«Χριστόξυλο» και «Πάντρεμα της Φωτιάς»

Το «Χριστόξυλο» και το «Πάντρεμα της Φωτιάς» είναι δύο, όχι και τόσο γνωστά, Χριστουγεννιάτικα έθιμα που τα συναντάμε σε ορισμένες περιοχές της πατρίδας μας και κυρίως στην Μακεδονία. Ας τα δούμε όμως ένα ένα.

Το «Χριστόξυλο»:
Χριστόξυλο ονομάζεται το πρώτο κούτσουρο που θα καεί στο τζάκι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων. Το πρωί της παραμονής, καθαρίζεται το τζάκι επιμελώς από τις στάχτες και τα τυχόν άκαυστα ξύλα και κάρβουνα. Σε πολλές περιοχές καθαρίζεται ακόμα και η καμινάδα του τζακιού.
Στις περισσότερες περιοχές που συναντάμε το έθιμο, χρησιμοποιούν για Χριστόξυλο, οποιοδήποτε μεγάλο ξύλο – κούτσουρο, έχουν στην διάθεση τους. Σε ορισμένες όμως προτιμούν το ξύλο αυτό να προέρχεται από δέντρο με αγκάθια (π.χ. άγρια αχλαδιά).
Το βράδυ της παραμονής, και αφού έχει συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια γύρω απ’ το τζάκι, ανάβεται το Χριστόξυλο. Από εκείνη την στιγμή και έως τα Άγια Θεοφάνεια η φωτιά στο τζάκι δεν πρέπει να σβήσει. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύεται ότι κρατούνται έξω από το σπίτι οι καλικάτζαροι, που εκείνες τις μέρες βρίσκονται πάνω στην γη. Για την φωτιά που προσφέρει το Χριστόξυλο την παραμονή των Χριστουγέννων η λαϊκή παράδοση λέει ότι ζεσταίνει τον νεογέννητο Χριστό στην Φάτνη. Η στάχτη δε που δημιουργείτε στο τζάκι εκείνες τις ημέρες (από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα) πιστεύεται ότι διώχνει το κακό και γι’ αυτό σκορπίζεται γύρω από το σπίτι, τους στάβλους αλλά και στα χωράφια. Τέλος να αναφέρουμε ότι το «Χριστόξυλο» είναι πιθανό να το συναντήσετε και με το όνομα «Δωδεκαμερίτη» ή «Σκαρκάντζαλο».

Το «Πάντρεμα της Φωτιάς»:
Το πάντρεμα της φωτιάς είναι μια παραλλαγή του Χριστόξυλου. Η διαφορά τους έγκειται στο πλήθος των ξύλων που χρησιμοποιούνται για την φωτιά που ανάβει το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων στο τζάκι. Ενώ στο Χριστόξυλο έχουμε ένα μεγάλο κούτσουρο, στο πάντρεμα της φωτιάς έχουμε δύο ή τρία. Το πρώτο συμβολίζει τον νοικοκύρη και είναι από δέντρο που έχει αρσενικό όνομα π.χ. πλάτανος. Το δεύτερο συμβολίζει την νοικοκυρά και είναι από δέντρο που έχει θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά. Όπου χρησιμοποιείται και τρίτο ξύλο συμβολίζει τον κουμπάρο και είναι από δέντρο ανεξαρτήτου ονομασίας, διαφορετικού όμως είδους από τα δύο πρώτα.
Η διαδικασία είναι ίδια με το Χριστόξυλο. Το πρωί της παραμονής καθαρίζεται το τζάκι επιμελώς και το βράδυ τοποθετούνται «σταυρωμένα» τα ξύλα και ανάβει η φωτιά. Σε κάποια μέρη πάνω στην φωτιά χύνεται κρασί και λάδι ενώ σε κάποια άλλα ρίχνουν φυτά που όταν πάρουν φωτιά κάνουν θόρυβο. Η φωτιά και εδώ διατηρείτε άσβεστη έως τα Άγια Θεοφάνεια, με σκοπό να αποτρέψει την είσοδο των καλικατζάρων μέσα στο σπίτι από την καμινάδα του τζακιού. Όπως και στο Χριστόξυλο, έτσι και εδώ η στάχτη θεωρείται ότι διώχνει το κακό και γι’ αυτό σκορπίζεται έξω από το σπίτι, στους στάβλους και στα χωράφια.

Αν έχετε την τύχη το σπίτι σας να διαθέτει τζάκι, ανάψτε το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων το δικό σας Χριστόξυλο ή παντρέψτε την φωτιά. Κι αν δεν έχετε διαφορετικά είδη ξύλων δεν πειράζει. Καθίστε στην θαλπωρή του τζακιού, πιείτε λίγο κρασάκι και πείτε ιστορίες από τα παιδικά σας χρόνια. Ο νεογέννητος Χριστός θα ζεσταθεί ότι ξύλο και να κάψετε. Όσο για τους καλικατζάρους καλό θα κάνουν να πάνε σε άλλο σπίτι αν δεν θέλουν να αρπάζει φωτιά κάποιο ευαίσθητο σημείο του σώματος τους. Καλά Χριστούγεννα!

Επίσης δείτε το Αφιέρωμα της Ματιάς για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, κάνοντας κλικ εδώ!

Σ.Κ.