Αγάς

Ο «Αγάς», είναι ένα από τα ομορφότερα και παλαιότερα έθιμα της Χίου και αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο, από το οποίο δεν γλιτώνει κανείς χωρίς να καταβάλει κάποιο πρόστιμο! Το έθιμο του Αγά έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία και ανάγεται γύρω στο 1830-1840.
Το έθιμο γεννήθηκε από την αγανάκτηση των Χιωτών απέναντι στην συμπεριφορά των Τούρκων καδήδων, των δικαστών, που με την πρώτη ευκαιρία τιμωρούσαν τους Χιώτες.
Σε αυτό, όπως και στα περισσότερα έθιμα των ημερών των απόκρεω, έχουν προστεθεί και Διονυσιακά στοιχεία, μασκαρέματα και σατυρικά τραγούδια και ο Αγάς στο τέλος της μέρας οδηγείται στην πυρά.
Στα Μεστά, ο «Αγάς», έχει μεταλλαχθεί σε ολόκληρη γιορτή.
Ο «Αγάς» συνοδευόμενος από το επιτελείο του, προσπαθεί να μπει στο χωριό από την παλιά κεντρική σιδερένια πύλη. Οι φρουροί αντιστέκονται σθεναρά, αλλά τελικά θα καταφέρει να μπει, και συνοδεία βεγγαλικών και χαρτοπόλεμου, θα περάσει από τα στενά σοκάκια του μεσαιωνικού χωριού, και θα κατευθυνθεί προς την κεντρική πλατεία.
Τα τελευταία χρόνια, τον «Αγά» τον συνοδεύει και η «Χανούμα», η οποία συνοδεία οργάνων φτάνει κι εκείνη στην πλατεία του χωριού και παίρνει την θέση της δίπλα του, καθ’ όλη την διάρκεια των δικών που ακολουθούν.
Μετά από την πανηγυρική είσοδο στο χωριό του «Αγά» και της «Χανούμας», ο «Αγάς» κάθεται στην θέση του και ξεκινάνε οι δίκες. Γιατί ο «Αγάς» είναι ένας αυστηρός δικαστής, που δικάζει ρωμιούς και Τούρκους. Εξετάζει τα παραπτώματα που τους αφορούν, χρηματικά, ιδιοκτησιακά, ακόμα και ερωτικά (!) και καταδικάζει σχεδόν όλους τους κατηγορούμενους, οι οποίοι προέρχονται από τους θεατές του εθίμου. Αυτός που θα καταδικαστεί είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει ένα χρηματικό πόσο για να εξαγοράσει την ποινή του και τα χρήματα αυτά πηγαίνουν υπέρ του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού.
Κύριο χαρακτηριστικό της δίκης είναι το χιούμορ και τα πειράγματα, από τα οποία βέβαια κανείς δεν παρεξηγείται.
Από αυτό το ιδιότυπο δικαστήριο κανείς δεν αθωώνεται. Η συνηθισμένη ποινή-τιμωρία που επιβάλλεται, είναι ο «ακάβαλος», δηλαδή βουρδουλιές στον καταδικασμένο, ο οποίος σηκώνεται ψηλά από τους ζαπτιέδες, και ο εισαγγελέας που κάθεται μαζί με τον «Αγά» και την «Χανούμα» σε μια υπερυψωμένη εξέδρα, με ένα… πλαστικό ρόπαλο εκτελεί την ποινή που αποφάσισε ο «Αγάς», κάτω από τα πειράγματα και τις επευφημίες του ακροατηρίου, που ξέρει ότι σε λίγα λεπτά ίσως και να είναι η σειρά του!
Μετά την εκτέλεση της ποινής, καταβάλλεται και το ανάλογο χρηματικό πρόστιμο, και ο καταδικασμένος, μπορεί να αποχωρήσει μέχρι την επόμενη, βέβαια, χρονιά!
Το έθιμο, πέρασε και στους στίχους του τραγουδιού που τραγουδιέται στο ρυθμό του τοπικού χορού, του "δετού":

"Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς μες στην Τουρκοκρατία,
αυτή τη μέρα ο Αγάς είχε την εξουσία.
Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς τούτη την Αγια Μέρα,
και οι Τούρκοι δικαζόντανε την Καθαρή Δευτέρα"

Καρναβάλι - Απόκριες! Δείτε το Αφιέρωμα της Ματιάς για τις Απόκριες και το Καρναβάλι, κάνοντας κλικ εδώ!

Π.Χ.