Βυζαντινές γυναικείες μορφές

ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ/ ΕΙΚΟΝΕΣ
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΜΠΕΡΙΕΧΕΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ (Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ)
(Περιέχονται αποσπάσματα από το άρθρο της Β. Δεληγιάννη - Κουϊμτζή).

Εισαγωγή.
Στα σχολικά βιβλία της Ιστορίας του Λυκείου συναντά κανείς τα προβλήματα εκείνα που επέτρεψαν στις φεμινίστριες να μιλήσουν για αποκλεισμό των γυναικών από την Ιστορία της Ανθρωπότητας. Είναι εμφανές ότι η Ιστορία που διδάσκεται στο σχολείο είναι η Ιστορία των πολέμων και της πολιτικής, η Ιστορία δηλαδή της δημόσιας σφαίρας, στην οποία έδρασαν κατεξοχήν οι άνδρες ανά τους αιώνες. Στην περιγραφή αυτή οι γυναίκες σπάνια αναφέρονται, συνήθως τοποθετούνται μαζί με τα παιδιά και τους γέρους στο συνοθύλευμα που αποκαλείται με μια λέξη «τα γυναικόπαιδα» και γενικά αποσιωπάται η συμμετοχή και η συμβολή τους στη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Ανεξάρτητα από την ιστορική εποχή στην οποία αναφέρονται, σε κανένα από τα βιβλία Ιστορίας του Λυκείου δεν ορίζεται η έννοια της ιδιότητας του πολίτη πέρα από την ανδρική δημόσια σφαίρα. Είναι σαφές ότι πολίτης είναι αυτός που συμμετέχει στα κοινά, είτε με την ψήφο του, είτε με την προσωπική του εμπλοκή στη δημόσια ζωή, ο πολιτικός, ο άρχοντας, ο στρατιώτης, ο εργαζόμενος. Και επειδή οι γυναίκες, ιστορικά, τα τελευταία μόνο χρόνια απέκτησαν τέτοιου είδους δυνατότητες και δικαιώματα, είναι φανερό ότι τα χαρακτηριστικά του πολίτη δεν αποδίδονται σ’ αυτές.
«Ο αυτοκράτορας με την οικογένειά του και την Αυλή του είναι η κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας. Ακολουθούν οι παλατιανοί αξιωματούχοι, οι αξιωματούχοι της εκκλησίας και οι δυνατοί, όπως λέγονταν οι πλούσιοι γαιοκτήμονες. Οι άρχοντες –αριστοκρατία πλούτου- είναι οι κοινωνικά προνομιούχοι. Οι λαϊκές τάξεις, αστικός και γεωργικός πληθυσμός αποτελούν τη βάση της πυραμίδας» (Θεματική Ιστορία, Α΄ Λυκείου).
«Η βυζαντινή κοινωνία ήταν κοινωνία ανισότητας. Υπάρχει στο Βυζάντιο ανισότητα στην απολαβή των αγαθών, στην κατανομή υποχρεώσεων και στα δικαιώματα…»(Θεματική Ιστορία, Α΄ Λυκείου, σελ. 122).
«Η βυζαντινή κοινωνία ήταν δομημένη σύμφωνα με τις αντιλήψεις της απολυταρχίας με αυστηρή ιεραρχία και συγκεντρωτισμό της εξουσίας. Η ταξική διάκριση στηρίζονταν στον πλούτο, τον έλεγχο των μέσων παραγωγής και τη δύναμη του αξιώματος» (Θεματική Ιστορία, Α΄ Λυκείου, σελ. 123).
«Το μεγαλύτερο μέρος της Ιστορίας έχει γραφτεί από άνδρες, για άνδρες και σε σχέση με άνδρες». Η Ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία αντικατοπτρίζει την άποψη κάποιου και την κρίση του για τη σπουδαιότητα των γεγονότων του παρελθόντος. Ακόμη κι όταν η έμφαση δίνεται σε δεξιότητες, αξίες, ιδέες, συμπεριφορές (και όχι την πολιτική, τον πόλεμο και την τεχνολογία που αποτελούν τα προσφιλή θέματα των ιστορικών), οι γυναίκες συχνά παρουσιάζονται σε στερεότυπα, αγνοούνται ή λείπουν. Οι γυναίκες εισβάλλουν όπου συνδέονται με την πολιτική ιστορία (π.χ. Ελίζαμπεθ Α΄), μέσω αγώνων χειραφέτησης, ή λόγω του εξαιρετικού τους έργου (π.χ. Μαρί Κιουρί).
Έντονη είναι η παρουσία της γυναίκας στην τέχνη, συνήθως όμως στο ρόλο του αντικειμένου και όχι του δημιουργού, ακόμη και στις αναφορές λογοτεχνών. Ενεργητική παρουσία έχουμε μόνο από ηθοποιούς ή χορεύτριες (π.χ. Βέμπο, Κοτοπούλη, Παξινού). Εκεί που επίσης συναντούμε τη «γυναίκα» σε ικανοποιητικό βαθμό είναι στην εικονογράφηση των Εγχειριδίων (Β΄ και Γ΄ Λυκείου), όπου όμως οι γυναίκες υπάρχουν, είτε στο περιβάλλον των ανδρών της εικόνας, είτε ως αντικείμενα αισθητικής έμπνευσης και δημιουργίας των καλλιτεχνών, είτε ως πρόσωπα σε δεύτερους, βοηθητικούς ρόλους.
Οι συγγραφείς των εγχειριδίων της Ιστορίας του Λυκείου είναι άνδρες (εξαίρεση αποτελεί μία γυναίκα η κα Ξ. Οικονομοπούλου, η οποία συμμετέχει στην ομάδα των συγγραφέων του εγχειριδίου της Γ΄ Λυκείου «Θέματα…»). Τα 3 μάλιστα εγχειρίδια «Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη» της Α΄ Β΄ και Γ΄ Λυκείου, έχουν γραφτεί από την ίδια ομάδα. Οι απόψεις τους για τη θέση της γυναίκας και τα δικαιώματά της δεν γίνονται σαφείς καθώς λείπουν οι σχετικές αναφορές. Ακόμη, οι επιστήμονες στους οποίους παραπέμπουν οι συγγραφείς, είναι κυρίως άνδρες.
Το μάθημα της Ιστορίας γενικά δεν προσφέρεται ιδιαίτερα για παρεκβάσεις αυτού του είδους, καθώς η Ιστορία, ως αντικείμενο διδασκαλίας, αλλά και ως αποτέλεσμα της επιστημονικής μελέτης και έρευνας, παρουσιάζεται ως γέννημα-δημιούργημα των ανδρών. Οι αναφορές στο γυναικείο φύλο, όταν γίνονται, είναι έξω από την οπτική της στοιχειοθέτησης του ιστορικού γεγονότος και εντάσσονται στο πλαίσιο της βίωσης των αποτελεσμάτων της ιστορικής δράσης. Η γυναίκα, δηλαδή, στην Ιστορία διατηρεί τον παραδοσιακό ρόλο, της μητέρας της καρτερικής στον πόνο, της συζύγου δορυφόρου-εμψυχωτή του άνδρα, χωρίς κοινωνικο-πολιτική δράση. Μάλιστα, και η περιθωριακή ακόμη αυτή αναφορά γίνεται μόνο στις πηγές που παρατίθενται στο κάθε κεφάλαιο και όχι στο ίδιο κείμενο της Ιστορίας, στο οποίο συνήθως δίδεται προσοχή από το μαθητή/τρια και πολλές φορές και από αυτόν τον διδάσκοντα/ουσα.
Ακόμη και όταν οι γυναίκες ως μονάδες έχουν ηγετικό ρόλο (π.χ. Ρόζα Λούξεμπουργκ, Ίντιρα Γκάντι κ.λ.π.), δεν υπάρχει μεγαλύτερη αναφορά σ’ αυτές από τη μνημόνευση του ονόματός τους (π.χ. Ρόζα Λούξεμπουργκ, σελ. 141 του βιβλίου).
Στην περίπτωση λοιπόν που ο/η διδάσκων/ουσα θελήσει να διευρύνει την οπτική κάτω από την οποία δίνονται τα ιστορικά γεγονότα και να εντάξει σ’ αυτή και το ρόλο της γυναίκας, πρέπει να στηριχθεί κυρίως στο συμπληρωματικό υλικό των πηγών και των εικόνων, που παρέχει το σχολικό εγχειρίδιο, καθώς και σε υλικό που ο ίδιος/α θα προσκομίσει.
Ο βαθμός δυσκολίας της παρέκβασης στο συγκεκριμένο μάθημα είναι μικρότερος σε σχέση με άλλα μαθήματα (π.χ. διδασκαλία αρχαίων ελληνικών), καθώς τα στοιχεία που θα προστίθενται για το ρόλο της γυναίκας θα αφορούν αυτά κάθε αυτά τα ιστορικά γεγονότα που εξιστορούνται και δεν αποτελούν απλά υλικό βάσης για τη θεμελίωση μιας διευρυμένης οπτικής γωνίας στην οποία θα μπορούν να χωρούν και τα δύο φύλα ως παραγωγοί και αποδέκτες των ιστορικών γεγονότων, πράγμα που απαιτεί μεγαλύτερη ευελιξία από τον διδάσκοντα/ουσα και προσεκτικότερο χειρισμό της διδασκόμενης ενότητας.
Στη συγκεκριμένη διδακτική ενότητα στην οποία επέλεξα να διενεργήσω τη διδακτική μου παρέμβαση και η οποία αναφέρεται στην περίοδο των Κομνηνών, το Βυζάντιο παρουσιάζεται μέσα από την οπτική μιας γυναίκας της ανώτατης αριστοκρατίας, της Πορφυρογέννητης Άννας της Κομνηνής . Η αντιπαράθεση της Άννας Κομνηνής με μια σύγχρονη γυναίκα της εποχής μας μπορεί ν’ αποτελέσει το έρεισμα για συγκρίσεις και συσχετίσεις, οι οποίες καταδεικνύουν τις τυχόν ομοιότητες αλλά και διαφορές που προκύπτουν στην οπτική του φύλου και στα στερεότυπα που κάθε εποχή διαμορφώνει. Επομένως, η ιστορικότητα και παράλληλα η κοινωνιολογική θεώρηση του ζητήματος της ισότητας των φύλων παίζουν σημαντικό ρόλο στο να εγερθούν, αβίαστα εκ μέρους των μαθητών και μαθητριών, μια σειρά από κεντρικά/κεφαλαιώδη ερωτήματα, όπως τα παρακάτω:
Α) Ο τρόπος ζωής μιας βυζαντινής γυναίκας ήταν πανομοιότυπος σ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα ή αντίθετα υπήρξε διαφορετικός και ανάλογος με την κοινωνική τάξη στην οποία αυτή ανήκε, όπως επίσης ανάλογος προς την εποχή της Μακραίωνης Βυζαντινής Ιστορίας.
Β) Ποιες υπήρξαν οι δυσκολίες, οικονομικής και κοινωνικής φύσεως, στην καθημερινότητα της βυζαντινής γυναίκας, προκειμένου να αποκτήσει η ζωή της κάποια υπόσταση.
Γ) Ποια ήταν η σχέση της με το σύζυγο και τα παιδιά.
Δ) Ποια υπήρξε η σχέση της γυναίκας με την παιδεία και την εκπαίδευση στο Βυζάντιο.
Ε) Ίδια κυλούσε η ζωή της γυναίκας ως παντρεμένης και ως ελεύθερης στη Βυζαντινή κοινωνία και υπήρχε, πραγματικά η δυνατότητα για μια γυναίκα να ζήσει την ελεύθερη ζωή μιας λογίας έξω απ’ το μοναστήρι. Ποιες οι προοπτικές της, στην περίπτωση μάλιστα που ανήκε στη μεσαία ή στην κατώτερη τάξη, να μορφωθεί ή να ζήσει ελεύθερη απ΄ την καταπίεση της ανδροκρατούμενης κοινωνίας της εποχής της.
Στ) Και τελικά οι ελεύθερες ώρες της Άννας της Κομνηνής στο Σπουδαστήριο ισοσταθμίζονται, κατά ένα τρόπο, με τις ατέλειωτες ώρες δουλειάς μιας βυζαντινής υφάντρας. Κατ’ επέκταση , η σχέση του τρόπου ζωής μιας βυζαντινής αρχόντισσας με τον τρόπο ζωής μιας βυζαντινής γυναίκας της κατώτερης τάξης παραπέμπει σε ανισότητες και διαφορές που εντοπίζει κανείς και ανάμεσα στα φύλα.( ανεξάρτητα από κοινωνικό στρώμα ή τάξη, εφόσον η γυναίκα στο Βυζάντιο, πρακτικά, αντιμετωπίζεται ως ασθενές φύλο).

Προκειμένου να απαντηθούν επαρκώς τα παραπάνω ερωτήματα, προηγήθηκε μια εκτενής συζήτηση με τους μαθητές και τις μαθήτριες, η οποία είχε ως στόχο να τους εισάγει στον προβληματισμό για την ισότητα των φύλων και τη δημοκρατία. Στη συζήτηση αυτή οι μαθητές/ μαθήτριες εξέφρασαν τις απόψεις τους. Χαρακτήρισαν το θέμα της ισότητας των φύλων άξιο λόγου, διαχρονικό, εφόσον υπάρχουν προκαταλήψεις που πρέπει να ξεπεραστούν, και στην εργασία και στην οικογένεια. Θεωρούν πως δεν υπάρχει ισότητα σ’ όλους τους τομείς της ζωής και, επιπροσθέτως, υπάρχουν διαφορές αντιμετώπισης του θέματος από άποψη νοοτροπίας ανάμεσα στην πόλη και την ύπαιθρο/ χωριό. Κι ενώ στην ύπαιθρο ισχύουν, εν πολλοίς, τα παλιά, αρνητικά στερεότυπα για τις γυναίκες και τους άντρες, η εργασία εκτός σπιτιού αποτελεί σημαντικό παράγοντα ανεξαρτησίας της γυναίκας , καθώς το μοίρασμα των ευθυνών που εφαρμόζουν στην πράξη όλο και περισσότερες νέες οικογένειες διαφοροποιεί την παλιά απ’ τη νέα γενιά. Οι μαθήτριες, μάλιστα, εξέφρασαν την αισιόδοξη άποψη πως στη γενιά τους οι προκαταλήψεις των αντρών εις βάρος των γυναικών έχουν υποχωρήσει σημαντικά με αποτέλεσμα να εμπεδώνεται η ισότητα ως νοοτροπία, μέρα με τη μέρα.
Κατά τη γνώμη τους η δημοκρατία συμβάλλει στη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα εξουσίας και στη λήψη σημαντικών πολιτικών αποφάσεων, αφού η ισοτιμία συνδέεται στενά, μάλιστα σχεδόν ταυτίζεται, με την δυνατότητα ενεργητικής εξάλειψης της έννοιας της κατωτερότητας ή της ανωτερότητας που αποτελεί την άλλη της όψη. Ως προς τη διαχείριση οικονομικών υποθέσεων και μεγεθών, πιστεύουν πως αυξάνεται το ποσοστό των γυναικών που συμμετέχουν στα κέντρα εξουσίας. Εξάλλου, η σχέση της γυναίκας με τα οικονομικά της οικογένειας και η εμπειρία της απ’ αυτή τη διαχείριση μπορεί να της αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη στην ενασχόλησή της με ανάλογα ζητήματα και στο πεδίο της πολιτικής. Βέβαια, από την άλλη μεριά παραδέχονται πως είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, πως οι περισσότερες γυναίκες-πολιτικοί αναλαμβάνουν σχετικά ανώδυνες υπευθυνότητες (π.χ. υπουργείο πολιτισμού, υπουργείο παιδείας) γιατί δεν προτιμώνται απ’ τους άντρες προϊσταμένους τους σε θέσεις δύσκολες και απαιτητικές, όπως π.χ. το υπουργείο άμυνας ή το υπουργείο στρατιωτικών. Μάλιστα, αποδίδουν αυτό το γεγονός στην έλλειψη εμπιστοσύνης που υπάρχει προς τις γυναίκες, και εκ μέρους των αντρών και εκ μέρους των γυναικών και αυτό είναι το παράδοξο. Επομένως, καταλήγουν, κυρίως οι μαθήτριες, στο ότι χρειάζεται προσπάθεια μεγάλη και από τα δύο φύλα προκειμένου να υπερπηδηθούν τα εμπόδια και να εξαλειφθούν, ή, έστω, να μετριασθούν τα αρνητικά στερεότυπα που μας κατευθύνουν ακόμη στις κρίσεις μας και στις επιλογές μας.
Όσο για τη θέση της γυναίκας στη Βυζαντινή κοινωνία, αυτή ήταν φυσικά υποβαθμισμένη σε σχέση με του άντρα και η αναφορά των βιβλίων της ιστορίας στα τρανταχτά και μεμονωμένα παραδείγματα γυναικών, όπως η Θεοδώρα του Ιουστινιανού και η Άννα η Κομνηνή, αποδεικνύει, γι’ ακόμη μια φορά, πως η εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα.
Ως τελευταία παρατήρηση θα αναφέρω πως , όταν ζήτησα από τις μαθήτριες να μου επισημάνουν τις βασικές διαφορές που αυτές πιστεύουν πως διακρίνουν τους άντρες απ’ τις γυναίκες, απάντησαν ως ακολούθως: οι άντρες γενικά χαρακτηρίζονται για τη σωματική τους δύναμη ενώ οι γυναίκες για την επιμονή και την καλή τους επίδοση σε ζητήματα που απαιτούν μελέτη και συστηματική προσπάθεια. Και οι μαθητές, ως προς την πλειονότητα, συμφώνησαν μαζί τους.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

(Το διάγραμμα που ακολουθεί αποτελεί κατευθυντήριο μοχλό για την ανέλιξη της διδακτικής παρέμβασης στο επιθυμητό επίπεδο προβληματισμού και συνειδητοποίησης πάνω στο ζήτημα της Ισότητας των φύλων)

ΤΙΤΛΟΣ: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΉ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.
Στόχοι:
- Να διερευνηθεί η παρουσία και ο ρόλος της γυναίκας στην πορεία διαμόρφωσης του ιστορικού γίγνεσθαι.
- Να διερευνηθεί η γυναικεία παρουσία στο Βυζάντιο και η συμβολή της στη διαμόρφωση της Βυζαντινής κοινωνίας σε μια εποχή κατά την οποία το γυναικείο ιδεώδες συνδέεται στενά με τη φιλανθρωπία και την κοινωνική πρόνοια, σε κάποια αντίθεση με το ανδρικό ιδεώδες που σχετίζεται με πολέμους και βιαιότητες.
- Να μελετηθεί η ζωή και η δράση επωνύμων γυναικείων μορφών του Βυζαντίου και να αξιολογηθεί η συνεισφορά τους στη διαμόρφωση της πολιτικής και των σημαντικών αποφάσεων του καιρού τους.
- Να διερευνηθεί η συμπεριφορά της ανώνυμης βυζαντινής γυναίκας ως προς την ανατροφή των παιδιών και ως προς τις σχέσεις της με το άλλο φύλο.
- Να συγκριθεί η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, κατά την προχριστιανική περίοδο και κατά τη μεταχριστιανική-βυζαντινή. Να ιχνηλατηθούν ομοιότητες και διαφορές.
- Να διερευνηθεί ο τρόπος παρουσίασης της γυναίκας μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας και να γίνει προσπάθεια αιτιολόγησης της απουσίας του γυναικείου φύλου από καθοριστικές για τις κοινωνίες και τα έθνη δραστηριότητες και από τη συμμετοχή στη λήψη καίριων αποφάσεων.
- Να συνειδητοποιηθεί από τους μαθητές και τις μαθήτριες η ανάγκη αλλαγής στάσης και συμπεριφοράς απέναντι στα δύο φύλα, καθώς και η σπουδαιότητα της ισότιμης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών για την κοινωνική, πνευματική, πολιτική, πολιτιστική και οικονομική πρόοδο.

Μέθοδος: Διδακτική παρέμβαση στο μάθημα της Βυζαντινής Ιστορίας.
Δράσεις:
- Συλλογή στοιχείων για τις γυναίκες που συμμετείχαν ενεργά στη δημόσια ζωή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, ιστορικά αρχεία, επιστημονικά βυζαντινολογικά περιοδικά, ιστοσελίδες του Διαδικτύου σχετικές με τις βυζαντινές σπουδές, άρθρα.
- Συλλογή στοιχείων για τα δικαιώματα των γυναικών κατά τη βυζαντινή εποχή, καθώς και αποδελτίωση γνωμών επιστημόνων βυζαντινολόγων για τη θέση της γυναίκας κατ΄ αυτή την περίοδο.
- Εικονογραφική εξέταση βιβλίου Β΄ τάξης Ιστορίας Λυκείου.
- Δημιουργία κολλάζ από ζωγραφικές αναπαραστάσεις βυζαντινών γυναικών κατ΄ αντιπαράθεση με φωτογραφίες σύγχρονων γυναικών, κυρίως σε σκηνές δημοσίου βίου.
- Κατάρτιση υποθετικού ερωτηματολογίου, υποβαλλόμενου προς μια βυζαντινή γυναίκα, σε συνδυασμό με παίξιμο ρόλων.

1η φάση:
- Ταξινόμηση και αξιολόγηση του υλικού που συλλέχθηκε.
- Συζήτηση για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία του Βυζαντίου, για τις γυναίκες αγίες και τη βαρύτητά τους στη δημιουργία προτύπων εναλλακτικής ή συμβατικής φύσεως.
- Συζήτηση για τον τρόπο που απεικονίζεται η γυναίκα στη βυζαντινή αγιογραφία αλλά και σε κοσμικές παραστάσεις, όπως επίσης και για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται στις ιστορικές πηγές.
- Συζήτηση για γυναίκες πεπαιδευμένες και γυναίκες απαίδευτες στο Βυζάντιο.

2η φάση:
- Διδασκαλία της σχετικής ενότητας Β΄ Λυκείου, του κεφαλαίου για την πολιτική των Κομνηνών στη Βαλκανική Χερσόνησο, με ιδιαίτερη έμφαση στα παραθέματα- πηγές από το έργο «Αλεξιάς» της Άννας της Κομνηνής.(Αλεξιάς VI, III 229, IX 11, 10, έκδ. Β.Leib, τόμ. ΙΙ, Παρίσι 1943, 54-55).
- Συζήτηση για το προφίλ που εμφανίζει η λόγια βυζαντινή πριγκίπισσα Άννα η Κομνηνή, τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε στη διάσωση της αγαθής φήμης του αυτοκράτορα πατέρα της, τη σημαντική της συμβολή στην προβολή του ανδρικού αριστοκρατικού ιδεώδους και τέλος τη συμμετοχή της σε μια ελευθεριότητα απόψεων που διέκρινε αρκετές από τις γυναίκες της τάξης της.
- Συζήτηση για τη δράση λιγότερο επώνυμων γυναικών, ιδιαιτέρως της μεσαίας και κατώτερης τάξης, κατά την περίοδο των μεγάλων αιρέσεων και, κυρίως, της εικονομαχίας.
- Σύγκριση του ρόλου της γυναίκας στη βυζαντινή εποχή και του ρόλου της στη σημερινή εποχή σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής, στην ιδιωτική αλλά και δημόσια σφαίρα της.
- Συζήτηση για το πώς παρουσιάζονται οι άντρες και πως οι γυναίκες στο σχολικό εγχειρίδιο της ιστορίας της Β΄ Λυκείου.
- Υποβολή υποθετικού ερωτηματολογίου- παίξιμο ρόλων.
- Συμπεράσματα.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη

Δείτε μια εικονική περιήγηση στην πανδαισία της Βυζαντινής Τέχνης με κυρίαρχη τη μορφή της βυζαντινής γυναίκας, της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη, κάνοντας κλικ εδώ!

Το παραπάνω κείμενο είναι της Ιστορικού και Φιλολόγου Αμαλίας Κ. Ηλιάδη και δημοσιεύεται στην Ματιά, μετά από άδεια της συγγραφέως την οποία και ευχαριστούμε πολύ.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη
Φιλόλογος - Ιστορικός
Μ. Πιτσάκου 21
42100 Τρίκαλα Θεσσαλίας
Τηλ. 2431071402
e-mail: ailiadi@sch.gr

Αν θέλετε να μάθετε για την Αμαλία Κ. Ηλιάδη κάντε κλικ εδώ.

Δείτε: