Τα χελιδόνια

«Passeriformes hirundinidae hirundio rustica» Πείτε την φράση με στόμφο και απλανές βλέμμα. Θα θαυμάσουν όλοι τις γνώσεις σας στα λατινικά και θα περιμένουν να τους πείτε ποιος είπε αυτή την φράση και τι σημαίνει. Χμ… όλοι εκτός κι αν έχετε στην παρέα σας κάποιο ορνιθολόγο, γιατί γι΄αυτόν θα έχετε πει απλά «Χελιδόνι».
Το χελιδόνι (Hirundio rustica) είναι ένα από τα 100 σχεδόν είδη της οικογένειας Hirundinidae που ανήκει στην τάξη Passeriformes. Αυτό και τα παρακάτω τέσσερα είδη αυτής της οικογένειας, τα συναντάμε στην χώρα μας: Το Οχθοχελίδονο (Riparia riparia), το Βραχοχελίδονο (Ptyonoprogne rupestris), το Δενδροχελίδονο (Hirundo daurica) και το Σπιτοχελίδονο (Delichon urbica).
Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι το μικρό σώμα, το τριγωνικό ράμφος και τα μακριά αεροδυναμικά φτερά. Τα χελιδόνια είναι αποδημητικά πουλιά. Έρχονται στην χώρα μας την Άνοιξη, Μάρτιο ή Απρίλιο ανάλογα με το πόσο ζεστός είναι ο καιρός. Όταν ο καιρός αρχίζει να κρυώνει, το Φθινόπωρο, μας εγκαταλείπουν και πηγαίνουν στην Αφρική. Στα νότια της Σαχάρας ξεχειμωνιάζουν και επιστρέφουν ξανά την επόμενη Άνοιξη. Είναι θεαματικό το ότι ένα χελιδόνι μπορεί να διανύσει έως και 10.000χλμ. κατά την μετανάστευση του.
Αξιοθαύμαστο είναι και το ότι τα χελιδόνια επιστρέφουν στην ίδια φωλιά που είχαν αφήσει την προηγούμενη χρονιά. Ας δούμε πως το καταφέρνουν αυτό. Καταρχήν, όπως και όλα τα αποδημητικά πουλιά, μπορούν να πετούν σε μια συγκεκριμένη πορεία έχοντας σαν σημείο αναφοράς τον Ήλιο. Αυτή την ικανότητα οι επιστήμονες την ονομάζουν Ηλιακή Πυξίδα. Ένα άλλο εργαλείο προσανατολισμού είναι η λεγόμενη Βιολογική Μαγνητική Πυξίδα. Αυτή είναι η δυνατότητα των χελιδονιών να αντιλαμβάνονται τις τιμές του μαγνητικού πεδίου της Γης, οι οποίες είναι συγκεκριμένες για κάθε γεωγραφικό πλάτος. Τέλος χρησιμοποιούν κάποια σημάδια όπως βουνά, ποτάμια, λίμνες, κτήρια, κ.α. που τα βοηθούν να βρουν την ακριβή θέση της φωλιάς τους.
Η φωλιά των χελιδονιών είναι κυπελόσχημη ή σφαιρική, με μια μικρή τρύπα για είσοδο. Την φτιάχνουν σε προστατευμένα σημεία, όπως είναι οι εξωτερικοί τοίχοι κατοικιών κάτω από στέγες ή μπαλκόνια, οι ρωγμές βράχων, κ.α. Και τα δύο μέλη του ζευγαριού εργάζονται για την κατασκευή της, που διαρκεί έως και 18 ημέρες. Τα υλικά που χρησιμοποιούν είναι πηλός ανακατεμένος με το σάλιο τους, ξερά χορταράκια, κλωστές και φτερά.
Σε αυτήν τη φωλιά γεννούν τα αυγά και μεγαλώνουν τα μικρά τους έως ότου πάρουν τον δρόμο για την Αφρική. Το θηλυκό χελιδόνι γεννάει 4-6 αυγά. Η επώαση των αυγών διαρκεί 12 μέρες. Όλο αυτό το διάστημα το αρσενικό χελιδόνι φροντίζει για την διατροφή του θηλυκού, μιας και αυτό δεν μπορεί να αφήσει την φωλιά. Τα χελιδόνια δείχνουν εξαιρετική φροντίδα προς τα μικρά τους. Τις πρώτες μέρες τα ταΐζουν και αργότερα τα μαθαίνουν πώς να πετούν και να βρίσκουν μόνα τους την τροφή τους.
Τα χελιδόνια τρέφονται κυρίως με μικρά έντομα. Η βασική μέθοδος εύρεσης της τροφής τους είναι αυτή που, κατά την διάρκεια της πτήσης τους, κρατούν ανοιχτό το ράμφος τους, το οποίο λειτουργεί σαν απόχη εντόμων. Έντομα βρίσκουν όμως και πάνω σε δέντρα ή φυτά.
Το διαιτολόγιο τους είναι αυτό που τα κάνει ωφέλιμα πουλιά. Εάν για κάποιο λόγο μειωθεί ο πληθυσμός τους σε ένα τόπο, σημειώνεται σημαντική αύξηση των μυγών, των κουνουπιών, κλπ.
Ο λαός μας θεωρούσε το χελιδόνι φορέας της Άνοιξης και καλό οιωνό. Πίστευαν ότι το σώμα του χελιδονιού θεράπευε διάφορες ασθένειες. Οι πρακτικοί μετεωρολόγοι έλεγαν ότι αν τα χελιδόνια πετούν χαμηλά, σημαίνει ότι ο καιρός θα είναι βροχερός με ανέμους, ενώ αν πετούν ψηλά, ο καιρός θα είναι καλός.
Από την αρχαιότητα τα παιδία θέλοντας να τιμήσουν τα χελιδόνια, γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και έψαλαν ένα είδος καλάντων «τα Χελιδονίσματα». Το έθιμο αυτό έχει διατηρηθεί σε μερικές περιοχές, μέχρι και τις μέρες μας.

O.K.