Στο χωριό Οία της Σαντορίνης, στον οικισμό Φοινικιά υπάρχει εκκλησία «Παναγιά η Μαρουλιανή». Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στη γιορτή της Υπαπαντής και κάθε χρόνο στις 2 Φεβρουαρίου όπου και εορτάζει γίνεται ένα από τα ωραιότερα και μεγαλύτερα πανηγύρια της Οίας.
Το πανηγύρι:
Την παραμονή το απόγευμα μετά το τέλος του εσπερινού, οι ντόπιοι αρχίζουν τις ετοιμασίες για το πανηγύρι συγκεντρώνοντας τα κρασιά και τα απαραίτητα για το φαγητό που θα μαγειρευτεί το πρωί κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας στις μεγάλες καζάνες που στήνονται στην ευρύχωρη αυλή της εκκλησίας.
Ανήμερα της εορτής, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας, η εικόνα της «Υπαπαντής της Μαρουλιανής» στολισμένη με λουλούδια περιφέρεται στα στενά του χωριού, ενώ στους δρόμους από όπου θα περάσει η πομπή οι Οιάτες έχουν ρίξει κλαδιά από δεντρολίβανο και αρμπαρόριζα.
Οι γυναίκες στις πόρτες τους με τα θυμιατά στο χέρι, λιβανίζουν την εικόνα που περνά μπροστά από τα σπίτια τους δίνοντας την ευλογία της και εκείνες με τη σειρά τους την ραίνουν με κολώνιες.
Το μεγάλο γλέντι ξεκινάει μετά το τέλος της περιφοράς, όταν αρχίζει να σερβίρεται το φαγητό σε όλους του παρευρισκόμενους, ντόπιους και επισκέπτες, καθώς και άφθονο σαντορινιό κρασί από τους φημισμένους αμπελώνες της Οίας. Κρέας κοκκινιστό με πατάτες, αλλά όταν η εορτή είναι ημέρες νηστείας όπως Τετάρτη ή Παρασκευή το φαγητό είναι σουπιές με κοφτό. Φυσικά ποτέ δεν λείπουν οι ντόπιοι μεζέδες που φτιάχνουν οι νοικοκυρές όπως ντοματοκεφτέδες, φάβα, κάπαρη, σαρμάδες από αμπελόφυλλα κλπ.
Τα βιολιά, οι νησιώτικες τσαμπούνες και οι λύρες έρχονται να συμπληρώσουν την εορτή και οι ντόπιοι ξεκινούν το χορό: συρτό, μπάλο και σούστα, τραγουδούν, χορεύουν και πίνουν μέχρι τελικής πτώσεως!
Μπορεί η Σαντορίνη να είναι ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα νησιά του Αιγαίου και η Οία να συγκεντρώνει τα βλέμματα του τουρισμού για το πασίγνωστο ηλιοβασίλεμα της, όμως οι Οιάτες κρατούν με επιμονή και σθένος τις παραδόσεις τους που τις περνούν στις νέες γενιές.
Το όνομα «Μαρουλία» ή «Μαρουλιώ»:
Όλοι στο πανηγύρι της Υπαπαντής εύχονται στις εορταζόμενες «Μαρουλίες» χρόνια πολλά για τη γιορτή τους.
Στο χωριό είναι συνηθισμένα τα γυναικεία ονόματα «Μαρουλία» ή «Μαρουλιώ» (και παλαιότερα το «Μαρουλιδιώ» ή το «Μαρουλίδι») τα οποία και γιορτάζουν 2 Φεβρουαρίου προς τιμή της «Μαρουλιανής».
Παρ’ όλα αυτά, η προέλευση του ονόματος «Μαρουλιανή» στην γιορτή της Υπαπαντής φημολογείται ότι κρατά από τη Μικρά Ασία καθώς από διηγήσεις γερόντων λέγεται ότι τα πολύ παλιά χρόνια (γύρω στα 1800) σε αγροτικό προάστιο της Σμύρνης, Έλληνας αγρότης είχε βρει θαμμένο στο χωράφι του κάτω από τις ρίζες των μαρουλιών ένα μικρό ξύλινο εικόνισμα που απεικόνιζε την Υπαπαντή του Χριστού.
Ίσως για αυτό το λόγο και η «Μαρουλιανή» της Σαντορίνης να χτίστηκε πριν 150 χρόνια στη Φοινικιά της Οίας και όχι στο κέντρο του χωριού. Γιατί η Φοινικιά είναι χτισμένη στα χωράφια, ήταν ο οικισμός των αγροτών. Ίσως με αυτό το συμβολικό τρόπο να ήθελαν οι παλαιότεροι -πιθανόν μικρασιάτες που εγκαταστάθηκαν στο χωριό- να περάσουν στις γενιές που ακολούθησαν ότι κάποτε στη Σμύρνη λέγεται ότι βρέθηκε ένα εικόνισμα της Υπαπαντής θαμμένο μέσα σε χωράφι.
Σήμερα τα ονόματα Μαρουλία και Μαρουλιώ θεωρούνται πλέον παραδοσιακά νησιώτικα καθώς τα συναντάμε σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, με την Σαντορίνη όμως «να κρατά τα σκήπτρα», αφού εκεί η συχνότητα του ονόματος υπερέχει κατά πολύ λόγω της «Παναγιάς της Μαρουλιανής».
Το κείμενο της σελίδας αυτής μας έστειλε ένας επισκέπτης της Ματιάς, τον οποίο και ευχαριστούμε πολύ. Την δε φωτογραφία, μας έστειλε μια ανώνυμη φίλη της Ματιάς, την οποία επίσης ευχαριστούμε πολύ.
Ο Γιώργος, ένας αναγνώστης της Ματιάς, αναφέρει -μεταξύ άλλων- σε ένα email του:
…
Κατάγομαι από την Οία.
…
Στο βιβλίο “Τοπωνυμικό της Θήρας” του Νικολάου Ι. Σιγάλα εκδόσεις Θηραϊκά Νέα, στα τοπωνυμικά της Κοινότητος Οίας αναφέρεται η Μαρουλιανή και χαρακτηριστικά γράφει: “Παναγία Μαρουλιανή, στην περιοχή υπάρχει ναός της Παναγίας η εικόνα της οποίας σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε στα μαρούλια”.
Άλλωστε για αυτό το λόγο και το όνομα Μαρουλία στην Οία δεν προέρχεται από παραλλαγή του ονόματος Μαρία αλλά από το προσωνύμιο Μαρουλιανή δηλαδή από τη λέξη μαρούλι και για αυτό εορτάζει αποκλειστικά στις 2 Φεβρουαρίου προς τιμή της Μαρουλιανής.
Όμως η χρονολογία της εκκλησίας δεν είναι του 19ου αιώνα δηλαδή του 1800, αλλά του 18ου αιώνα δηλαδή του 1700 (ενδεχομένως και ακόμη πιο παλιά δηλαδή του 1600) γιατί σε παλιά έγγραφα που αφορούν την Οία αναφέρεται η ύπαρξη τόσο της εκκλησίας όσο και του ονόματος Μαρουλία ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα. Η Οία την εποχή εκείνη ήταν χωριό της ναυτιλίας, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της ήταν καραβοκύρηδες και έφερναν από το εξωτερικό όπου ταξίδευαν με τα ιστιοφόρα τους (Μ. Ασία, Μαύρη Θάλασσα, Ρωσία) πολλά κειμήλια και εικόνες για αυτό και οι περισσότερες εκκλησίες της Οίας χρονολογούνται από τόσο παλιά.
…