Ο ναός του Αγίου Νείλου βρίσκεται στη συνοικία Χατζηκυριάκειο του Δήμου Πειραιώς και είναι ο μοναδικός ναός που υπάρχει σε ολόκληρη την Ελλάδα αφιερωμένος στον Άγιο (Όσιο) Νείλο το Μυροβλύτη. Στην συνοικία Χατζηκυριάκειο εκτός από το ναό του Αγίου Νείλου βρίσκονται επίσης η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο (ένα από τα παλαιότερα σε χρονολογία ορφανοτροφεία του λεκανοπεδίου Αθηνών).
Ο μεγαλοπρεπής ναός που περικλείεται από τις οδούς Γεωργίου Θεοτόκη (που είναι και η κεντρική είσοδος του ναού), Ηροδότου, Αντωνίου Θεοχάρη και Σπυρίδωνος Τρικούπη είναι μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες και ενορίες της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς. Η αρχική εκκλησία που χτίστηκε το 1928 ήταν μικρή και έτσι το 1956 ανοικοδομήθηκε ο μεγάλος ναός που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Επειδή ο Άγιος Νείλος δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός άγιος: έζησε το 16ο αιώνα και καταγόταν από τη Κυνουρία Αρκαδίας. Το όνομα του ήταν Νικόλαος Τερζάκης. Το 1601 μπήκε στο μοναστήρι της Παναγίας Μαλεβής και εν συνεχεία χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος και ιερομόναχος όπου και πήρε το όνομα Νείλος. Μετά πήγε στο Άγιο Όρος και ασκήτεψε στο σπήλαιο του Αγ. Πέτρου του Αθωνίτη. Πέθανε 12 Νοεμβρίου 1651 στο κελί της σπηλιάς του και κατά την ανεύρεση των λειψάνων του η σπηλιά ανάβλυζε μύρο που έφτανε η μυρωδιά του μέχρι τα βράχια της παραλίας, για αυτό και τον ονόμασαν Μυροβλύτη. Το λείψανο του βρίσκεται στο μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας. Στις 12 Νοεμβρίου τιμούμε τη μνήμη του, ενώ στις 7 Μαΐου τιμάται και ως προστάτης της Κυνουρίας.
Απολυτίκιο του Αγίου Νείλου:
Σοφίας τω άνθρακι, άποκαθάρας τον νουν το νάμα έξέπιες, της αιωνίου ζωής, βιώσας ως άγγελος όθεν αεί βλυστάνεις, το άλλόμενον ύδωρ, πράξει και θε είναι ωρία, καταρδεύων τον κόσμον. Διό σε άνευφημούμεν, Νείλε Πατήρ ημών Όσιε.
Έτερο απολυτίκιο του Αγίου Νείλου:
Μονάσας θεαρέστως εν τω Άθω τρισόλβιε, εν προσευχαίς και νηστείαις τον Θεόν εξεζήτησας και γέγονας δοχείον καθαρόν του πνεύματος, αστράπτων τοις πιστοίς αρετών τας λαμπηδόνας, δι’ ων φωτίζεις, Νείλε, τους βοώντας σοι. Δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ, δόξα τω σε αγιάσαντι, δόξα τω ενεργούντι δια σου πάσιν ιάματα.
H Εκκλησία τιμά την μνήμη του 12 Νοεμβρίου (ημερομηνία θανάτου του) και στο Χατζηκυριάκειο του Πειραιά γίνεται ένα από τα μεγαλύτερα και ελάχιστα πλέον πανηγύρια στο λεκανοπέδιο Αθηνών.
Η περιοχή του Αγίου Νείλου έγινε γνωστή, όχι μόνο μέσα από τους στίχους του τραγουδιού του Μπαγιαντέρα που τραγούδησε ο Βασίλης Τσιτσάνης, αλλά και γιατί ήταν η γειτονιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο ηθοποιός Δημήτρης Παπαμιχαήλ.
Το πατρικό σπίτι του ηθοποιού (που στο ισόγειο στέγαζε το οικογενειακό τους καφενείο) ήταν στη πίσω πλευρά της εκκλησίας στη γωνία των οδών Ηροδότου και Αντωνίου Θεοχάρη και ήταν σχεδόν μεσοτοιχία με το ιερό της.
O Δημήτρης Παπαμιχαήλ είχε πει: «Είμαι πολύ περήφανος για τη γειτονιά μου γιατί υπήρχε λεβεντιά, υπερηφάνεια και ο ένας βοηθούσε τον άλλο. Θυμάμαι πολύ όμορφες στιγμές: τα παιχνίδια στους χωματόδρομους, στις αλάνες, τις μανάδες μας που έβγαιναν στην εξώπορτα και μας φώναζαν να μαζευτούμε. Μιλάω για τον Πειραιά που γεννήθηκα και μεγάλωσα, έτσι όπως βγήκε από τον πόλεμο. Πήγαινα στον Άγιο Νείλο τον καφέ του παπά και εκείνος με μάθαινε ψαλμούς. Πολλοί λίγοι γνωρίζουν πως το τραγούδι του Μπαγιαντέρα: “Από βραδύς ξεκίνησα με ένα παλιό μου φίλο για το Χατζηκυριάκειο και για τον Άγιο Νείλο…” γράφτηκε μέσα στο καφενείο του πατέρα μου. Ο Μπαγιαντέρας ήταν φίλος του και ερχόταν συχνά με το μπαγλαμά του στο καφενείο μας και τραγουδούσε, γιατί όπως όλα τα καφενεία έτσι και το δικό μας ήταν το επίκεντρο των γεγονότων στη γειτονιά. Όλα τα θυμάμαι με νοσταλγία. Ακόμη και τώρα μετά από τόσα χρόνια, η γειτονιά μου ο Άγιος Νείλος είναι δεμένη μέσα στο μυαλό μου. Πόσες νύχτες μετά το θέατρο, κάνω ακόμη βόλτες με το αυτοκίνητο μου στην Αντ. Θεοχάρη στο πατρικό μου, εκεί που ήταν και το καφενείο του πατέρα μου…».
Το κείμενο και τις φωτογραφίες της σελίδας αυτής μας έστειλε μια φίλη της Ματιάς, την οποία και ευχαριστούμε πολύ!
Από μια άλλη φίλη της Ματιάς λάβαμε το παρακάτω email σχετικό με το άρθρο:
Πολύ ωραίο και πλούσιο το άρθρο σας για την εκκλησία του Αγίου Νείλου. Μία μικρή διόρθωση μονάχα: η περιοχή είναι Καλλίπολη, και όχι Χατζηκυριάκειο όπως γράψατε. Μένω πολλά χρόνια στην περιοχή, συμπτωματικά σε απόσταση μόλις λίγα στενά από την εκκλησία και επιτρέψατέ μου να κάνω αυτή τη μικρή διόρθωση, μιας και τυγχάνει να γνωρίζω την ονομασία της.
Πάντα φιλικά,
Μαρία
Ένας φίλος της Ματιάς, ο Βασίλης, γράφει σε ένα email του:
…
Θα ήθελα να σημειώσω μια λεπτομέρεια σχετικά με το εξαιρετικό τραγούδι του Μπαγιαντέρα. Ο Βασίλης Τσιτσάνης δεν το τραγούδησε αλλά συνόδευσε με το μαγικό μπουζούκι του τη πρώτη εκτέλεση. Το μαγευτικό αυτό τραγούδι στη 1η εκτέλεση τραγούδησε ο Στράτος Παγιουμτζής και ο Στελλάκης Περπινιάδης.
…