ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πριν αρχίσω να εξηγώ το κυρίως θέμα μας που είναι η περίθαλψη, η παλιννόστηση και η εγκατάσταση των θυμάτων των διωγμών μέσα στην Τουρκία, το 1918, θα πρέπει πρώτα να κάνω μια σύντομη αναφορά στο πώς δημιουργηθήκαν τα θύματα αυτά, κατά περιόδους. Πρέπει να υπενθυμίσω ότι οι πρόσφυγες αυτοί δεν είναι οι μεταγενέστεροι γνωστοί της Μικρασιατικής καταστροφής.
Πρώτη περίοδος. Είναι τα θύματα των διωγμών της Αν. Θράκης, που άρχισαν το 1908 και συνέχισαν δριμύτεροι κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913.
Βασικό είναι να αναφέρουμε ότι σ’ αυτή την περίοδο η Ελλάδα πήρε την υπόλοιπη Ήπειρο εκτός από το κομμάτι της Βορείας Ηπείρου. Την Ανατολική Μακεδονία έως τον Νέστο και την Ροδόπη. Καθώς και τα νησιά του Αιγαίου. Επίσης και οι άλλοι Βαλκανικοί λαοί πήραν εδάφη από τους Τούρκους. Η Τουρκία έχασε εδάφη στα βαλκάνια.
Δεύτερη Περίοδος. Αυτά τα θύματα δημιουργηθήκαν κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου 1914-18. Η Ευρώπη χωρίστηκε σε 2 στρατόπεδα. Η Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Ελλάδα, από την μια πλευρά… (Αργότερα η Ρωσία θα αποχωρίσει και θα μπει η Αμερική) και από την άλλη πλευρά η Γερμανία, η Αυστρία, η Ιταλία και η Τουρκία. Σύμφωνα με την ορολογία της Πατριαρχικής Κεντρικής Επιτροπής την περίοδο των βαλκανικών πολέμων συναντάμε τον εκτοπισμό και την περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου τον μετατοπισμό των πληθυσμών. Κατά την μετατόπιση οι περισσότεροι πέθαιναν από τις κακουχίες.
Πολλοί αν και δεν μετατοπίστηκαν για να γλυτώσουν τα δεινά που τους περίμεναν, διέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη την Ελλάδα και την Ρωσία ανάλογα που κοντά βρισκόταν γεωγραφικά η περιοχή τους.
Τρίτη περίοδος. Άρχισε όταν η Ελλάδα κατέλαβε στην Σμύρνη στις 2 Μαΐου του 1919 και αντέδρασε ο τουρκικός λαός. Τα θύματα αυτά ονομάζονται θύματα των κεμαλικών διωγμών.
Οικονομικοί διωγμοί
Εκτός από τους διωγμούς που προαναφέρθηκαν οι Τούρκοι επέβαλαν και αβάστακτους οικονομικούς διωγμούς. Όποιος δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει είχε ως τιμωρία να πάει στα τάγματα αγγαρείας (εργασίας , amele taburu). Δηλαδή σε βέβαιο θάνατο.
Από τις αρχές των διωγμών έως το τέλος του Α’ παγκοσμίου πολέμου έχασαν τις ψυχές και τις εστίες τους 990.000 άτομα.
Β
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΔΙΩΓΜΩΝ
Οι Τούρκοι δικαιολόγησαν τους διωγμούς ότι γινόταν για στρατιωτικούς σκοπούς και για να προφυλαχτεί ο πληθυσμός. Κάτι που δεν έστεκε γιατί οι περισσότεροι μετατοπίστηκαν κι αν βρισκόταν έξω από τις στρατιωτικές ζώνες και πολλοί μέσα σε τουρκικά χωριά. Στα σπίτια που άφησαν εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι Βόσνιοι και Αλβανοί που ήρθαν ως πρόσφυγες από τα μέρη που έχασαν οι Τούρκοι κατά την διάρκεια των βαλκανικών πολέμων. Οι πραγματικοί όμως λόγοι ήταν να εκδιώξουν από τους τόπους τους τους Έλληνες και τους Αρμενίους και να εγκαταστήσουν αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό. Επίσης και για να πάρουν από τα χέρια τους την οικονομία των περιοχών. Ή όπως διατυπώνει η Π.Κ.Ε. ΝΑ ΑΛΛΟΙΩΘΕΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΑ Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Ή ΝΑ ΑΛΛΟΙΩΘΕΙ Η ΑΡΧΙΚΗ ΠΛΕΙΟΨΗΦΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ. Επίσης έλυναν το μεγάλο στεγαστικό πρόβλημα που είχαν με τους Βόσνιους και Αλβανούς μουσουλμάνους πρόσφυγες.
Β
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΔΙΩΓΜΩΝ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Ανατολική Θράκη
Οι εκτοπισμοί άρχισαν από το 1908 συνεχίστηκαν και επιδεινωθήκαν κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων. Οι μετατοπισμοί κατά την περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Η διαφορά των διωγμών από του Πόντου είναι ότι εδώ δεν ήταν ολοκληρωτικοί και ότι οι Θρακιώτες δεν μπόρεσαν να δείξουν αντίσταση. Μετατοπιστήκαν ανατολικά των Μικρασιατικών παραλιών της Προποντίδας και σε διάφορα άλλα μέρη.
Πριν από τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο εκτοπίστηκαν 244.000 κατά την διάρκεια του Α’ παγκοσμίου πολέμου μετατοπιστήκαν 210.500 άτομα.
Διωγμοί στον Πόντο
Πραγματοποιήθηκαν την περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Αυτό δεν σημαίνει ότι και από πολύ παλιά δεν υπήρχαν διωγμοί. Χαρακτηριστικό των διωγμών αυτών είναι η αντίσταση των Ελλήνων του Πόντου και ότι εδώ οι διωγμοί ήταν ολοκληρωτικοί και σκληρότεροι από όλα τα άλλα μέρη .
Την περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου μετατοπίστηκαν 200.000 άτομα ενώ το 1914—22 335.000 ή 300.000 άτομα
Πιο ήπια πέρασε αυτή την περίοδο η περιοχή της Τραπεζούντας χάρη στον Μητροπολίτη Χρύσανθο, που είχε δημιουργήσει καλές προϋποθέσεις με τις τουρκικές πολιτικές αρχές. Τον Απρίλιο του 1916, οι Ρώσοι πλησίαζαν την Τραπεζούντα και οι τουρκικές αρχές, καθώς αποχωρούσαν, ανέθεσαν στον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο την Προεδρία της προσωρινής διοίκησης της περιοχής.
Αλλά και οι Ρώσοι ανέθεσαν σ’ αυτόν τη διοίκηση της πόλης. Εκείνος φρόντιζε πατρικά τους Μουσουλμάνους πρόσφυγες, οι οποίοι κατά χιλιάδες σιτίζονταν στη Μητρόπολη.
Την άνετη ζωή τους όταν έμαθαν οι ομοεθνείς τους που έφυγαν μαζί με τον τουρκικό στρατό και είχαν υποστεί μύριες στερήσεις και κακουχίες τραγουδούσαν ένα τραγούδι επίκαιρο στο οποίο εξυμνούσαν την ευεργετική δράση του Μητροπολίτη υπέρ των συμπατριωτών τους και εταλάνιζαν τη δική τους αθλιότητα μόλις βγήκαν έξω από τα όρια της Ρωσοκρατούμενης περιφέρειας.
Η πρώτη στροφή του Προσφυγικού, αυτού, τραγουδιού, έλεγε:
MΊTROPOLΊT VATAN SANA EMANET.
ELEVΊYE BASTIMDA KOPTU KIYAMET.
Δηλαδή:
Μητροπολίτη, η πατρίδα είναι σε εσένα παρακαταθήκη.
Μόλις πάτησα στην ΕΛΕΒΗ (ΕΛΕΟΥ), χάλασε ο κόσμος.
Β
ΔΙΩΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΟΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ
Αυτή η περιοχή για τους Τούρκους ήταν λιγότερο επικίνδυνη ίσως γι' αυτό εδώ, οι διωγμοί δεν ήταν τόσο σκληροί. Φυσικά, ίσχυαν οι επιδρομές κατά του άμαχου Ελληνικού πληθυσμού και οι οικονομικοί διωγμοί.
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Όσο διαρκούσαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, πολλοί ομογενείς από την Αν. Θράκη εκδιώχθηκαν και πήγαν σε διάφορες περιοχές άλλοι διέφυγαν στην Ελλάδα και στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά και μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και κατά τη διάρκεια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, πολλοί ομογενείς πρόσφυγες (από την Αν. Θράκη, τη Μ. Ασία και τον Πόντο), μετατοπίστηκαν μέσα στα σύνορα της Τουρκίας και φυσικά στην Κων/πολη. Και άλλοι, για να γλιτώσουν τους διωγμούς διέφυγαν, σε διάφορα μέρη.
Στην Ελλάδα και στη Ρωσία, διέφυγαν πρόσφυγες από περιοχές γεωγραφικά γειτονικές με αυτές. Στην Κων/πολη και στην περιφέρειά της όμως, που είναι γεωγραφικά το κέντρο πολλών κατευθύνσεων, αλλά και συναισθηματικά το άσυλο του Ρωμιού, συγκεντρώθηκαν πολλά προσφυγικά ρεύματα, που προέρχονταν από διάφορες περιοχές,
Δηλαδή η Κωνσταντινούπολη και δέχθηκε πρόσφυγες που είχαν διαφύγει τους διωγμούς και μετατοπισμένους (ενώ και από αυτήν μετατοπιζόταν πληθυσμός στο εσωτερικό).
Όλοι αυτοί οι πρόσφυγες που συναντήθηκαν εκεί, αποκλείστηκαν όσο διαρκούσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος.
Την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, για την περίθαλψή τους με την έμπνευση, εισήγηση και σύσταση του Τοποτηρητή του Πατριαρχικού θρόνου, ιδρύθηκαν και λειτούργησαν παντού στην Κων/πολη περισσότερα από δεκαπέντε συσσίτια επίσης και άσυλα αστέγων, τα οποία με μεγάλη στοργή περιέβαλαν οι ομογενείς κοινότητες. Οι ομογενείς Κων/πολίτες ανταποκρίθηκαν αμέσως και πρόθυμα με συνεισφορές στους εράνους, που έγιναν γι’ αυτόν το σκοπό.
Β
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΚΡΑΤΩΝ
Την περίοδο του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, στην οποία και η αναφορά μας, η Γερμανία έχει διεισδύσει για καλά στην Τουρκία, όπου και εδραιώνεται ο εθνικισμός. Η Ρωσία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση αποχώρησε από τη συμμαχία, γεγονός που έκανε Άγγλους και Γάλλους να βασίζονται μόνο στην Αμερικανική βοήθεια, με αποτέλεσμα να ενστερνιστούν το πολιτικό πρόγραμμα του Ουίλσον ο οποίος ήθελε την κηδεμονία της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την αχρήστευση των μυστικών συνθηκών διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Οι μεγάλες δυνάμεις, εκτός από τους στρατιωτικούς σκοπούς, ταυτόχρονα ήθελαν να εκμεταλλευτούν τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έτσι, η προστασία των χριστιανών υπηκόων της, θα ήταν μια καλή δικαιολογία της πατερναλιστικής πολιτικής τους απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Στις 2 Μαΐου του 1919 οι μεγάλες δυνάμεις με τις αντιθέσεις τους και τους λόγους που προαναφέρθηκαν και με τη δικαιολογία της προστασίας των χριστιανών υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έδωσαν εντολή στα ελληνικά στρατεύματα να αποβιβαστούν στην Σμύρνη.
