Αδαμάντιος Κοραής

Κορυφαίος δάσκαλος του γένους και μεγάλος πνευματικός ηγέτης της σύγχρονης Ελλάδας, είναι ο Αδαμάντιος Κοραής. Γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1748 και πέθανε στο Παρίσι το 1833.

Η οικογένειά του κατάγονταν από τη Χίο και όντας εύπορη επέτρεψε στον Κοραή, να σπουδάσει στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Οι εντυπώσεις του από τη Σχολή αυτή δεν είναι και οι καλύτερες και αυτό φαίνεται από τα ίδια του τα λόγια: «διδασκαλίαν πολλά πτωχήν, συνωδευμένην με ραβδισμόν πλουσιοπάροχον». Ο παππούς του, Διαμαντής Ρύσιος, του άφησε κληρονομιά την βιβλιοθήκη του, η οποία τον βοήθησε να συμπληρώσει τις γνώσεις του. Βοήθεια μεγάλη στις σπουδές του, στάθηκε και ο δάσκαλός του Βερνάρδος Keun, Ολλανδός στην καταγωγή και ιερέας στο επάγγελμα.

Ο πατέρας του Κοραή, Ιωάννης Κοραής, μεγάλος έμπορος υφασμάτων στην Σμύρνη, παρ’ όλο που αγαπούσε τα γράμματα, δεν ήθελε ο γιος του να γίνει λόγιος, αλλά επιθυμούσε να τον διαδεχτεί στις επιχειρήσεις του. Αυτός ήταν και ο λόγος που το 1771 ο Αδαμάντιος Κοραής στέλνεται στο Άμστερνταμ με σκοπό να διευθύνει το υποκατάστημα της επιχείρησης του πατέρα του.

Στην Ολλανδία η κοινωνία δεν ήταν τόσο συντηρητική όσο στη Σμύρνη, ενώ ένας φιλελεύθερος αέρας πνέει στην πνευματική ζωή της χώρας. Εκεί ο Κοραής παραμελεί το εμπόριο και επιδίδεται στην μάθηση και στην τέχνη. Προσλαμβάνει δασκάλους που του μαθαίνουν Ολλανδικά, Εβραϊκά, Ισπανικά και Γαλλικά. Μαθαίνει κιθάρα και γεωμετρία. Προσλαμβάνει δάσκαλο ξιφασκίας και κάθε Σάββατο επισκέπτεται την Όπερα. Όλες τις παραπάνω του ενέργειες τις μαθαίνει ο πατέρας του μέσω των γραμμάτων που του στέλνει ο βοηθός του υποκαταστήματος στο Άμστερνταμ.

Κάποια στιγμή, όπως είναι φυσικό, χρεοκόπησε στο εμπόριο και μη έχοντας τι άλλο να κάνει, επέστρεψε το 1778 στη Σμύρνη. Εκεί οι τυραννία των Τούρκων και το χαμηλό πνευματικό επίπεδο των Ελλήνων τον σπρώχνουν για άλλη μια φορά στο εξωτερικό. Το Mon Pelie της Γαλλίας γίνεται το 1778 ο νέος τόπος κατοικίας του. Εκεί ξεκινάει τις σπουδές του στην Ιατρική κατά την διάρκεια των οποίων πεθαίνουν και οι δύο γονείς του. Οι σπουδές του συνεχίζονται με δυσκολία λόγω των οικονομικών δυσχερειών. Τα εισοδήματά του αποτελούνται από ενισχύσεις συγγενών και από τις αμοιβές που του αφήνουν οι μεταφράσεις Γερμανικών και Αγγλικών ιατρικών βιβλίων στα Γαλλικά. Την ίδια εποχή μετέφρασε και μια κατήχηση του Μητροπολίτη Μόσχας Πλάτωνα στα Ελληνικά.

Κατά την διάρκεια των σπουδών του δεν παραμελεί να μελετά Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς, καθώς και νέους για την εποχή φιλόσοφους, όπως ο Χιουμ, ο Ελβέτιος και ο Βολτέρος. Το 1788 πηγαίνει στο Παρίσι, έχοντας γίνει ήδη διδάκτορας της Ιατρικής. Τον επόμενο χρόνο ξεσπάει η Γαλλική επανάσταση και μέσα στο μυαλό του Κοραή κατασταλάζει η πεποίθηση πως η παιδεία και γενικότερα «ο φωτισμός του Γένους» θα βοηθήσουν την Ελλάδα να ελευθερωθεί από τον Τουρκικό ζυγό.

Στην αρχή προσπαθεί με διάφορες εκδόσεις να φέρει την αρχαία Ελληνική γραμματεία πιο κοντά στο σύγχρονο άνθρωπο και ιδιαίτερα στον σύγχρονο Έλληνα. Παράλληλα με τις εκδόσεις ασχολήθηκε και με το «γλωσσικό ζήτημα» στο οποίο κρατούσε μια μέση θέση, μη δεχόμενος τον εξαρχαϊσμό της γλώσσας αλλά και μη θέλοντας την επικράτηση της νεοελληνικής δημοτικής. Σε όλες του τις εκδόσεις προτάσσει εκτενή προλεγόμενα, τους γνωστούς «αυτοσχέδιους στοχασμούς». Είναι κείμενα που ασχολούνται με τα προβλήματα του τότε σύγχρονου Έλληνα και τα οποία βοήθησαν στην διαμόρφωση των φρονημάτων της γενιάς του 1821.

Το 1798 ο Ναπολέων έχει ήδη καταλάβει τα Επτάνησα και ξεκινά την εκστρατεία προς την Αίγυπτο. Θεωρώντας ο Κοραής ότι αυτή είναι μια καλή ευκαιρία για τον Ελληνισμό, προσπαθεί με όπλο την πένα του να πείσει τους Έλληνες να συμπράξουν με τους Γάλλους εναντίον των Τούρκων. Και ξεκινά την «επίθεσή» του από τον Αθανάσιο Πάριο, ο οποίος κρυμμένος πίσω από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Άνθιμο, καλεί τους Έλληνες να μείνουν υπόδουλοι στους Τούρκους και να μην επιθυμούν την ελευθερία τους. Επί σειρά ετών ο Κοραής με κείμενα προσπαθεί να αφυπνίσει τους Έλληνες και να τους οδηγήσει στην επανάσταση. Μέσα του πιστεύει ότι αυτό θα γίνει εφικτό περίπου το 1850 όμως η επανάσταση του 1821 τον προλαβαίνει και τον αιφνιδιάζει. Όπως γράφει ο ίδιος «το θηκάρι ερρίφθη πλέον μακριά και το σπαθί δεν θα ξαναεισέλθει».

Φοβάται για το τι θα γίνει μετά την απελευθέρωση. Προφητεύει ότι οι Έλληνες δεν θα μπορέσουν να αυτοδιοικηθούν και θα ζητήσουν την προστασία μιας ξένης δύναμης. Και όντως έτσι έγινε. Το 1825 η Ελληνική κυβέρνηση ζητά προστασία από την Αγγλία και ετοιμάζεται να αποδεχτεί κάποιον ξένον ως βασιλιά της Ελλάδας. Ο Κοραής προσπαθώντας ακόμα και τότε να βοηθήσει την Ελλάδα, προτρέπει τους Έλληνες να θεσπίσουν φιλελεύθερο σύνταγμα που να περιορίζει τις δικαιοδοσίες του βασιλιά.

Ο Καποδίστριας αναλαμβάνει πρωθυπουργός και αλλάζει η τροπή των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα. Αν και δύσπιστος ο Κοραής τάσσεται υπέρ του Καποδίστρια στην αρχή. Στην συνέχεια όμως τάσσεται εναντίον του και με την έκδοση δύο φυλλαδίων καταγγέλλει τον Καποδίστρια ως τύραννο και προτρέπει τους Έλληνες σε νέα επανάσταση.

Αυτή του η στάση, τον χαρακτήρισε από άλλους ως μη ρεαλιστή, ανίκανο να καταλάβει τις πολιτικές σκοπιμότητες.

Και πράγματι, ο Κοραής δεν ήταν πολιτικός. Ήταν ένας αγνός πατριώτης, ένας δυναμικός δημοκράτης, ένας ασυμβίβαστος άνθρωπος.

Δείτε το αφιέρωμα της Ματιάς για τις εθνικές εορτές, την 25η Μαρτίου 1821, την 28η Οκτωβρίου 1940, κάνοντας κλικ εδώ!

Α.Π.