Μόστρα
Στα Θυμιανά της Χίου, την περίοδο της αποκριάς και πιο συγκεκριμένα την Κυριακή της Τυρινής, λαμβάνει χώρα το έθιμο της «Μόστρας». Οι ρίζες αυτού του εθίμου βρίσκονται στην εποχή του Μεσαίωνα.
Εκείνες τις μέρες, οι επιθέσεις των κουρσάρων στα χωριά της Χίου, ήταν σύνηθες φαινόμενο. Μια από αυτές τις επιθέσεις έγινε και την περίοδο της αποκριάς, στα Θυμιανά και στόχος της ήταν – τι άλλο; - η κλοπή της πολύτιμης μαστίχας. Και να πως κατά την προφορική παράδοση έχουν τα γεγονότα.
Παρασκευή της Τυρινής και όλο το χωριό των Θυμιανών γιορτάζει και γλεντά. Οι καιροί όμως είναι επικίνδυνοι και γι αυτό στις γύρω από το χωριό βίγλες υπάρχουν φρουροί που ξαγρυπνούν φυλάγοντας τα Θυμιανά. Κάποια στιγμή στον ορίζοντα φάνηκαν πλοία κουρσάρων να έρχονται από τον νοτιά. Το νέο μεταδίδεται αστραπιαία στο χωριό. Οι γιορτές και τα γέλια σταματάνε στη μέση. Οι Θυμιανούσοι οπλίζονται με ότι βρίσκουν πρόχειρο, από κανονικά όπλα και μαχαίρια μέχρι γεωργικά εργαλεία και ξύλα. Στήνουν καρτέρι στους πειρατές στην περιοχή «Στένακας» που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά των Θυμιανών. Φτάνοντας εκεί οι πειρατές χωρίς να έχουν πάρει χαμπάρι τους χωρικούς, πέφτουν στην παγίδα τους! Οι Θυμιανούσοι με καρδιά λιονταριού ορμάνε στους πειρατές φωνάζοντας: «Φωτιά και τσεκούρι στους αράπηδες» και τους κατατροπώνουν. Οι Μπερμπερίνοι παρατώντας πίσω νεκρούς και λαβωμένους φεύγουν νικημένοι, παίρνοντας ένα καλό μάθημα από τους ηρωικούς κατοίκους του χωριού.
Μεθυσμένοι από τη νίκη, οι Θυμιανούσοι γυρνούν γύρω γύρω το χωριό και φωνάζουν: «Βρε βρε, μωρή μωρή». Οι γιορτές ξαναρχίζουν και το γλέντι κορυφώνεται όταν κρεμούν τους αιχμαλώτους στα δέντρα της κεντρικής πλατείας του χωριού. Τους «μοστράρουν» δηλαδή, ως απόδειξη της νίκης τους. Το γλέντι κράτησε ως την άλλη μέρα το πρωί.
Την επόμενη χρονιά, την ίδια ακριβώς ημέρα, έγινε αναπαράσταση της μάχης και έτσι η «μόστρα» έγινε έθιμο αυτού του τόπου. Κάθε χρόνο από τότε το έθιμο λαμβάνει χώρα τις ημέρες της αποκριάς.
Για την διάσωση του εθίμου, ευθύνονται κυρίως τα σινάφια των κτιστάδων και των πετροκόπων που κάποτε ήκμαζαν στο χωριό των Θυμιανών. Αυτοί καθιέρωσαν, πράγμα που συνεχίζει μέχρι και σήμερα, η γιορτή να γίνεται σε δύο ημέρες. Το βράδυ της Παρασκευής της Τυροφάγου και το πρωί της Κυριακής της Τυρινής. Σε αυτό οφείλεται και η έκφραση «την Παρασκευή την ανεβάζουμε και την Κυριακή την κατεβάζουμε».
Ας δούμε όμως πως γίνεται η μόστρα στις μέρες μας. Το βράδυ της Παρασκευής, νεαροί κυρίως, φοράνε παλιά ρούχα, γυναικεία ή αντρικά, καλύπτουν το πρόσωπό τους με αυτοσχέδιες μάσκες (τις μουτσουναριές) και κάνουν διάφορα σκετς σκορπώντας το κέφι, το γέλιο και τη χαρά. Αυτοί είναι οι κουδουνάτοι. Την Κυριακή εκκλησιάζονται όλοι στα εξωκλήσια του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Δημητρίου. Μετά την λειτουργία κατευθύνονται στο νεκροταφείο του χωριού με συνοδεία οργάνων που παίζουν το ρυθμό του ταλιμιού. Τελικός προορισμός είναι η κεντρική πλατεία του χωριού, όπου και χορεύουν το ταλίμι.
Ταλίμι ονομάζεται ένας χορός που αναπαριστά τις μάχες των Χιωτών με τους πειρατές. Οι χορευτές δημιουργούν δύο ομάδες που η μία συμβολίζει τους Θυμιανούσους και η άλλη τους πειρατές. Οι ομάδες στέκονται η μία απέναντι στην άλλη και σε απόσταση τριάντα μέτρων. Από κάθε ομάδα φεύγει ένας χορευτής και συναντά τον αντίπαλό του στο κέντρο, όπου και μάχονται. Κατόπιν αποχωρούν αυτοί και τη θέση τους παίρνει ένα νέο ζευγάρι. Οι χορευτές, που υποτίθεται ότι είναι οι χωρικοί, λέγονται βρακάδες, ενώ αυτοί που υποδύονται τους πειρατές είναι οι κουδουνάτοι. Μετά το ταλίμι ακολουθεί ένας άλλος χορός, ο «Δετός» όπου οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους, σχηματίζουν έναν κύκλο, και χορεύουν. Κατόπιν και πάλι με την συνοδεία μουσικών οργάνων οδηγούνται όλοι στην εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, όπου στα κάγκελα του ναού κρεμούν Χιώτικα λάβαρα και σημαίες.
Στο τέλος των εκδηλώσεων, γίνεται παρέλαση αρμάτων και καρναβαλιστών, ενώ το γλέντι ανάβει στην πλατεία Καρουλιού.
Καρναβάλι - Απόκριες! Δείτε το Αφιέρωμα της Ματιάς για τις Απόκριες και το Καρναβάλι, κάνοντας κλικ εδώ!
Π.Χ. |
