Αίσωπος

Αν και τον διεκδικούν αρκετές πόλεις, το πιο πιθανό είναι ο Αίσωπος να γεννήθηκε στην πόλη Αμόριο της Φρυγίας γύρω στο 600 π.Χ. Εκτός όμως από τον τόπο καταγωγής του, ορισμένοι αμφισβητούν και την ίδια την ύπαρξη του. Τον Αίσωπο πάντως, αναφέρει ο Ηρόδοτος, ο Αριστοφάνης ακόμα και ο Πλούταρχος στο έργο του «Των επτά σοφών συμπόσιον», όπου φαίνεται να είναι ένας από τους επτά σοφούς του συμποσίου.
Από τις παραπάνω πηγές μαθαίνουμε για την ζωή του Αισώπου. Όπως φαίνεται ήταν καμπούρης, άσχημος, με κοντό λαιμό, στραβά πόδια και πλακουτσωτή μύτη. Επιπλέον, όμως, ήταν ιδιαίτερα έξυπνος, παρατηρητικός και φυσικά είχε ταλέντο στο να «πλάθει» μύθους.
Μύθους που χρησιμοποιούσε κυρίως για να περνάει μηνύματα στους ακροατές του, να διδάσκει ήθος και να καυτηριάζει την αδικία, την προδοσία, και γενικά όλες τις ευτελείς πράξεις των ανθρώπων την εποχής του. Είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε αλληγορικό αλλά και πεζό λόγο στα έργα του. Έως τότε οι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά έμμετρο λόγο, δηλαδή έγραφαν ποίηση. Στην πλειοψηφία των μύθων του Αισώπου, οι ήρωες είναι ζώα που όμως έχουν ανθρώπινες ιδιότητες και αδυναμίες.
Όσον αφορά την ζωή του, τουλάχιστον στην αρχή της πρέπει να ήταν δύσκολη. Γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα από οικογένεια δούλων, και έτσι ως δούλος ξεκίνησε τον βίο του. Κάποια στιγμή εναντιώθηκε στον άδικο ξυλοδαρμό ενός άλλου δούλου, και οδηγήθηκε στην αγορά της Εφέσου για να πουληθεί. Εκεί τον αγόρασε ο φιλόσοφος Ξάνθος από την Σάμο, ο οποίος φαίνεται να τον πούλησε στην συνέχεια στον, επίσης Σάμιο, σοφό Ιάδμονα. Ο Ιάδμων, είτε γιατί εκτίμησε τον χαρακτήρα του Αίσωπου, είτε για άλλους λόγους, άγνωστους σε εμάς, τον απάλλαξε από την δουλεία αφήνοντας τον ελεύθερο. Από εκείνο το σημείο ο Αίσωπος ταξίδεψε σε πολλές πόλεις και έφτασε μέχρι τις Σάρδεις όπου έγινε σύμβουλος του βασιλιά Κροίσου.
Σχετικά με το τέλος της ζωής του Αισώπου, υπάρχουν δύο εκδοχές, οι οποίες συμφωνούν σε ένα πράγμα. Ο Αίσωπος δολοφονήθηκε στους Δελφούς. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, ο Αίσωπος βρέθηκε κάποια στιγμή στους Δελφούς. Εκεί είδε τους κατοίκους να ζουν από τα αφιερώματα των προσκυνητών του μαντείου και να μην ασχολούνται ούτε με την γεωργία ούτε με την κτηνοτροφία. Τους κατηγόρησε ως τεμπέληδες, αλλά η αλήθεια πονάει. Εκείνοι θύμωσαν και πόνεσαν που άκουσαν την αλήθεια και αντί να γίνουν εργατικοί άνθρωποι διάλεξαν ένα πιο εύκολο δρόμο. Δολοφόνησαν τον Αίσωπο.
Σύμφωνα με την δεύτερη εκδοχή, ο Αίσωπος στάλθηκε στο μαντείο των Δελφών από τον βασιλιά Κροίσο για να κάνει θυσία στον θεό Απόλλωνα και να λάβει κάποιο χρησμό. Φτάνοντας εκεί κατηγόρησε τους ιερείς ότι κοροϊδεύουν τους προσκυνητές, δίνοντας τους χρησμούς, αποκομίζοντας έτσι πλούτο και άνετη ζωή. Οι ιερείς, όπως φαίνεται, είχαν πιο τακτ από τους κατοίκους (στην πρώτη εκδοχή) και πριν τον δολοφονήσουν τον κατηγόρησαν ότι έκλεψε μια χρυσή (κατά άλλους ασημένια) φιάλη του Απόλλωνα. Την φιάλη την είχαν τοποθετήσει φυσικά οι ίδιοι στις αποσκευές του. Τον δίκασαν με συνοπτικές διαδικασίες και τον γκρέμισαν από την κορυφή του Παρνασσού την Υάμπεια. Άλλοι λένε ότι τον γκρέμισαν από την κορυφή των «Φαιδρυάδων πετρών» που βρίσκονται πάνω ακριβώς από τον χώρο του μαντείου. Αυτό προσωπικά μου φαίνεται λίγο απίθανο, γιατί δεν θα ήθελαν να «μολύνουν» με αίμα τον ιερό χώρο (τρομάρα τους). Και στις δύο πάντως εκδοχές φαίνεται ο θεός Απόλλωνας να τιμωρεί τους δολοφόνους του Αισώπου, στέλνοντας πείνα που σκότωσε πολλούς από αυτούς. Όπως και να έχει ο Αίσωπος υποστήριζε σε όλη του την ζωή την αλήθεια και αυτός ήταν και ο λόγος που ο θάνατος του δεν επήλθε από φυσικά αίτια.
Κάποιοι σύγχρονοι ιστορικοί, δέχονται μεν την ύπαρξη του Αισώπου ως πρόσωπο, αλλά υποστηρίζουν ότι οι μύθοι δεν είναι δικές του δημιουργίες. Πιστεύουν ότι τους περισσότερους από αυτούς τους συγκέντρωσε, τους άλλαξε και τους διέδωσε ως δικούς του. Όπως και να έχει οι μύθοι αυτοί έχουν συνδεθεί, από τον καιρό που εκείνος ζούσε ακόμα, με το όνομα του. Το πόσο γνωστός ήταν ο Αίσωπος στην εποχή του μας δείχνει το γεγονός, ότι αν ήθελαν να πούνε ότι κάποιος ήταν αγράμματος έλεγαν την φράση: «ούτε τον Αίσωπο δεν ξέρει».
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Αίσωπος δεν έγραψε ούτε μια λέξη από τους μύθους του. Απλά τους έλεγε και από στόμα σε στόμα αυτοί διαδόθηκαν τόσο στον χώρο όσο και στον χρόνο. Η πρώτη απόπειρα γραφής τους έγινε από τον Δημήτριο τον Φαληρέα τον 4ο αιώνα π.Χ., δηλαδή σχεδόν δύο αιώνες μετά τον θάνατο του Αισώπου. Το έργο αυτό δυστυχώς δεν έφτασε ως της μέρες μας. Οι συλλογές των Αισώπειων μύθων, που έχουμε είναι έργα του 1ου με 2ου αιώνα π.Χ.
Οι μύθοι του Αισώπου εκτυπώθηκαν για πρώτη φορά στο Μιλάνο το 1479μ.Χ. Από τότε έχουν ακολουθήσει πολλές εκδόσεις, σε διάφορες γλώσσες. Ο Αίσωπος έλεγε ότι: «Οι πράξεις των ανθρώπων δεν κρίνονται από την ταχύτητα εκτέλεσής τους, αλλά από τη μικρή ή τη μεγάλη τελειότητά τους». Η μεγάλη τελειότητα στην δημιουργία τους, καθώς και το ότι ακόμα και σήμερα είναι επίκαιροι, κάνουν τόσο σημαντικούς τους μύθους του Αισώπου.
Η φωτογραφία στην αρχή του κειμένου απεικονίζει έναν πίνακα του ζωγράφου Φρανσίσκο Γκόγια (Goya), στον οποίο ο καλλιτέχνης έχει ζωγραφίσει τον Αίσωπο, το 1778, όπως βεβαίως τον φανταζόταν εκείνος.

Για να διαβάσετε κάποιους από τους μύθους του Αισώπου δεν έχετε παρά να μεταφερθείτε στο αντίστοιχο τμήμα της βιβλιοθήκης μας κάνοντας κλικ εδώ. Αν σας αρέσουν οι μύθοι επισκεφθείτε ξανά το τμήμα εκείνο. Εμείς θα το εμπλουτίζουμε συνεχώς.

Ν.Π.