Τρεις Ιεράρχες. Γιορτή
Οι τρεις Ιεράρχες, Άγιοι Προστάτες της Παιδείας και των Γραμμάτων, γιορτάζουν στις 30 Ιανουαρίου.
Την εορτή των Τριών Ιεραρχών καθιέρωσε ο Αλέξιος Κομνηνός το 1100 μΧ, αφενός για να τιμηθούν οι τρεις μεγάλοι Άγιοι της Εκκλησίας μας κι αφετέρου για να σταματήσουν οι διαμάχες και φιλονικίες μεταξύ των πιστών σχετικά με το ποιος από τους τρεις Αγίους (Άγιος Βασίλειος ο Μέγας, Άγιος Ιωάννης ο Χρυστόστομος, Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος) είναι ο πιο σπουδαίος και ο πιο μεγάλος. Οι πιστοί χωρίστηκαν σε ομάδες, ανάλογα με ποιον Άγιο θεωρούσαν πιο σημαντικό. Αυτοί που υποστήριζαν ότι πιο σημαντικός είναι ο Μέγας Βασίλειος αυτοαποκαλούνταν Βασιλείται, αυτοί που υποστήριζαν ότι ήταν ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αυτοαποκαλούνταν Γρηγορίται και τέλος αυτοί που υποστήριζαν ότι ήταν πιο σημαντικός ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αυτοαποκαλούνταν Ιωαννίται.
Έξι αιώνες αργότερα, το 1826 μΧ ο Δημήτριος Φρειδερίκος Γκίλφορντ, ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας, και ο Κωνσταντίνος Τυπάλδος καθιέρωσαν την ημέρα της εορτής των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Ελληνική και Επτανησιακή Παιδεία. Δεκαέξι χρόνια αργότερα, το 1842 μΧ το πανεπιστήμιο Αθηνών καθιέρωσε για όλη την ελεύθερη Ελλάδα την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Παιδεία και στα Γράμματα. Από τότε ως σήμερα, οι Τρεις Ιεράρχες θεωρούνται προστάτες των μαθητών, των φοιτητών και των σπουδαζόντων εν γένει, και η μέρα της εορτής τους (30 Ιανουαρίου) είναι σχολική αργία.
Τέλος να σημειώσουμε ότι την Θεία Ακολουθία που τελείται την ημέρα των Τριών Ιεραρχών έγραψε ο επίσκοπος Ιωάννης ο Ευχαΐτων (γνωστός και ως Ιωάννης Μελανόπους ή Μαυρόπους), σύγχρονος του Αλεξίου Κομνηνού.
Ο κύριος Κ. Α. Καντάνης, σε email του, μας επισημαίνει:
Ο Επίσκοπος Ευχαΐτων Ιωάννης το 1100μ.Χ., επί Αλεξίου Κομνηνού, ανέλαβε τη συμφιλίωση των πιστών με την καθιέρωση της κοινής γιορτής τους και όχι ο Αλέξιος Κομνηνός.
Οι Τρεις Ιεράρχες αναδείχθηκαν πατέρες της εκκλησίας και άγιοι. Η σοφία και η δράση τους τους έδωσε τον τίτλο των μεγίστων φωστήρων, όπως ψέλνεται και στο τροπάριό τους: «Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος…».
Και οι τρεις έδειξαν προσήλωση στη χριστιανική θρησκεία κι η ζωή τους ήταν γεμάτη από τους αγώνες τους γι αυτή. Τα συγγράμματά τους, αλλά και η προφορική τους διδασκαλία έδωσαν δόξα και αίγλη στη χριστιανική παιδεία.
Γαλουχημένοι με τα βαθιά νοήματα της θρησκείας και άριστοι γνώστες της αρχαίας ελληνικής σοφίας, συνδύασαν τις γνώσεις τους αυτές και πρόσφεραν τις πρώτες βάσεις στη διαμόρφωση της ελληνοχριστιανικής παιδείας και του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Για τη μεγάλη προσφορά τους στα γράμματα ανακηρύχτηκαν άγιοι προστάτες των γραμμάτων, των μαθητών και γενικά της σπουδάζουσας νεολαίας.
Ιωαννίδης Δ. Αχιλλέας (Εκπαιδευτικός – Αρθρογράφος)
Απολυτίκιο των Τριών Ιεραρχών
Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της Τρισηλίου Θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τον Μέγαν, και τον Θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι, πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν· αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν.
Κοντάκιο των Τριών Ιεραρχών
Τους ιερούς και θεοφθόγγους κήρυκας, την κορυφήν των Διδασκάλων Κύριε, προσελάβου εις απόλαυσιν, των αγαθών σου και ανάπαυσιν· τους πόνους γαρ εκείνων και τον κάματον, εδέξω πάσαν ολοκάρπωσιν, ο μόνος δοξάζων τους Αγίους σου.
Ήχος β. Προστασία των Χριστιανών
Ιεράρχαι της Εκκλησίας θεοσοφοί, και φωστήρες της ευσεβείας θεοφωτοι, επισπεύσατε ως συμπαθείς εις την βοήθειαν ημών, μη ουν παρίδητε τας φωνάς, και τους εκ βάθους στεναγμούς, των βοώντων εκάστοτε. Βασίλειε θεοφάντορ, Γρηγόριε Θεολόγε, συν Ιωάννη τω κλεινώ, βοηθείτε ημίν πάντοτε.
Τρεις Ιεράρχες. Τροπάριο
Ήχος δ. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.
Ως οικονόμοι των σεπτών μυστηρίων, και βραβευταί των εκ Θεού χαρισμάτων, Βασίλειε, Γρηγόριε, Χρυσόστομε, λύσατε τον καύσωνα της αθλίας ψυχής μου, παύσατε τον κλύδωνα, των αγρίων παθών μου, και προς σοφίας κτήσιν αληθούς, δι’ εναρέτου ζωής με ιθύνατε.
Τρεις Ιεράρχες. Μεγαλυνάριο
Ρήτορες σοφίας θεοειδείς, στύλοι Εκκλησίας, ουρανίων μυσταγωγοί, Βασίλειε πάτερ, Γρηγόριε θεόφρον, και θείε Ιωάννη, κόσμω εδείχθητε.
Τρεις Ιεράρχες. Οίκος
Τις ικανός τα χείλη διάραι, και κινήσαι την γλώσσαν προς τους πνέοντας πύρ, δυνάμει Λόγου και Πνεύματος; όμως τοσούτον ειπείν θαρρήσω, ότι πάσαν παρήλθον την ανθρωπίνην φύσιν οι τρείς, τοις πολλοίς και μεγάλοις χαρίσμασι, και εν πράξει και θεωρία, τους κατ᾿ άμφω λαμπρούς υπεράραντες· διό μεγίστων δωρεών τούτους ηξίωσας, ως πιστούς σου θεράποντας, ο μόνος δοξάζων τούς Αγίους σου.
Τρεις Ιεράρχες. Κάθισμα
Ήχος πλάγιος δ. Την Σοφίαν και Λόγον.
Τους μεγάλους φωστήρας τους φεραυγείς, Εκκλησίας τους πύργους τους αρραγείς, συμφώνως αινέσωμεν, οι των καλών απολαύοντες, και των λόγων τούτων, ομού και της χάριτος· τον σοφόν Χρυσορρήμονα, και τον μέγαν Βασίλειον, σύν τώ Γρηγορίω, τώ λαμπρώ θεολόγω· προς ούς και βοήσωμεν, εκ καρδίας κραυγάζοντες· Ιεράρχαι τρισμέγιστοι, πρεσβεύσατε Χριστώ τώ Θεώ, των πταισμάτων άφεσιν δωρήσασθαι, τοις εορτάζουσι πόθω, την Αγίαν μνήμην υμών.
Διαβάστε αναλυτικά τους βίους των Τριών Ιεραρχών
Άγιος Βασίλειος ο Μέγας
Άγιος Ιωάννης ο Χρυστόστομος
Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος
Α.Α.