πατέρα, Φαφαλιών, Λύρα, Χατζηπατέρα, Ξυλά, και Ευσταθίου βρίσκονται στην κορυφή των πλοιοκτητών διεθνώς.

Έτσι η Ελληνική και πιο συγκεκριμένα η Χιακή Ναυτιλία απέκτησε την θέση που δικαιωματικά της ανήκει, αφού όχι μόνο επέζησε πολλών καταστροφών αλλά και στάθηκε πάντα στο πλευρό της Πατρίδας όταν αυτή χρειάστηκε τις υπηρεσίες της.

Ν.Π.