Χριστουγεννιάτικο δέντρο
Σε κάθε σπίτι και ένα δέντρο. Όχι, δεν πρόκειται για την ευχή ενός ανθρώπου με οικολογική συνείδηση. Πρόκειται για ένα γεγονός που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο την περίοδο των Χριστουγέννων. Μικρά ή μεγάλα, φυσικά η τεχνητά, κάθε χρόνο τα Χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζουν μια γωνιά του σπιτιού μας και συμβάλουν τα μέγιστα στην εορταστική ατμόσφαιρα των ημερών εκείνων.
Το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι το πλέον διαδεδομένο έθιμο σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ας δούμε όμως πότε και από πού ξεκίνησε. Όπως φαίνεται, η αρχή του εθίμου αυτού βρίσκεται στον 8ο αιώνα μ.Χ. με «ηθικό αυτουργό» τον Άγιο Βονιφάτιο. Κατά πάσα πιθανότητα ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε να εντάξει το χριστιανικό Χριστουγεννιάτικο δέντρο στις συνήθειες των ημερών αυτών προσπαθώντας να αντικαταστήσει παλαιότερα ειδωλολατρικά έθιμα που είχαν να κάνουν επίσης με δέντρα.
Έτσι το νέο έθιμο έγινε αποδεκτό από τους Χριστιανούς και άρχισε, όπως είναι φυσικό, να εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου. Έως και τις αρχές του 16ου αιώνα απλά τοποθετούνταν, τις ημέρες των Χριστουγέννων, ένα έλατο κυρίως στους ναούς. Κατόπιν άρχισαν να στολίζουν αυτό το δέντρο με διάφορα στολίδια και κεριά αναμμένα. Η ιδέα των αναμένων κεριών ανήκει στον Μαρτίνο Λούθηρο (Martin Luther), τον ιδρυτή της Προτεσταντικής θρησκείας, αφού πρώτος τοποθέτησε αναμμένα κεριά στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του σπιτιού του. Εντωμεταξύ το Χριστουγεννιάτικο δέντρο άρχισε να εξαπλώνεται σε διάφορους λαούς, περνώντας ακόμα και στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού. Το 1833 έφτασε το έθιμο αυτό στην Ελλάδα. Το πρώτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίστηκε στην χώρα μας, ήταν αυτό στα ανάκτορα του Όθωνα στο Ναύπλιο.
Η ευρεία εξάπλωση του εθίμου το καθιστά πλέον ένα εμπορεύσιμο αγαθό. Ο πρώτος άνθρωπος που ασχολήθηκε με το εμπόριο Χριστουγεννιάτικων δέντρων ήταν ο Αμερικανός Μαρκ Καρ, ο οποίος το 1851 πούλησε στην Νέα Υόρκη έλατα που έκοψε από ένα κτήμα του στην Πενσυλβάνια. Από αυτό το κτήμα ίσως και να προερχόταν το δέντρο που αγόρασε ο Έντουαρντ Τζόνσον (Edward Johnson) και στόλισε για πρώτη φορά, το 1882 στην Νέα Υόρκη, με λάμπες ηλεκτρικού. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο συνεχίζει την πορεία του στο χρόνο και κάποια στιγμή αρχίζει να εντάσσεται στον στολισμό του και η φάτνη. Η φάτνη, μια απεικόνιση δηλαδή του στάβλου που γεννήθηκε ο Χριστός, είχε ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν (όπως θα δούμε παρακάτω) με την διαφορά ότι ήταν «παραστάσεις» σε μεγάλο μέγεθος που δεν φτιάχνονταν μέσα στα σπίτια.
Τα χρόνια περνούν και δειλά δειλά κάνουν την εμφάνιση τους και τα πρώτα τεχνητά έλατα. Εμφανίζονται στην αγορά σε χαμηλότερη τιμή από αυτή των φυσικών διαθέτοντας επιπλέον το πλεονέκτημα της χρήσης τους επί μακρά σειρά ετών, γεγονός που τα κάνει ακόμα οικονομικότερα. Στις μέρες μας τα φυσικά δέντρα έχουν επανέλθει στην μόδα, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί μια πολύ προσοδοφόρα εμπορική αλυσίδα γύρω από την παραγωγή και την διακίνηση τους.
Επιστρέφοντας στα του οίκου μας, πρέπει να σημειώσουμε ότι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο εκτόπισε το παραδοσιακό καραβάκι που στόλιζαν οι Έλληνες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Σε ορισμένες περιοχές (κυρίως στα νησιά) εξακολουθούν να στολίζουν «καραβάκια», ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια αξιέπαινη προσπάθεια ορισμένων Δήμων της χώρας, να επαναφέρουν το έθιμο στην αρχική του μορφή, στολίζοντας στις πλατείες τους καραβάκια αντί για έλατα.
Πριν μιλήσουμε για την Χριστουγεννιάτικη φάτνη αξίζει να σημειώσουμε ότι το μεγαλύτερο φυσικό Χριστουγεννιάτικο δέντρο είχε ύψος 67,36 μέτρα. Στολίστηκε το 1950 στο Σιάτλ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και ήταν ένα έλατο της ποικιλίας Pseudotsga menziesii.
Χριστουγεννιάτικη Φάτνη:
Θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια την Φάτνη, φυσικού μεγέθους, που στηνόταν τις Χριστουγεννιάτικες μέρες στον Πειραιά. Μας πήγαιναν, με τον αδερφό μου, εκεί κάθε χρόνο οι γονείς μας και δεν θέλαμε να «ξεκολλήσουμε». Τέτοιου μεγέθους ήταν και η πρώτη φάτνη του 1224 μ.Χ. Ο Ιταλός Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης (Ο Φτωχούλης του Θεού, όπως έλεγε ο Καζαντζάκης) έστησε αυτήν την φάτνη στο Ιταλικό χωριό Greccio. Για την κατασκευή της χρησιμοποίησε ξύλα και άχυρα ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι τα ζώα ήταν πραγματικά. Από εκεί ξεκίνησε το έθιμο της Χριστουγεννιάτικης φάτνης και έφτασε ως τις μέρες μας όπου συνοδεύει τα Χριστουγεννιάτικα δέντρα που στολίζουμε στα σπίτια μας.
Μια από τις μεγαλύτερες Χριστουγεννιάτικες φάτνες που έχουν κατασκευαστεί, φιλοξενείται στην Αυστρία, στο μουσείο της πόλης Στάιερ. Φτιάχτηκε το 1930 και οι φιγούρες που την αποτελούν ανέρχονται στον εκπληκτικό αριθμό των 778!!!
Αγοράζοντας Χριστουγεννιάτικο δέντρο:
Η αγορά του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι σίγουρα μια από τις ευχάριστες στιγμές των εορτών. Πριν όμως έρθει εκείνη η στιγμή καλό είναι να έχουμε σκεφτεί κάποια πράγματα και να τα έχουμε υπόψη μας.
Καταρχήν πρέπει να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα: Θέλουμε φυσικό ή τεχνητό δέντρο; Τα πλεονεκτήματα του τεχνητού είναι βέβαια το κόστος του και το ότι μπορούμε να το φυλάξουμε και να το χρησιμοποιήσουμε ξανά για αρκετά χρόνια. Στον αντίποδα, το φυσικό έλατο είναι κατά γενική ομολογία πολύ πιο όμορφο από οποιοδήποτε τεχνητό.
Αν επιλέξουμε τεχνητό δέντρο χρειάζεται να προσέξουμε δύο πράγματα. Το πρώτο έχει να κάνει με την ποιότητα του. Αν «μαδάει» εύκολα δεν θα μας συντροφεύσει σε αρκετά Χριστούγεννα μιας και θα καταλήξει να μοιάζει με φυλλοβόλο δέντρο το καταχείμωνο. Το δεύτερο που πρέπει να προσέξουμε είναι πόσο καλά στηρίζεται το δέντρο στην βάση του. Κανείς φαντάζομαι δεν θέλει να καταλήξει με ένα δέντρο «ξαπλωμένο» στην μέση του σαλονιού του. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για να έχουμε την οικολογική μας συνείδηση ήσυχη, κυκλοφορούν στο εμπόριο ανακυκλώσιμα τεχνητά Χριστουγεννιάτικα δέντρα.
Αν επιλέξουμε να στολίσουμε φυσικό έλατο πρέπει να προσέξουμε κάποια άλλα σημεία. Αν «αντέχει» η τσέπη μας η καλύτερη επιλογή είναι ένα έλατο φυτεμένο σε γλάστρα. Μετά τις εορτές θα μπορέσουμε να το μεταφυτέψουμε στον κήπο μας ώστε να συνεχίσει να μας συντροφεύει και να κοσμεί το σπίτι μας. Αν αγοράσουμε έλατο με βάση (ναι αυτές τις ακαλαίσθητες δύο τάβλες καρφωμένες στον κορμό του) πρέπει να προσέξουμε να είναι όσο το δυνατόν πιο «φρέσκο», ώστε να αντέξει τις ημέρες που θα κοσμεί το σαλόνι μας, χωρίς να κιτρινίσει. Δύο είναι τα σημεία που θα μας δείξουν αν το δέντρο έχει κοπεί πριν λίγες μέρες ή πριν αρκετό καιρό. Το πρώτο σημείο είναι οι «βελόνες» στα κλαδιά του. Αν όταν τις λυγίσουμε δεν σπάσουν, το δέντρο είναι «φρέσκο». Το δεύτερο σημείο είναι το ρετσίνι που έχει τρέξει στο κάτω μέρος του κορμού του (εκεί που έχει κοπεί). Αν το ρετσίνι είναι μαλακό σημαίνει ότι το δέντρο μας κόπηκε πριν λίγες ημέρες. Όπως και να έχει πάντως καλό είναι πριν το στήσουμε στο δωμάτιο μας, να του αφαιρέσουμε λίγα εκατοστά από το κάτω μέρος του κορμού και να τον έχουμε βυθισμένο για όσο καιρό κρατούν οι γιορτές σε ένα δοχείο με νερό. Ανά διαστήματα θα χρειαστεί να συμπληρώνουμε νερό αφού το απορροφάει το δέντρο. Αν μάλιστα σε αυτό το νερό διαλύσουμε και μια δύο κουταλιές σιρόπι, το δεντράκι μας θα είναι πιο πράσινο και ζωντανό. Καλό επίσης, στην διάρκεια ζωής του, κάνει και ο φρέσκος αέρας. Αν μπορείτε κάθε μέρα αφήστε για λίγο το παράθυρο ανοικτό για να ανανεώνεται ο αέρας του δωματίου που έχετε το δέντρο.
Ένα πράγμα που ισχύει τόσο για τα τεχνητά όσο και για τα φυσικά δέντρα είναι κάτι που γνωρίζουμε εκ (πικρής) πείρας. Μετρήστε με ένα μέτρο τον χώρο που θέλετε να καταλάβει το δέντρο σας και αγοράστε δέντρο ανάλογου μεγέθους. Ο στόχος είναι να κάνετε εσείς Χριστούγεννα με το δέντρο σας και όχι εκείνο με εσάς.
Χριστουγεννιάτικο δέντρο και ασφάλεια:
Στο τελευταίο αυτό κομμάτι του κειμένου θα μιλήσουμε για ορισμένες προτάσεις ασφαλείας, σχετικές με το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, που θα μας βοηθήσουν να περάσουμε τις γιορτές χωρίς ατυχήματα και δυσάρεστες εκπλήξεις.
Καταρχήν πρέπει να προσέξουμε κάτι που έχει να κάνει με το αν το δέντρο μας είναι πολύ ψηλό. Σε αυτήν την περίπτωση, καλό θα είναι να το δέσουμε με μια χοντρή πετονιά από την κορυφή του και να δέσουμε την άλλη της άκρη σε έναν κρίκο στο ταβάνι. Δεν θα κινδυνεύουμε έτσι να έρθουν τα πάνω, κάτω.
Η θέση που θα τοποθετήσουμε το δέντρο μας θα πρέπει να είναι μακριά από συσκευές που εκπέμπουν θερμότητα γιατί σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς.
Αν έχουμε αγοράσει τεχνητό δέντρο πρέπει να προσέξουμε οι άκρες των «κλαδιών» του να μην είναι αιχμηρές, ειδικά αν υπάρχουν στο σπίτι παιδιά.
Οι «σειρές» με τα φωτάκια που θα χρησιμοποιήσουμε θα πρέπει να ελεγχθούν για τυχών «γυμνά» καλώδια και σπασμένα λαμπάκια. Ένα άλλο σημείο που θα πρέπει να προσέξουμε είναι όταν χρησιμοποιούμε περισσότερες από μία «σειρές». Στην περίπτωση αυτή καλό είναι να τις τροφοδοτούμε από τα ειδικά πολύμπριζα και όχι από «σταυρούς» που μπαίνουν στην πρίζα. Αν επίσης αντιληφθούμε ότι τα καλώδια μια «σειράς» ζεσταίνονται πρέπει να την βγάλουμε αμέσως από το ρεύμα και να μην την ξαναχρησιμοποιήσουμε. Και μιας και μιλάμε για φώτα θυμηθείτε ότι τα φωτάκια του δέντρου δεν είναι κατάλληλα για εξωτερική χρήση. Τα φώτα που βάζουμε έξω από το σπίτι είναι διαφορετικής κατασκευής και ειδικά για αυτήν την χρήση.
Και κλείνοντας να αναφερθούμε στα στολίδια του δέντρου. Δέστε τα καλά πάνω στα κλαδιά ώστε τα μικρά παιδιά να μην μπορούν να τα αποσπάσουν εύκολα. Χρησιμοποιείστε πλαστικά ή ξύλινα αντί για γυάλινα στολίδια. Είναι πιο ασφαλή και αντέχουν σαφώς περισσότερο χρόνο.
Όλοι εμείς στην Ματιά σας ευχόμαστε μέσα από την καρδιά μας να περάσετε χαρούμενα και με ασφάλεια τις γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Επίσης δείτε το Αφιέρωμα της Ματιάς για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, κάνοντας κλικ εδώ!
Σ.Κ.
