Όπως καταλαβαίνετε από τον τίτλο του κειμένου, στις γραμμές του θα ασχοληθούμε με τους τρεις Μάγους που η παράδοση θέλει να οδηγήθηκαν, στο σημείο που γεννήθηκε ο Χριστός, από το «Άστρο της Βηθλεέμ» και να παρέδωσαν στον νεογέννητο Ιησού τα «Τίμια δώρα». Ας δούμε καταρχήν την ιστορία των Μάγων όπως την μάθαμε στα παιδικά μας χρόνια.
Οι 3 Μάγοι. Τα ονόματά τους, από πού ήταν και η προσκύνηση
Η ιστορία αυτή ξεκινά πολλά χρόνια πριν την γέννηση του Χριστού. Τότε ένας Πέρσης προφήτης, ο Βαλαάμ, είπε ότι: «Θα ανατείλει άστρο από τον Ιακώβ και θα παρουσιαστεί άνθρωπος από τον Ισραήλ, που θα συντρίψει τους εχθρούς Μωαβίτες», (Αριθμοί 24:17).
Η προφητεία αυτή πέρασε από γενιά σε γενιά ως σημάδι για την γέννηση ενός μεγάλου Βασιλιά που θα εξουσιάσει όλες τις φυλές της γης.
Πολλά χρόνια πέρασαν και το «Άστρο της Βηθλεέμ» εμφανίστηκε στον ουρανό. Οι απόγονοι του Βαλαάμ το πρόσεξαν και κατάλαβαν ότι είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Έτσι ξεκίνησε από την Περσία μια τριμελής αποστολή που θα μετέφερε δώρα στον νέο βασιλιά. Αυτοί ήταν οι γνωστοί μας τρεις Μάγοι. Ο γέροντας Μελχιόρ, ο νεαρός Γάσπαρ και ο μελαμψός Βαλτάσαρ.
Μετά από ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι, οι τρεις Μάγοι έφτασαν στην Ιερουσαλήμ και ξεκίνησαν την αναζήτησή τους για το μωρό που θα γινόταν, σύμφωνα με την προφητεία, μεγάλος βασιλιάς. Το Άστρο της Βηθλεέμ πάντα φώτιζε την πορεία τους.
Ο βασιλιάς Ηρώδης, έχοντας μάθει τις πράξεις των Μάγων, τους κάλεσε σε ακρόαση. Πληροφορήθηκε την προφητεία από αυτούς και, φοβούμενος τι θα γινόταν αν βγει αληθινή, τους είπε να συνεχίσουν την αναζήτηση και όταν βρουν τον νεογέννητο βασιλιά να τον ενημερώσουν. Τους είπε ότι ήθελε να πάει για να τον προσκυνήσει. Φυσικά, αυτό που πραγματικά ήθελε ο διεστραμμένος Ηρώδης ήταν να σκοτώσει το μωρό που απειλούσε την βασιλεία του.
Η αναζήτηση των μάγων ευοδώθηκε και αξιώθηκαν να βρουν τον νεογέννητο Χριστό, να τον προσκυνήσουν και να του προσφέρουν τα δώρα τους.
Ο Μελχιόρ πρόσφερε στον Χριστό χρυσό, ο Γάσπαρ λιβάνι και ο Βαλτάσαρ σμύρνα. Η Παναγία θέλοντας να ανταποδώσει τα δώρα των Μάγων, έδωσε στον καθένα από αυτούς ένα κομμάτι από τα σπάργανα (μακριά και φαρδιά υφασμάτινη ταινία που τύλιγαν τότε τα μωρά), του Ιησού.
Τι απέγιναν οι τρεις Μάγοι;
Οι Μάγοι έχοντας φέρει εις πέρας την αποστολή τους πήραν τον δρόμο του γυρισμού. Ειδοποιούμενοι όμως από έναν Άγγελο, δεν ενημέρωσαν τον Ηρώδη για το σημείο που βρισκόταν το Θείο Βρέφος. Ο Ηρώδης καταλαβαίνοντας την «προδοσία» των Μάγων διέταξε τότε την σφαγή των νηπίων. Οι τρεις Μάγοι γύρισαν στην Περσία και τελικά βαπτίσθηκαν χριστιανοί από τον Απόστολο Θωμά.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μελχιόρ έζησε 109 χρόνια. Όταν πέθανε ο Γάσπαρ, σε ηλικία 90 ετών, μετακινήθηκε ο Μελχιόρ στον τάφο του δείχνοντας έτσι ότι δίπλα του έπρεπε να ταφεί ο Γάσπαρ. Στο ίδιο τάφο θάφτηκε και ο Βαλτάσαρ και μάλιστα κατά την διάρκεια της ταφής του, πιστεύεται ότι σηκώθηκαν τα σώματα του Μελχιόρ και του Γάσπαρ για να υποδεχθούν αυτό του τρίτου συνοδοιπόρου τους.
Αυτή ήταν η ιστορία των τριών Μάγων, όπως την θέλει η παράδοση. Γύρω από αυτήν την ιστορία έχουν γραφτεί πάρα πολλά σχετικά με τους Μάγους αλλά και με το Άστρο της Βηθλεέμ. Ας δούμε μερικά από αυτά πριν φτάσουμε στο τελευταίο τμήμα του κειμένου αυτού που είναι αφιερωμένο στα «Τίμια Δώρα» που προσέφεραν οι Μάγοι στον Χριστό μας.
Οι Τρεις Μάγοι σε γραπτές πηγές
Πριν πούμε οτιδήποτε άλλο σχετικά με τους Μάγους, πρέπει να αναφέρουμε ότι στην Καινή Διαθήκη εμφανίζονται μόνο στο δεύτερο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος μας γνωστοποιεί ότι οι Μάγοι ήρθαν από την ανατολή χωρίς να αναφέρει όμως ούτε το πλήθος, ούτε τα ονόματα αυτών. Μας κάνει γνωστό πάντως ότι προσέφεραν στον Ιησού δώρα. Συγκεκριμένα στο εδάφιο 11 του δεύτερου κεφαλαίου γράφει: «και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν».
Ότι επιπλέον γνωρίζουμε για τους Μάγους προέρχεται από κείμενα άλλων συγγραφέων καθώς και από τα απόκρυφα ευαγγέλια. Ανοίγοντας μία μικρή παρένθεση, να αναφέρουμε ότι ως απόκρυφα έχουν χαρακτηρισθεί τα ευαγγέλια που δεν συμπεριέλαβαν, οι εκκλησιαστικοί ηγέτες των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού, στην Καινή Διαθήκη. Αυτό έγινε για να προστατευθεί η Χριστιανική Θρησκεία από κείμενα που παρουσίαζαν διαφορετικά τα γεγονότα από τα επίσημα Ευαγγέλια ή αναφέρονταν σε γεγονότα που δεν συναντούμε στα επίσημα Ευαγγέλια. Κλείνοντας την παρένθεση αυτή να πούμε ότι κάποια κείμενα από τα απόκρυφα ευαγγέλια η Εκκλησία μας τα θεωρεί αληθή ενώ κάποια άλλα τα θεωρεί ψευδή.
Ένα από τα απόκρυφα ευαγγέλια είναι και το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου. Σε αυτό εμφανίζονται οι Μάγοι, οι οποίοι όμως προσκυνούν τον Χριστό σε ένα σπήλαιο και όχι σε οικία, όπως μας αναφέρει ο Ματθαίος. Όπως φαίνεται, σε σχετικές εικόνες με θέμα την Γέννηση του Χριστού επικράτησε η άποψη του Ιακώβου, δηλαδή ότι οι Μάγοι βρήκαν και προσκύνησαν τον Χριστό σε ένα σπήλαιο.
Σχετικά με την καταγωγή των Μάγων υπάρχουν διάφορα κείμενα με αντικρουόμενες απόψεις. Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι οι Μάγοι εμφανίζονται να είναι Πέρσες, Μήδοι, Άραβες, Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Αρμένιοι, Αφγανοί, Πάρθοι, Χαλδαίοι, κ.α. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι κατάγονταν από την Περσία και ήταν σοφοί ιερείς και αστρολόγοι. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν μεταξύ άλλων και κείμενα του Ηροδότου και του Πλάτωνα στους οποίους εμφανίζεται για πρώτη φορά ο όρος «Μάγοι».
Στην πιθανότητα η άποψη αυτή, ότι δηλαδή οι Μάγοι ήταν Πέρσες, να είναι αληθής συμβάλει και ένα γεγονός που έλαβε χώρα το 614μ.Χ. στην Βηθλεέμ. Τότε είχαν καταλάβει την πόλη οι Πέρσες του Χοσρόη του 2ου, οι οποίοι αν και έκαναν πολλές καταστροφές, δεν πείραξαν τον Ναό της Γεννήσεως. Αυτό έγινε γιατί, όπως λέγεται, στον ναό αυτό υπήρχε μια εικόνα (κατά άλλους ψηφιδωτό) που απεικόνιζε τους Μάγους να προσκυνούν τον Χριστό. Οι Πέρσες κατακτητές αναγνώρισαν τους ομοεθνείς τους από τα ρούχα και έτσι άφησαν τον Ναό της Γεννήσεως απείραχτο.
Το Άστρο της Βηθλεέμ
Μεγάλη φιλολογία έχει αναπτυχθεί σχετικά με το Άστρο της Βηθλεέμ. Επιγραμματικά θα αναφέρουμε τρεις από τις επικρατέστερες απόψεις:
Οι Άγιοι Ιωάννης ο Χρυσόστομος και Δαμασκηνός ο Στουδίτης υποστηρίζουν σε κείμενα τους ότι δεν ήταν άστρο άλλα Άγγελος που οι Μάγοι τον έβλεπαν σαν άστρο.
Ο Ωριγένης Αδαμάντιος, μάρτυρας του Χριστιανισμού και δάσκαλος, που έζησε στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ., υποστηρίζει ότι ήταν κομήτης.
Τέλος η άποψη του Κέπλερ (αστρονόμου που έζησε τον 16ο αιώνα μ.Χ.) με την οποία συμφωνούν και σύγχρονοι αστρονόμοι είναι ότι το Άστρο της Βηθλεέμ ήταν μία σύνοδος πλανητών. Διαφωνίες όμως σχετικά με το ποιοι ήταν αυτοί οι πλανήτες υπάρχουν ανάμεσα στους υποστηρικτές της άποψης αυτής.
Εμείς θα κλείσουμε αυτήν την αναφορά με κάτι που είπε ο Άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης: «Ακόμα και φυσικό φαινόμενο να ήταν, συνέβη την συγκεκριμένη στιγμή μετά από παρέμβαση του Θεού».
Τα δώρα των Μάγων
Για το κλείσιμο του κειμένου αφήσαμε κάποια στοιχεία σχετικά με τα «Τίμια Δώρα», τα δώρα δηλαδή που προσέφεραν οι Μάγοι στον Χριστό. Όπως ήδη αναφέραμε τρία ήταν αυτά τα δώρα: χρυσός, λίβανος και σμύρνα. Η επιλογή των συγκεκριμένων δώρων είναι κάθε άλλο παρά τυχαία. Πριν μιλήσουμε για καθένα από αυτά ξεχωριστά, να σημειώσουμε ότι την εποχή που αυτά προσφέρθηκαν στον Χριστό, η αξία τους ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. Ας δούμε όμως το καθένα από αυτά ξεχωριστά.
Ο χρυσός ήταν ένα μέταλλο που προσφέρονταν σε βασιλείς. Έτσι με αυτήν την προσφορά οι Μάγοι θέλησαν να δείξουν ότι τιμούσαν ένα βασιλιά.
Ο λίβανος, το γνωστό μας λιβάνι, ήταν ένα πολύτιμο υλικό που χρησιμοποιούνταν ως θυμίαμα (όπως και σήμερα) σε θρησκευτικές τελετές. Έτσι έδειξαν οι Μάγοι την θεϊκή φύση του Χριστού. Πληροφοριακά να αναφέρουμε ότι το λιβάνι είναι ρητίνη που εξάγεται από το δέντρο Boswellia Serrata.
Τέλος η σμύρνα, ήταν ένα υλικό που χρησιμοποιούνταν στην ιατρική αλλά και κατά την διάρκεια της ταφής των νεκρών. Με την σμύρνα οι Μάγοι, έδειξαν την θυσία που θα έκανε ο Χριστός για την σωτηρία των ανθρώπων. Η σμύρνα είναι μια ρητίνη που την παίρνουμε από το φυτό Μύρας.
Αυτά ήταν τα «Τίμια Δώρα» των Μάγων στον Ιησού. Ας δούμε όμως τι απέγιναν. Η ίδια η Παναγία τα παρέδωσε στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων, πριν την Κοίμηση της. Στα Ιεροσόλυμα έμειναν έως το 400μ.Χ. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αρκάδιος τα μετέφερε τότε στην Βασιλεύουσα όπου και έμειναν έως το 1204μ.Χ. όπου και καταλήφθηκε η Πόλη από τους Φράγκους. Για ένα διάστημα περίπου εξήντα χρόνων, μεταφέρθηκαν στην Νίκαια της Βιθυνίας και ξαναεπέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1453μ.Χ. όταν η Πόλη έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ του Πορθητή. Από τα χέρια των κατακτητών τα έσωσε η μητριά του Μωάμεθ, η οποία ήταν χριστιανή και λεγόταν Μάρω. Η Μάρω τα μετέφερε στην Ιερά Μονή του Αγίου Παύλου στο Άγιο Όρος όπου βρίσκονται μέχρι τις μέρες μας.
Η μονή αυτή επιλέχθηκε από την Μάρω γιατί το καθολικό (εκκλησία) της μονής είχε κτίσει ο πατέρας της Γεώργιος Βράγκοβιτς ο οποίος ήταν δεσπότης της Σερβίας. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον μεγαλομάρτυρα Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο. Κατά την διάρκεια της παράδοσης των Τιμίων Δώρων από την Μάρω στους μοναχούς της μονής συνέβη το εξής θαυμαστό γεγονός. Καθώς η Μάρω ανέβαινε από το λιμάνι προς το Μοναστήρι, η Παναγία την εμπόδισε να συνεχίσει τον δρόμο της, για να μην παραβιάσει το Άβατο του Αγίου Όρους. Στο σημείο εκείνο ανήγειραν Σταυρό ο οποίος σώζεται μέχρι τις μέρες μας και ονομάζεται «Σταυρός της Βασιλίσσης». Τα Τίμια Δώρα είναι θαυματουργά και αναδίδουν συνεχώς μία ευωδία.
Κλείνοντας αυτό το κείμενο να αναφέρουμε ότι ο μεν χρυσός, από τα Τίμια Δώρα, είναι 28 πλακίδια μήκους 7 και πλάτους 5 εκατοστών περίπου διαφόρων σχημάτων που φέρουν καλλιτεχνικά σχέδια. Τα δε, λίβανος και σμύρνα είναι περίπου εξήντα σφαιρίδια, ανακατεμένα μεταξύ τους, και μεγέθους όσο μια ελιά.
Τι συμβολίζουν τα δώρα των μάγων; Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς
Τρία δώρα έφεραν στο νεογέννητο Βασιλιά. Και χωρίς να το θέλουν συμβόλισαν την αγία και ζωοποιό Τριάδα, στο όνομα της Οποίας ήρθε στον κόσμο το παιδί Ιησούς, αλλά και την τριπλή διακονία του Κυρίου: τη βασιλική, την ιερατική και την προφητική, γιατί ο χρυσός συμβολίζει την αυτοκρατορική, το λιβάνι την ιερατική και η σμύρνα την προφητική ή την θυσιαστική. Το νεογέννητο βρέφος θα γινόταν ο Βασιλιάς του αθάνατου βασιλείου, ο αναμάρτητος ιερέας και προφήτης και, όπως οι περισσότεροι προφήτες πριν από Αυτόν, θα θανατωνόταν.
Όλοι το γνωρίζουν πως ο χρυσός μαρτυρεί κάποιον βασιλιά και τη βασιλεία του. Όλοι γνωρίζουν πως το λιβάνι μαρτυρεί ιερωσύνη και προσευχή. Κι επίσης όλοι γνωρίζουν από την Αγία Γραφή πως το λιβάνι μαρτυρεί τη θνητότητα. Ο Νικόδημος άλειψε το σώμα του νεκρού Ιησού με μύρα (Ιωάν. Ιθ΄ 39-40). Άλειφαν τα σώματα για να τα διατηρήσουν κάπως περισσότερο από τη φθορά του θανάτου. Ο κόσμος φωτίστηκε από τον Χριστό, που έλαμψε σαν χρυσός. Και γέμισε από προσευχές και θυμιάματα, όπως ένας ναός. Η οικουμένη ολόκληρη γέμισε από την ευωδία της διδασκαλίας Του.
Τα τρία δώρα συμβολίζουν την καρτερία και το αμετάβλητο. Ο χρυσός μένει χρυσός, το λιβάνι μένει λιβάνι και το μύρο μένει μύρο. Δεν χάνουν τίποτα από την ιδιότητά τους όσα χρόνια κι αν περάσουν. Μετά από χίλια χρόνια ο χρυσός εξακολουθεί να λάμπει, το λιβάνι να καίει, και το μύρο διατηρεί το άρωμά του. Κανένα άλλο αντικείμενο στη Γη δεν θα μπορούσε να είναι πιο αντιπροσωπευτικό από αυτά τα τρία και να συμβολίζει τόσο πιστά την επίγεια αποστολή του Χριστού ή να δείχνει πιο καθαρά και εκφραστικά τον αιώνιο χαρακτήρα του έργου Του στη γη, καθώς και όλες τις πνευματικές και ηθικές αξίες που έφερε από τον ουρανό στον κόσμο. Έφερε την αλήθεια, την προσευχή, την αθανασία.
Με ποιο άλλο αντικείμενο στη γη, εκτός από το χρυσό, θα μπορούσε να συμβολιστεί καλύτερα η αλήθεια; Ο,τι και να κάνεις στο χρυσό, αυτός θα εξακολουθεί να λάμπει.
Με ποιο άλλο αντικείμενο θα μπορούσε να συμβολιστεί καλύτερα η προσευχή αν όχι με το λιβάνι; Όπως ο καπνός από το λιβάνι γεμίζει την εκκλησιά ολόκληρη, έτσι γεμίζει κι η προσευχή ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου. Όπως ο καπνός ανεβαίνει ψηλά, έτσι ανεβάζει η προσευχή την ψυχή του ανθρώπου στον Θεό. «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου», λέει ο Ψαλμωδός (Ψαλμ. ρμα΄ 2). Είναι γεγονός πως κι άλλα πράγματα βγάζουν καπνό, μα κανένας καπνός δεν εμπνέει την ψυχή για προσευχή.
Ποιο άλλο επίγειο αντικείμενο θα μπορούσε να συμβολίσει καλύτερα την αθανασία από το μύρο; Η θνητότητα αποπνέει δυσωδία, ενώ η αθανασία έχει μία διαρκή ευωδία.
Οι μάγοι από την Ανατολή συμβόλισαν έτσι, έστω και χωρίς να το γνωρίζουν, ολόκληρη τη χριστιανική πίστη. Ξεκίνησαν από την Αγία Τριάδα κι έφτασαν ως την Ανάσταση και την αθανασία του Κυρίου Ιησού Χριστού και των πιστών Του. Δεν είναι απλοί προσκυνητές, μα πραγματικοί προφήτες. Προφήτες τόσο της χριστιανικής πίστης, όσο και της ζωής και του έργου του Χριστού. Μόνοι τους, με τη δική τους αντίληψη και γνώση, δεν θα τα ήξεραν όλα αυτά. Ήταν η πρόνοια του Θεού που τους έστειλε στη Βηθλεέμ και τους έδωσε αυτό το παράξενο αστέρι για να τους οδηγήσει.
Γιορτή. Πότε γιορτάζουν οι 3 μάγοι;
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη των τριών Μάγων τα Χριστούγεννα, στις 25 Δεκεμβρίου.
Στη Δύση τους γιορτάζουν μαζί με τα Θεοφάνεια, στις 6 Ιανουαρίου.
Δείτε το Αφιέρωμα της Ματιάς για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, κάνοντας κλικ εδώ!
Άλλες Γλώσσες
Drie Koningen – nl
Οι τρεις Μάγοι και το Αστέρι της Βηθλεέμ – el