Θεοφάνεια

Στα Θεοφάνεια (επίσης Θεοφάνια ή Φώτα), που εορτάζονται στις 6 Ιανουαρίου, τιμούμε και θυμόμαστε την Βάπτιση του Ιησού Χριστού. Η λέξη Θεοφάνεια σημαίνει φανέρωση/αποκάλυψη του Θεού και αναφέρεται στην φανέρωση της Αγίας Τριάδας που έγινε κατά την Βάπτιση του Χριστού.

Η αρχαιότερη αναφορά στη γιορτή των Θεοφανείων που έχει διασωθεί είναι από τον Κλήμη Αλεξάνδρειας. Στην Πρωτοχριστιανική Εκκλησία και μέχρι τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. οι Χριστιανοί γιόρταζαν την ίδια μέρα τα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνεια, τιμώντας επίσης την ίδια μέρα την προσκύνηση του Χριστού από τους Ποιμένες και τους Τρεις Μάγους. Μετά τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. καθιερώθηκε ξεχωριστή εορτή την 25η Δεκεμβρίου για τη γέννηση του Χριστού και την 6η Ιανουαρίου για τα Θεοφάνεια ή Φώτα.

Ας δούμε τώρα τα γεγονότα που σχετίζονται με την Βάπτιση του Χριστού. Λίγο καιρό πριν ξεκινήσει ο Ιησούς Χριστός την διδασκαλία του, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκαταλείπει την έρημο και εγκαθίσταται στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού. Εκεί συνεχίζει το κήρυγμα για την έλευση του Σωτήρα, καλεί τους ανθρώπους προς μετάνοια και συγχρόνως βαπτίζει πολλούς από αυτούς που έρχονται να τον ακούσουν. Στον Ιορδάνη πήγε και τον συνάντησε ο Χριστός και τότε είπε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής "Ίδε ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου". Ο Ιησούς Χριστός ζήτησε απ' τον Ιωάννη να Τον βαπτίσει, μα ο Άγιος, αναγνωρίζοντας ποιόν έχει απέναντί του, αρνείται λέγοντας ότι ο ίδιος έχει ανάγκη να τον βαπτίσει ο Ιησούς Χριστός και ότι δεν τολμά αυτός να Τον βαπτίσει. Και τότε ο Ιησούς του λέει έτσι πρέπει να γίνει για να εκπληρώσει κάθε εντολή του Θεού και να πληρωθεί η θεία οικονομία για την σωτηρία του ανθρώπου.

Τότε ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη ποταμού. Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος όσους βάπτιζε στα νερά του Ιορδάνη, τους έβαζε όσο βρισκόντουσαν μέσα στον ποταμό να εξομολογούνται τις αμαρτίες τους. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος γράφει ότι ο Ιησούς Χριστός όταν βαπτίστηκε βγήκε αμέσως απ' το νερό του Ιορδάνη, για να μας θυμίσει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μόνος αναμάρτητος και, σε αντίθεση με τους άλλους που βάπτιζε ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Χριστός δεν είχε καμία αμαρτία να εξομολογηθεί και έτσι βγήκε κατευθείαν. Άνοιξαν οι Ουρανοί και κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεράς και ακούστηκε φωνή απ' τους ουρανούς που είπε "Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός" με τον οποίο θα γίνει η σωτηρία των ανθρώπων, φανερώνεται ο Πατήρ και δίνει μαρτυρία για τον Υιό.

Φανερώνονται λοιπόν έτσι τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και επιπλέον με την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος πάνω από τον Ιησού, παρατηρεί ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης, δεν αφήνεται περιθώριο σε κάποιον απ' τους παρευρισκόμενους να θεωρήσει λανθασμένα ότι ο Μεσσίας είναι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και όχι ο Ιησούς Χριστός. Ακόμη ο άγιος Δαμασκηνός αναφέρει ότι το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε με μορφή περιστεράς επειδή όπως περιστέρι είχε δείξει στον Νώε το τέλος του κατακλυσμού, έτσι τώρα με την Βάπτιση του Χριστού και την εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος "εν είδει Περιστεράς" μπαίνει τέλος στον κατακλυσμό των αμαρτιών.

Ένας επιπλέον λοιπόν λόγος για την Βάπτιση του Ιησού Χριστού ήταν να μάθουν οι πιστοί το μυστήριο του Βαπτίσματος και της Εξομολόγησης. Σχετικά με το Βάπτισμα διαβάζουμε επίσης στο κατά Ιωάννη ευαγγέλιο γ:5 "Αμήν λέγω σοι, εάν μη τις γεννηθή δι' ύδατος και Πνεύματος, ου μη εισέλθη εις την βασιλείαν των ουρανών" (εάν κάποιος δεν αναγεννηθή με νερό και Άγιο Πνεύμα δεν μπορεί να μπει στον Παράδεισο) και στις πράξεις των Αποστόλων α:5 "ότι Ιωάννης μεν εβάπτισεν ύδατι, υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι Αγίω" (ο Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτιζε με νερό μόνο, εσείς πρέπει να βαπτίζεστε με το Πνεύμα το Άγιο).

Μας λένε ακόμη οι Πατέρες της Εκκλησίας ότι με το Βάπτισμα ο άνθρωπος ντύνεται έναν κατάλευκο χιτώνα. Με τις αμαρτίες που κάνουμε λερώνουμε αυτόν τον χιτώνα, αλλά υπάρχει κι άλλο ένα μυστήριο - η Εξομολόγηση. Πρέπει λοιπόν με ειλικρινή Εξομολόγηση στον Πνευματικό μας και με μετάνοια να προσπαθούμε να καθαρίζουμε τον χιτώνα της ψυχής μας. Ο άγιος Δαμασκηνός Στουδίτης σημειώνει ότι με τα Θεοφάνεια φωτίζονται οι άνθρωποι κι όπως γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, η εορτή λέγεται και Φώτα ή Φώτισμα επειδή "φωτίζει και λαμπραίνει την ψυχή του ανθρώπου και την γλυτώνει από το σκοτάδι της αιώνιας κόλασης". Επίσης ανήμερα Θεοφάνεια βαπτίζονταν και οι κατηχούμενοι, παίρνοντας κι αυτοί το φως του Χριστού.

Όλοι οι άνθρωποι όταν γεννιούνται βαρύνονται με το Προπατορικό Αμάρτημα του Αδάμ και της Εύας. Με την Βάπτισή του ο Χριστός, έδειξε στους ανθρώπους πώς να ελευθερώνονται και από αυτήν και απ' τις υπόλοιπες αμαρτίες. Γράφει ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης "το Βάπτισμα είναι κλειδί της Βασιλείας των Ουρανών, το Βάπτισμα είναι φωτισμός της ψυχής του ανθρώπου, το Βάπτισμα είναι αγιασμός και λαμπρότης των ανθρώπων, το Βάπτισμα είναι ζωή και σωτηρία των Χριστιανών ... το Βάπτισμα είναι δεύτερη πλάση των ανθρώπων κι όταν βαπτίζεται ο άνθρωπος γίνεται αναμάρτητος όπως όταν τον είχε πλάσει ο Θεός εξαρχής".

Τέλος με την Βάπτιση του Κυρίου μας στον Ιορδάνη ποταμό αγιάζονται τα ύδατα.

Κοντάκιο Θεοφανείων:
Επεφάνης σήμερον τη οικουμένη, και το φως σου Κύριε, εσημειώθει έφ' ημάς, έν επιγνώσει υμνούντας σε. Ήλθες εφάνης το Φώς το απρόσιτον.

Απολυτίκιο Θεοφανείων:
Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε,
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει σοι,
αγαπητόν σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.
Ο επιφανείς, Χριστέ ο Θεός,
και τον κόσμον φωτίσας, δόξα σοι.

Επίσης δείτε το Αφιέρωμα της Ματιάς για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, κάνοντας κλικ εδώ!