Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris)

Ο Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris) (12 Ιουλίου 1922 - 6 Σεπτεμβρίου 1956) ήταν Άγγλος αρχιτέκτονας και ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε την γραφή Γραμμική Β.

Από μικρή ηλικία έδειξε έφεση στις γλώσσες - 9 ετών μιλούσε ήδη γαλλικά, ελβετικά, γερμανικά, λατινικά και αρχαία ελληνικά. Στα 14 του, το 1936, ενώ βρισκόταν σε έκθεση μινωικής τέχνης έμαθε ότι η Γραμμική Β δεν είχε αποκρυπτογραφηθεί. Ο Μπλέγκεν ανακαλύπτει, το 1939, το ανάκτορο του Νέστορα στην Πύλο και εκεί βρίσκονται πινακίδες γραμμένες σε Γραμμική Β. Αυτές οι πινακίδες, που θα βοηθήσουν πολύ τον Βέντρις στο μέλλον, έθεσαν υπό αμφισβήτηση την θεωρία του Έβανς ότι η Γραμμική Β υπήρχε μόνο στην Κρήτη - είχε ανακαλύψει τις πρώτες πινακίδες γραμμένες σε Γραμμική Β στην Κνωσσό το 1900.

Το 1940 άρχισε τις σπουδές του ως αρχιτέκτονας και παράλληλα μελετούσε την Γραμμική Β και προσπαθούσε να την αποκρυπτογραφήσει έχοντας τα ετρουσκικά σαν βάση, δημοσίευσε μάλιστα μια σχετική μελέτη του ("Introducing the Minoan language") στο American Journal of Archaeology. Το 1942 παντρεύτηκε την Λόις Νοξ Νίβεν και λίγο αργότερα κατατάχτηκε στη RAF όπου συμμετείχε σε βομβαρδισμούς γερμανικών στόχων.

Το 1946 άφησε την αεροπορία και συνέχισε τις αρχιτεκτονικές του σπουδές, για να αποφοιτήσει τρία χρόνια αργότερα. Βρήκε δουλειά στο υπουργείο Παιδείας ως μέλος ομάδας σχεδιασμού νέων σχολικών κτιρίων. Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β δεν είχε σταματήσει να τον στοιχειώνει και κατά τα τέλη του 1949 φτιάχνει ένα ερωτηματολόγιο που το αποστέλλει σε όλους τους ειδικούς (γλωσσολόγους, ιστορικούς και αρχαιολόγους) της εποχής του που τους απασχολούσε το ίδιο θέμα, προτείνοντάς τους την Πρωτοχρονιά του 1950 να κάνουν μια ανεπίσημη ανταλλαγή απόψεων. Συγκέντρωσε τις απαντήσεις τους σε ένα βιβλίο, πρόσθεσε περιληπτικά τις δικές του ιδέες και μία γενική κριτική, και το κυκλοφόρησε σ' αυτό το στενό κύκλο λόγιων με τον τίτλο "The language of Minoan and Mycenean civilizations" ή "Mid-Century Report". Οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι η Γραμμική Β είναι μια Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα πιο κοντά στη Χετιτική και κάποιοι, όπως και ο ίδιος ο Βέντρις, πίστευαν ότι ήταν μια λιγότερο γνωστή Αιγιακή γλώσσα, που πιθανότατα είχε σχέση με την Ετρουσκική. Ένας απ' τους ελάχιστους που υποστήριζαν ότι η Γραμμική Β ήταν ελληνική γραφή ήταν ο Κτιστόπουλος, παραλήπτης κι αυτός του ερωτηματολογίου του Βέντρις.

Η Άλις Κόμπερ (Alice Kober), αν και δεν θέλησε να συμμετάσχει στο ερωτηματολόγιο του Βέντρις, κράτησε επικοινωνία μαζί του. Οι παρατηρήσεις της έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αποκρυπτογράφηση του Βέντρις. Η Κόμπερ διαπίστωσε την ύπαρξη μοτίβου τριών σημείων στη γραφή (που αργότερα ο Βέντρις ονόμασε Kober triplets) τα οποία έδειχναν την ύπαρξη κλίσεων σε κάποιες λέξεις στις πινακίδες, αλλά βρήκε και ότι η Γραμμική Β ήταν συλλαβογραφική. Η Κόμπερ πέθανε το 1950 από καρκίνο και ο Βέντρις συνέχισε την έρευνα.

Έχει ενδιαφέρον ότι όπως ο Σαμπολιόν (Jean Francis Champollion) αποκρυπτογράφησε τα ιερογλυφικά με βάση τα ονόματα βασιλέων, έτσι ο Βέντρις ξεκίνησε την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β με βάση ονόματα πόλεων που υπήρχαν μόνο στις πινακίδες από την Κρήτη. Τελικά ο Βέντρις, στις 1 Ιουλίου 1952, ανακοίνωσε στο BBC την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β. Ενώ μέχρι τότε θεωρούταν ο 7ος ή ο 8ος αιώνας π.Χ. ως ημερομηνία έναρξης της ελληνικής γραφής, με τα νέα δεδομένα για την Γραμμική Β η ημερομηνία τοποθετείται στο 1500 πΧ, πολλούς αιώνες πριν τα Ελληνικά του Ομήρου.

Μετά την ανακοίνωση στο BBC τον πλησίασε ο Τζον Τσάντγουικ (John Chadwick), κλασσικός φιλόλογος και γλωσσολόγος. Η πλειοψηφία της ακαδημαϊκής κοινότητας δέχτηκε και συμφώνησε με το έργο της αποκρυπτογράφησης, αλλά ορισμένοι διατήρησαν τις επιφυλάξεις τους ή εξέφραζαν αντιρρήσεις, ανάμεσα στους τελευταίους ήταν και ο Γερμανός Κλάφενμπαχ. Ωστόσο ο Βέντρις επιβεβαίωσε την αποκρυπτογράφησή του με 400 νέες πινακίδες που ανακάλυψε ο Καρλ Μπλέγκεν στο Παλάτι του Νέστορα στην Πύλο. Από την συνεργασία του Βέντρις με τον Τσάντγουικ προέκυψε το 1953 η μελέτη "Αποδείξεις για ύπαρξη Ελληνικής Διαλέκτου στα Μυκηναϊκά Αρχεία" (Evidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archives).

Η ολοένα πιο έντονη απασχόληση του Βέντρις με την Γραμμική Β τον απομάκρυνε αρκετά από την γυναίκα του και τον αποξένωνε από την οικογένειά του γενικότερα. Τον Σεπτέμβριο του 1956, σε ηλικία μόλις 34 ετών, ο Michael Ventris πέθανε σε τροχαίο δυστύχημα - έπεσε με το αυτοκίνητό του σε ένα παρκαρισμένο φορτηγό σε ένα σκοτεινό δρόμο. Ο Chadwick συνέχισε την δουλειά τους και δημοσίευσε το 1956 το βιβλίο "Έγγραφα σε Μυκηναϊκά Ελληνικά" (Documents in Mycenaean Greek). Είχε πει για τον Βέντρις ότι διέθετε την ικανότητα να διακρίνει τάξη σε ένα σύνολο πληροφοριών που για άλλους μοιάζει σαν χάος. Το σύνολο των σημειώσεων του Ventris δημοσιεύθηκε το 1988 με τον τίτλο "Σημειώσεις Εργασίας στην Έρευνα της Μινωικής Γλώσσας και άλλες Μελέτες" (Work Notes on Minoan Language Research and other unedited Papers).

A.A.