«Ανδρέας Μιαούλης», του Δημήτρη Σταμέλου

Για να μάθει κάνεις την ιστορία του τόπου του -κάτι που είναι πολύ χρήσιμο έως αναγκαίο- υπάρχουν δύο τρόποι. Ο ένας, και ίσως ο πιο ευχάριστος, είναι μέσα από ιστορικά μυθιστορήματα στα οποία όμως τα γεγονότα καλύπτονται, συνήθως, επιδερμικά. Ο δεύτερος είναι μέσα από καθαρά ιστορικά βιβλία, μέσω των οποίων μπορεί ο αναγνώστης να εντρυφήσει στο παρελθόν με οδηγό τον συγγραφέα καθενός από αυτά. Ένα από τα πλέον αξιόλογα ιστορικά βιβλία της ελληνικής αγοράς είναι το «Ανδρέας Μιαούλης» του Δημήτρη Σταμέλου. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία –πρώτη έκδοση τον Σεπτέμβριο του 2003- έχοντας ως εξώφυλλο την εικόνα μιας λιθογραφίας του F. Hanfstaengl (Μόναχο - 1828) από σχέδιο με μολύβι του Karl Krazeisen που φιλοτεχνήθηκε εκ του φυσικού το 1826.
Όπως φαίνεται καθαρά από τον τίτλο του, το βιβλίο αναφέρεται στην ζωή και τα έργα του Ανδρέα Μιαούλη, ενός από τους κορυφαίους πρωτεργάτες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Μια ματιά στην εντυπωσιακή βιβλιογραφία –καταλαμβάνει 17 ολόκληρες σελίδες!!!- μας φανερώνει το μέγεθος της έρευνας που έκανε ο συγγραφέας προκειμένου να συγγράψει το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας. Στο τέλος του βιβλίου θα βρείτε επίσης ένα πολύ χρήσιμο γλωσσάρι αλλά και άκρως ενδιαφέρουσες σημειώσεις, που παραπομπές τους θα συναντήσετε σχεδόν σε κάθε σελίδα του «Ανδρέας Μιαούλης».
Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκαναν δύο πράγματα. Το πρώτο είναι η δομή του πονήματος, που καλύπτει κάθε πτυχή της ζωής και του έργου του μεγάλου Έλληνα αγωνιστή. Το δεύτερο είναι ο τρόπος που επέλεξε ο συγγραφέας να μας παρουσιάσει την έρευνα του: αφήνει άλλους να μιλήσουν για τον Ανδρέα Μιαούλη μέσα από απομνημονεύματα, ιστορικά έργα, έγγραφα, επιστολές αλλά και μαρτυρίες αγωνιστών και λογίων της εποχής. Ο Δημήτρης Σταμέλος είναι σαν να μας συστήνει σε μια συντροφιά που συζητά για τον Ανδρέα Μιαούλη, να παρακολουθεί μαζί μας την συζήτηση καθοδηγώντας την από την μια και τονίζοντας κάποια σημεία της από την άλλη. Ευφυές!
Η «συζήτηση» για τον εθνικό μας ήρωα ξεκινά, φυσικά, με μια αναφορά στην προσωπικότητα του. Τι άνθρωπος ήταν; Έμπειρος ναυτικός, δίκαιος, τίμιος, με αποφασιστικότητα, τόλμη και υποδειγματικό ηρωισμό. Αλλά και εγωιστής, πεισματάρης, χωρίς διορατικότητα και αυτοπειθαρχία. Αγράμματος και πιστός χριστιανός. Μια προσωπικότητα που γοητεύει όσους τον γνωρίζουν, αφήνοντάς τους τις καλύτερες εντυπώσεις. Ένας άνθρωπος που διέθετε όλα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής φυλής: μεγάλες αρετές και καταστροφικά ελαττώματα.
Τον λόγο έχουν στην συνέχεια, οι ρίζες και ο τόπος γέννησης του. Διασαφηνίζονται ασάφειες σχετικά με το αν γεννήθηκε στην Ύδρα, πότε ήρθε στο νησί η οικογένεια Βώκου –αυτό ήταν το πραγματικό του επώνυμο- από τα Φύλλα της Ευβοίας και πως έγινε η αλλαγή από Βώκος σε Μιαούλης. Ακολουθεί αναφορά στη ζωή του πριν την Επανάσταση του ‘21, με περιστατικά και λεπτομέρειες από την άσκηση του εμπορίου σε όλη την μεσόγειο –αυτή ήταν η κύρια απασχόληση της πλειοψηφίας των συμπατριωτών του από την Ύδρα.
Κατόπιν ξεκινά το μεγαλύτερο σε έκταση μέρος του βιβλίου που αναφέρεται στα έργα και τις ημέρες του Ανδρέα Μιαούλη κατά την διάρκεια της Ελληνικής επαναστάσεως. Τι να πρωτοπεί κανείς. Επιγραμματικά και με μια πρόχειρη σκέψη να αναφέρουμε:
- Τις επιφυλάξεις του σχετικά με την χρονική στιγμή έναρξης της επαναστάσεως αλλά και την ολοκληρωτική αφοσίωση του στον Αγώνα όταν αυτός ξεκίνησε. Στην αρχή συνδράμοντας με χρήματα και από τον Ιούλιο του 1821 λαμβάνοντας ο ίδιος μέρος στις επιχειρήσεις.
- Τις μικρές και μεγάλες ναυμαχίες σε Αιγαίο και Ιόνιο.
- Την ανάληψη της θέσης του Αρχηγού του στόλου της Ύδρας από τον Γενάρη του 1822 και την δράση του ως αρχηγός του ελληνικού στόλου, παρόλο που δεν κατείχε το αξίωμα αυτό επίσημα, από το 1824.
- Τον εφοδιασμό με τρόφιμα και πολεμοφόδια του πολιορκημένου Μεσολογγίου με πολλές επιχειρήσεις από το 1825 έως την Έξοδο στις 10 Απριλίου του 1826 (μην ξεχνάμε ότι ο Μιαούλης ήταν ένας από αυτούς που στάθηκαν στους Μεσολογγίτες μέχρι τις τελευταίες τους στιγμές, πράγμα που εκείνοι αναγνώρισαν και τον τίμησαν δίνοντας το όνομα του σε έναν από τους προμαχώνες –τον ένατο από τους είκοσι τρεις- του χερσαίου τείχους της πόλης).
- Αλλά και τη συμμετοχή του στην ανταρσία της Ύδρας (το 1831 εναντίον του Καποδίστρια) και τη πυρπόληση από αυτόν του εθνικού στόλου στον Πόρο. Το μοναδικό ίσως μελανό σημείο στην πολυετή και πολύπλευρη δράση του Μιαούλη.
Φτάνοντας προς το τέλος του βιβλίου, θα βρούμε πλήθος στοιχείων για τα τελευταία χρόνια της ζωής του και το θάνατό του στις 11 Ιουνίου 1835, στην Αθήνα. Ο συγγραφέας, Δημήτρης Σταμέλος, κλείνει την έρευνα του αυτή με δύο κεφάλαια, στα οποία γίνεται μνεία για την εμφάνιση του Μιαούλη σε δημοτικά τραγούδια, κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας αλλά και στην εικονογραφία του 1821.

Β 

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:

Ο Ανδρέας Μιαούλης (1769-1835) συνδέεται με οριακά γεγονότα της Επανάστασης του 1821 και της Καποδιστριακής περιόδου.
Το βιβλίο αυτό αναφέρεται στις προγονικές ρίζες και την προσωπικότητα, αλλά και στην προεπαναστατική δράση αυτού του βασικού συντελεστή της ακμής του ελληνικού ναυτικού. Παρουσιάζεται, στη συνέχεια, η πρωταγωνιστική του συμμετοχή στη ναυτική εποποιία του ‘21 όταν διεξάγει, με ισάξιους συνεργάτες, καθοριστικές και συγκλονιστικές ναυμαχίες. Με τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας τον διορίζει αρχηγό του στόλου και του αναθέτει τη δίωξη της πειρατείας και την κατάληψη φρουρίων της Δυτικής Ελλάδας, αποστολή που πραγματοποιεί με επιτυχία, έχοντας την ιδιαίτερη εκτίμηση και υποστήριξη του Κυβερνήτη. Το 1831 συμμετέχει στην ανταρσία εναντίον του Ι. Καποδίστρια, και πυρπολεί μέρος του εθνικού στόλου στον Πόρο, προκαλώντας τη γενική αγανάκτηση και αποδοκιμασία. Ενώ προετοιμάζεται η παραπομπή του σε δίκη για τη συμμετοχή του στην ανταρσία και το κάψιμο των καραβιών, η δολοφονία του Καποδίστρια αποτρέπει τη δίωξή του.
Το ιδιαίτερα διαφωτιστικό αυτό βιβλίο τεκμηριώνεται με πλούσιες σημειώσεις και διεξοδική βιβλιογραφία. Αποκαλύπτει λεπτομερειακά τη φυσιογνωμία και τη δράση μιας από τις συγκλονιστικότερες μορφές του νεοελληνικού βίου.