Η αμυγδαλιά
Ρώτησαν την αμυγδαλιά, αν υπάρχει Θεός και η αμυγδαλιά άνθισε.
(Ν. Καζαντζάκης)
Η αμυγδαλιά είναι καρποφόρο δέντρο της οικογένειας των ροδιδών (δικότυλο). Κατάγεται από τις ζεστές και ξηρού κλίματος περιοχές της μέσης ανατολής (Ιράν), και εξαπλώθηκε κατά μήκος των παραλίων της Μεσογείου, στην Βόρεια Αφρική και στην Νότια Ευρώπη από τους Αιγυπτίους, τους Έλληνες και τους Ρωμαίους.
Τα άνθη της είναι εντυπωσιακά, άσπρα με ευχάριστη οσμή και με πέταλα ελαφρά ρόδινα. Τα γλυκά αμύγδαλα χρησιμοποιούνται σαν ξηροί καρποί, στην ζαχαροπλαστική και για την παραγωγή ελαίου. Τα πικρά χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική και στην αρωματοποιία.
Ο Κάτων ήταν αυτός που πήγε την αμυγδαλιά από την Ελλάδα στην Ιταλία. Από εκεί η καλλιέργειά της εξαπλώθηκε στην Βόρεια Αφρική, στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Γαλλία. Στην πραγματικότητα, το 1812 ο Καρλομάγνος διέταξε να φυτευτούν αμυγδαλιές στους αυτοκρατορικούς του οπωρώνες. Στη μεσαιωνική Ευρώπη προτιμούσαν τα αμύγδαλα φρέσκα και πράσινα για το «γάλα» τους, το οποίο ο κόσμος το χρησιμοποιούσε αντί για γάλα αγελάδας, για να ξεπεράσει τους περιορισμούς κατά τις περιόδους της Χριστιανικής νηστείας.
Η αμυγδαλιά πολύ γρήγορα εμφανίστηκε και στην Αγγλία, πιθανόν από τους Ρωμαίους, και μνημονεύεται στους αγγλοσαξονικούς καταλόγους φυτών. Ωστόσο δεν καλλιεργήθηκε στην Αγγλία πριν το 1562, και τότε καλλιεργήθηκε αρχικά για την ανθοφορία της. Η αμυγδαλιά μεταφέρθηκε στις Η.Π.Α. (Καλιφόρνια) τον 18ο αιώνα από Ισπανούς κληρικούς που υπηρετούσαν στην Αποστολή της Σάντα Μπάρμπαρα. Μεγάλες εκτάσεις δεν φυτεύτηκαν στις Η.Π.Α. μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.
Τα αμύγδαλα, όπως και το λάδι τους ήταν γνωστά στην Ελλάδα και την Ιταλία πριν την χριστιανική περίοδο. Το δέντρο ήταν γνωστό με τα ονόματα αμυγδαλέα, αμυγδάλη, αμύγδαλος ο δέκαρπος κ.α. Θεωρείτο σύμβολο της ξαναγεννημένης φύσης μετά τον πρόσκαιρο χειμερινό θάνατο.
Στην Ελλάδα καλλιεργείται από την αρχαιότητα, αφού από τότε ήταν γνωστές οι φαρμακευτικές ιδιότητές της. Ο Έλληνας γιατρός του 1ου μ. Χ. αιώνα Διοσκορίδης αναφέρει πως το αμυγδαλέλαιο το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι ως φάρμακο καθώς και για την παραγωγή μύρου. Ο Θεόφραστος κάνει λόγο για τη χρήση της ρητίνης του δέντρου στη φαρμακευτική. Ο Ιπποκράτης αναφέρει το αμύγδαλο ως πολύτιμο βοηθό της ιατρικής, ενώ ο Αριστοτέλης εξαίρει τους χυμούς των ανθών του ως τροφή των μελισσών.
Η Αμυγδαλιά είναι συνδεδεμένη με διάφορους μύθους και παραδόσεις πολλών λαών.
Στην ελληνική μυθολογία υπάρχει ένας όμορφος μύθος που συνδέεται με το δέντρο: Μας μιλά για μια όμορφη πριγκίπισσα που ονομαζόταν Φυλλίς, και που ήταν θυγατέρα ενός βασιλιά της Θράκης. Αυτή ερωτεύτηκε τον γιο του Θησέα τον Δημοφώντα. Ο νέος αυτός βρέθηκε στα μέρη της καθώς επέστρεφε με το καράβι του από την Τροία και ο βασιλιάς του έδωσε ένα μέρος του βασιλείου του και την θυγατέρα του για γυναίκα. Μετά από κάποιο διάστημα ο Δημοφών νοστάλγησε την πατρίδα του την Αθήνα τόσο πολύ που ζήτησε να πάει εκεί για λίγο διάστημα. Η Φυλλίς συμφώνησε αφού της υποσχέθηκε ότι θα γύριζε πίσω σύντομα και έτσι εκείνος μπήκε στο καράβι του και απέπλευσε. Η Φυλλίς έμεινε πίσω περιμένοντας τον, στον τόπο της τελετής του γάμου της. Τα χρόνια όμως περνούσαν και ο Δημοφώντας δεν επέστρεφε. Απελπισμένη η βασιλοπούλα που τον έχασε για πάντα πήγε και κρεμάστηκε σ΄ ένα δέντρο. Το δέντρο κράτησε την ψυχή της κι από τότε δεν ξανάβγαλε φύλλα ούτε άνθισε πια. Κάποτε με τα χιόνια του Γενάρη γύρισε ο γιος του Θησέα. Σαν έμαθε τον τραγικό χαμό της αγαπημένης του πήγε, αγκάλιασε το δέντρο και αυτό άρχισε να βγάζει τρυφερά φύλλα και άνθη. Η ψυχή της βασιλοπούλας ένιωσε χαρά με το γυρισμό του Δημοφώντα μα δεν ξαναπήρε την ανθρώπινη μορφή της. Έμεινε δέντρο και κάθε χρόνο το Γενάρη, στολίζεται με κάτασπρα λουλούδια.Έτσι η αμυγδαλιά, έγινε σύμβολο της ελπίδας, δείχνοντας ότι η αγάπη δεν μπορεί να νικηθεί από το θάνατο.
Στην αρχαιότητα, οι παγανιστές θεωρούσαν την αμυγδαλιά σύμβολο παρθενικότητας.
Η αμυγδαλιά φυτρώνει άγρια στην Συρία και την Παλαιστίνη. Αναφέρεται στη Βίβλο σαν ένα από τα καλύτερα οπωροφόρα δέντρα στη γη της Χαναάν, και υπάρχουν πολλές ακόμα αναφορές σ' αυτήν. Οι Εβραίοι, την θεωρούσαν σύμβολο βιασύνης εξαιτίας της απροσδόκητης ανθοφορίας της.
Στην Αγία Γραφή η αμυγδαλιά, λόγω της πρώιμης ανθοφορίας της, είναι το σύμβολο της νέας ζωής (Ιερεμίας), Η πιο γνωστή αναφορά είναι εκείνη της ράβδου του Ααρών, που άνθισε και έκανε καρπούς σε μια νύχτα.
Οι μουσουλμάνοι συνδέουν την ανθοφορία της αμυγδαλιάς με την αναθέρμανση της ελπίδας.
Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, μερικοί την θεωρούσαν σύμβολο της Παρθένου Μαρίας. Αν και ήταν σύμβολο παρθενικότητας, τα άνθη της χρησιμοποιούνταν επίσης σαν πρόσφορο γονιμότητας και γάμου.
Στην νεότερη εποχή, Τσέχοι, Ιταλοί και Έλληνες την βλέπουν σαν σύμβολο τύχης και μακροζωίας και προσφέρουν τους καρπούς της στους γάμους. Τα κουφέτα είναι αμύγδαλα καλυμμένα με ζάχαρη.
Η αμυγδαλιά συμμετέχει και στην εμπειρική πρόγνωση των καιρικών φαινομένων. Οι παλιοί έλεγαν, ότι όταν η αμυγδαλιά ανθίζει τον Γενάρη, ο χειμώνας θα συνεχιστεί βαρύς, με πολλά χιόνια και κρύα.
Χ.Κ. |
