Οδηγός Εξομολόγησης με μια Ματιά
Η εξομολόγηση και η μετάνοια είναι ο μόνος τρόπος να απαλλαχθεί ο άνθρωπος από το βάρος των αμαρτιών του.
Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός έδωσε στους Αποστόλους και αυτοί στους εξομολόγους ιερείς την εξουσία να συγχωρούν αμαρτίες: «Αμήν λέγω υμίν, όσα εάν δέσητε [οι απόστολοι] επί της γης, έσται δεδεμένα εν τω ουρανώ, και όσα εάν λύσητε επί της γης, έσται λελυμένα εν τω ουρανώ» (Κατά Ματθαίον 18:18)
Πολλές φορές μπορεί να κάνουμε κάτι και δεν γνωρίζουμε καν ότι αυτή η πράξη είναι αμαρτία.
Ο Οδηγός Εξομολόγησης είναι ένα βοήθημα για να προετοιμαστούμε σωστά για την εξομολόγηση. Προσπαθήσαμε να τον ετοιμάσουμε με την βοήθεια των Αγίων της Εκκλησίας μας. Καλό είναι να γράψουμε σε ένα χαρτί τις αμαρτίες μας, για να μην ξεχάσουμε κάποιες όταν πάμε στον ιερέα.
Έχετε υπόψη ότι δεν είναι ένας πλήρης, αλλά ένας ενδεικτικός οδηγός. Αυτός που θα σας καθοδηγήσει με πνευματικές συμβουλές είναι ο εξομολόγος σας. Πρέπει να του έχετε εμπιστοσύνη και να ξέρετε ότι εκείνη την ώρα είστε μόνοι σας με τον Θεό, ο οποίος δια του εξομολόγου θα συγχωρέσει τις αμαρτίες που θα εξομολογηθούμε.
Ο καλός αγώνας δεν τελειώνει εκεί. Φυσικά και πρέπει να μην επαναλάβουμε τις αμαρτίες που κάναμε. Αλλά όπως λέμε και στην Εκκλησία “οσάκις αν πέσης, έγειραι και σωθήση”, δηλαδή όσες φορές κι αν πέσεις, τόσες να σηκωθείς και θα σωθείς.
Για να σβηστεί μια αμαρτία χρειάζεται εξομολόγηση και αληθινή μετάνοια.
Οι Άγιοί μας, φωτισμένοι από το Άγιο Πνεύμα, προτρέπουν τους πιστούς να επιδιώκουν τη μετάνοια και τη συγχώρεση μέσω της εξομολόγησης και της πνευματικής καθοδήγησης. Οι οδηγίες τους προσφέρουν πρακτικές συμβουλές για ηθική ζωή και την αποφυγή των παγίδων της αμαρτίας.
Από το Γνώθι Σαυτόν του Αγίου Νεκταρίου
Τα παρακάτω έχουν σαν βάση τους το βιβλίο “Γνώθι Σαυτόν” που έγραψε ο Άγιος Νεκτάριος.
Ο Άγιος Νεκτάριος μας λέει ότι πρέπει να εξομολογούμαστε τις αμαρτίες και τα πάθη μας, αλλά πρέπει και να καλλιεργούμε πνευματικές αρετές.
Αμαρτίες σχετικές με την ομιλία
Είναι καταδικαστέες η συκοφαντία, το κουτσομπολιό κι η καταλαλιά, τα παράπονα και η γκρίνια, η καυχησιολογία κι ο κομπασμός, η κολακεία, η ψευδομαρτυρία και η φλυαρία (υπερβολική ομιλία). Αυτά τα πάθη βλάπτουν την φήμη των άλλων, σπέρνουν τη διχόνοια και δεν έχουν εντιμότητα και ειλικρίνεια. Ο Άγιος Νεκτάριος μας ενθαρρύνει να επιδιώκουμε την σιωπή και τον συνετό λόγο.
Καταστροφικά συναισθήματα
Ο θυμός, ο φθόνος, το μίσος, η εκδίκηση, η ζήλια και η κακία απεικονίζονται από τον Άγιο Νεκτάριο ως δηλητηριώδη πάθη, οδηγούν σε παράλογη συμπεριφορά και βλάπτουν άτομα και σχέσεις. Η συγχώρεση, η συμπόνια και η ταπεινότητα προτείνονται ως αντίδοτα.
Απώλεια αυτοελέγχου και εγκράτειας
Οι αμαρτίες όπως η απληστία, η λαιμαργία, η αυταρέσκεια, η έλλειψη πειθαρχίας και η ασυδοσία πηγάζουν από την υποταγή στις επιθυμίες και τα πάθη. Ο αυτοέλεγχος, το μέτρο και η αντίσταση στον πειρασμό είναι ζωτικής σημασίας για μια ενάρετη ζωή.
Παραπλανητική συμπεριφορά κι Εξαπάτηση
Η υποκρισία, η διπροσωπία και η τάση να κάνουμε τα πάντα για να “ευχαριστήσουμε” τους άλλους και να κερδίσουμε την εύνοιά τους, συσχετίζονται με το ψέμα, την παραπλανητική συμπεριφορά και την χειραγώγηση. Τονίζεται η αυθεντικότητα, η ακεραιότητα και το να μένει κανείς πιστός στις αξίες του.
Άλλες αμαρτίες που πρέπει να αποφεύγουμε
Επίσης η ανοησία (απόρριψη της σοφίας), η απερισκεψία (έλλειψη σωστής κρίσης), η ματαιοδοξία (επιδίωξη κενού επαίνου), η αμέλεια κι η ανευθυνότητα (αθέτηση ευθυνών) και η απελπισία (απώλεια ελπίδας) είναι καταδικαστέες.
Λίγο πιο αναλυτικά
I. Αμαρτίες του λόγου:
Α. Εξαπάτηση και χειραγώγηση:
Συκοφαντία/συκοφαντία: Ψευδείς κατηγορίες και κακόβουλες φήμες για να βλάψουν τη φήμη κάποιου.
Ψευδολογία: Εσκεμμένη παραποίηση της πραγματικότητας για να εξαπατήσει.
Διπροσωπία: Παρουσίαση του εαυτού σας με διαφορετικό τρόπο στους άλλους ανθρώπους με σκοπό την εξαπάτηση.
Κολακεία: Ανειλικρινής έπαινος για να χειραγωγήσει ή να κερδίσει την εύνοια.
Ψευδομάρτυρας/Συκοφαντία: Ψευδείς κατηγορίες, συχνά προς τους ισχυρούς.
Β. Ανεύθυνη και επιζήμια συζήτηση:
Κουτσομπολιό: Άσκοπη συζήτηση, ιδιαίτερα αρνητική συζήτηση για τους άλλους.
Συκοφαντία: Συκοφαντία, Προσβολές, κοροϊδία και κακόβουλη συζήτηση για τους άλλους.
Υπερβολική ομιλία: Μιλώντας χωρίς σκέψη, χωρίς ουσιαστική συνεισφορά.
Γκρίνια: Συστηματική έκφραση δυσαρέσκειας και αρνητικότητας.
Καυχησιολογία/κομπασμός: Υπερβολή των επιτευγμάτων και της σπουδαιότητάς του.
Προσβολή: Χρήση της γλώσσας για να προσβάλει, να εξευτελίσει ή να μη σεβαστεί, να υποτιμήσει τους άλλους.
Ανέμελη ομιλία: Έλλειψη σοφίας και διακριτικότητας στα λεγόμενα.
II. Αμαρτίες του χαρακτήρα:
Α. Εγωισμός και υλισμός:
Πλεονεξία / Απληστία / Αγάπη για το χρήμα (Φιλαργυρία): Υπερβολική επιθυμία για πλούτο και αγαθά.
Κλοπή/Ληστεία: Να παίρνεις αυτό που ανήκει σε άλλον, κρυφά ή με τη βία.
Φθόνος: Δυσαρέσκεια και πικρία για τις επιτυχίες ή τις περιουσίες των άλλων.
Β. Υπερηφάνεια και αυτοεπιβεβαίωση:
Αλαζονεία/υπερηφάνεια: Υπερβολική αίσθηση αυτοπεποίθησης και ανωτερότητας.
Αλαζονεία: Αυταπάτη του εαυτού μας σχετικά με τη σημασία του.
Ματαιοδοξία: Προσοχή στην εξωτερική εμφάνιση και στον κενό έπαινο.
Ικανοποίηση των ανθρώπων: Επιδίωξη έγκρισης από τους άλλους εις βάρος των αξιών του ατόμου.
Γ. Θυμός και μίσος:
Θυμός / οργή: Ανεξέλεγκτη οργή και εχθρότητα.
Μίσος: Έντονη αποστροφή και κακή διάθεση προς τους άλλους.
Κακία: Επιθυμία να προκληθεί βλάβη ή πόνος στους άλλους.
Εκδίκηση / μνησικακία: Επιδίωξη εκδίκησης για θεωρούμενες αδικίες που μας έκαναν οι άλλοι.
Δ. Αδυναμία και έλλειψη ελέγχου:
Αυτοϊκανοποίηση / πάθος: Σκλαβιά στις επιθυμίες του ατόμου και έλλειψη αυτοσυγκράτησης.
Λαιμαργία: Υπερβολική απόλαυση στο φαγητό και το ποτό.
Έλλειψη αυτοελέγχου: Όταν υποκύπτω στον πειρασμό και στην πρόσκαιρη (στιγμιαία) ευχαρίστηση.
Έλλειψη πειθαρχίας/άσκησης: Αποτυχία να εκπαιδεύσει κανείς τον εαυτό του στον αυτοέλεγχο και την αρετή.
Ακραία εγκράτεια: Έλλειψη μέτρου, που οδηγεί στην καταστροφή του σώματος και της ψυχής.
Ε. Αμέλεια και αδιαφορία:
Ανυπακοή: Παραβίαση των νόμων και των ηθικών αρχών.
Αμέλεια: Αδράνεια και αδιαφορία για τις ευθύνες του ατόμου.
Αχαριστία: Έλλειψη εκτίμησης για την καλοσύνη και τη γενναιοδωρία.
III. Ανεπάρκειες του Νου και του Πνεύματος:
Α. Ψευδείς πεποιθήσεις και πρακτικές:
Ειδωλολατρία: Λατρεία σε κάτι άλλο εκτός από τον Θεό.
Δεισιδαιμονία: Παράλογος φόβος και πίστη σε υπερφυσικές δυνάμεις.
Β. Έλλειψη σοφίας και διάκρισης:
Ανοησία: Απόρριψη της σοφίας και της ηθικής κατανόησης.
Αφροσύνη: Έλλειψη σοφίας και διακριτικότητας στις πράξεις.
IV. Άλλες κακίες:
Α. Αδικία: Σκληρή και ανελέητη μεταχείριση των άλλων.
Β. Κακές συνήθειες: Αρνητικές συμπεριφορές που παγιώνονται και είναι δύσκολο να σταματήσουν.
Γ. Απελπισία: Βαθιά απελπισία και απόγνωση.
Δ. Διχόνοια: Διαφωνία, σύγκρουση και δυσαρμονία.
Ε. Ζήλεια: Κτητικότητα, καχυποψία και φόβος απώλειας.
Άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός. Κατάλογος αρετών και παθών
Στην Φιλοκαλία, περιλαμβάνεται ο Κατάλογος με τις αρετές και τις αμαρτίες που συνέταξε ο Άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός, μελετώντας την Αγία Γραφή και τα Ιερά Κείμενα των Πατέρων της Ορθοδοξίας.
Κατάλογος των αρετών
Οι αρετές λοιπόν είναι οι εξής: Φρόνηση, σωφροσύνη, ανδρεία, δικαιοσύνη, πίστη, ελπίδα, αγάπη, φόβος, ευσέβεια, γνώση, βουλή, ισχύς, σύνεση, σοφία, συντριβή, πένθος, πραότητα, έρευνα των θείων Γραφών, ελεημοσύνη, καθαρότητα καρδιάς, ειρήνη, υπομονή, εγκράτεια, καρτερία, αγαθή προαίρεση, πρόθεση, αίσθηση, επιμέλεια, στήριξη στον Θεό, θέρμη, εγρήγορση, πνευματική φλόγα, μελέτη, προθυμία, νήψη, μνήμη, περισυλλογή, ευλάβεια, αιδώς, εντροπή, μεταμέλεια, αποχή από τα κακά, μετάνοια, επιστροφή στον Θεό, σύνταξη με τον Χριστό, απάρνηση του διαβόλου, τήρηση των εντολών, φρούρηση της ψυχής, καθαρότητα της συνειδήσεως, μνήμη θανάτου, πόνος ψυχής, εργασία των καλών, κόπος, μόχθος, σκληραγωγία, νηστεία, αγρυπνία, πείνα, δίψα, ολιγάρκεια, αυτάρκεια, ευταξία, κοσμιότητα, σεμνότητα, απουσία αλαζονείας, περιφρόνηση των χρημάτων, αφιλαργυρία, απάρνηση των βιοτικών, υποταγή, υπακοή, ευπείθεια, φτώχεια, ακτημοσύνη, φυγή του κόσμου, κόψιμο των θελημάτων, απάρνηση του εαυτού, συμβουλή, μεγαλοψυχία, κατά Θεόν σχολή, ησυχία, παίδευση, ύπνος καταγής, αλουσία, φιλακολουθία, αγώνας, προσοχή, ξηροφαγία, ανεπαρκές ντύσιμο, λιώσιμο του σώματος από την άσκηση, μόνωση, ηρεμία, γαλήνη, ευθυμία, θάρρος, τόλμη, θείος ζήλος, καιόμενη καρδιά, προκοπή, μωρία για τον Χριστό, φύλαξη του νου, ευταξία των ηθών, οσιότητα, παρθενία, αγιασμός, καθαρότητα του σώματος, αγνότητα της ψυχής, ανάγνωση για τον Χριστό, θεία μέριμνα, επίγνωση, επιτηδειότητα, αλήθεια, απουσία περιέργειας, ακατακρισία, συγχώρηση των σφαλμάτων των άλλων, οικονομία, επιδεξιότητα, οξύνοια, επιείκεια, ορθή μεταχείριση των πραγμάτων, επιστήμη, ευφυΐα, εμπειρία, ψαλμωδία, προσευχή, ευχαριστία, εξομολόγηση, ικεσία, γονυκλισία, παράκληση, δέηση, αίτηση, συνομιλία με τον Θεό, υμνωδία, δοξολογία, εξαγόρευση, φροντίδα της ψυχής, θρήνος, θλίψη, οδύνη, αδημονία, οδυρμός, στεναγμός, κλάμμα, επίπονα δάκρυα, κατάνυξη, σιωπή, αναζήτηση του Θεού, θρηνητική κραυγή, αμεριμνία για όλα, ανεξικακία, ακενοδοξία, αφιλοδοξία, απλότητα της ψυχής, συμπάθεια, αποφυγή επιδείξεως, χρηστοήθεια, τα κατά φύση έργα, τα υπέρ φύση έργα, φιλαδελφία, ομόνοια, κατά Θεόν συναναστροφή, γλυκύτητα, πνευματική διάθεση, ημερότητα, ευθύτητα, ακακία, ηπιότητα, ακεραιότητα, απλότητα, έπαινος του πλησίον, καλολογία, καλοεργία, προτίμηση του πλησίον, κατά Θεόν στοργή, ενάρετη έξη, επιμονή στην αρετή, στερέωση την αρετή, ευγνωμοσύνη, ταπείνωση, απουσία εμπαθών κλίσεων, μεγαλοσύνη, ανοχή, μακροθυμία, χρηστότητα, αγαθότητα, διάκριση, προσιτότητα, καταδεκτικότητα, αταραξία, θεωρία, οδηγία, σταθερότητα, διόραση, απάθεια, πνευματική χαρά, έλλειψη σφαλμάτων, δάκρυα της συνέσεως, ψυχικό δάκρυ, θείος πόθος, οικτιρμός, ευσπλαχνία, φιλανθρωπία, καθαρότητα ψυχής, καθαρότητα του νου, προόραση, καθαρή προσευχή, λογισμός που δεν αιχμαλωτίζεται, αντοχή, δραστηριότητα ψυχής και σώματος, φωτισμός, ανόρθωση της ψυχής, μίσος της ζωής, ορθή διδασκαλία, αγαθός πόθος θανάτου, νηπιότητα εν Χριστώ, εδραίωση, νουθεσία και παρακίνηση, άσκηση με μέτρο αλλά και βία, αξιέπαινη αλλοίωση, έκσταση προς τον Θεό, τελειότητα εν Χριστώ, γνήσια έλλαμψη, θείος έρωτας, αρπαγή του νου, ενοίκηση Θεού, φιλοθεΐα, εσωτερική φιλοσοφία, θεολογία, ομολογία, καταφρόνηση του θανάτου, αγιοσύνη, επίτευξη του σκοπού, τέλεια υγεία της ψυχής, αρετή, έπαινος από τον Θεό, χάρη, θεία βασιλεία και υιοθεσία.
Όλες μαζί είναι 238.
Κατάλογος των παθών
Το να γίνει κανείς θέσει θεός επιτυγχάνεται με τη χάρη του Θεού που μας δίνει τη νίκη κατά των παθών, των οποίων τα ονόματα, όπως νομίζω, είναι τα εξής.
Αγριότητα, πανουργία, πονηρία, κακή διάθεση, αλογία, ακολασία, δελεασμός, αφυΐα, ανεπιστημοσύνη, αεργία, πνευματική ψυχρότητα, ηλιθιότητα, κολακεία, μωρία, παραλογία, απώλεια φρενών, παραφροσύνη, αγένεια, θράσος, δειλία, νάρκη, αργία των καλών, πλημμέλημα, πλεονεξία, μειονεξία, άγνοια, άνοια, ψεύτικη γνώση, λησμοσύνη, αδιακρισία, αναισθησία, αδικία, κακή προαίρεση, ασυνείδητη ψυχή, νωθρότητα, φλυαρία, υπαναχώρηση, σφάλμα, αμαρτία, ανομία, παρανομία, πάθος, αιχμαλωσία, κακή συγκατάθεση, παράλογος συνδυασμός με τους κακούς λογισμούς, δαιμονική προσβολή, καθυστέρηση στο κακό, υπερβολική ανάπαυση του σώματος, κακία, φταίξιμο, ασθένεια ψυχής, ατονία, αδυναμία του νου, αμέλεια, ραθυμία, αξιόμεμπτη αθυμία, καταφρόνηση του Θεού, παραστράτημα, παράβαση, απιστία, δυσπιστία, κακοπιστία, ολιγοπιστία, αίρεση, συμφωνία με αιρετικούς, πολυθεΐα, ειδωλολατρία, αγνωσία Θεού, ασέβεια, μαγεία, παρατήρηση οιωνών, μαντεία, γήτευμα, άρνηση, συμμετοχή σε μανιώδεις ειδωλολατρικές τελετές, ακράτεια, σπατάλη, ρητορισμός, οκνηρία, φιλαυτία, απροσεξία, έλλειψη προκοπής, απάτη, πλάνη, τόλμη, χρήση μαγικών φαρμάκων, μιαρότητα, κατανάλωση μιαρών τροφών, τρυφή, ασωτία, γαστριμαργία, πορνεία, φιλαργυρία, οργή, λύπη, ακηδία, κενοδοξία, υπερηφάνεια, μεγάλη ιδέα, έπαρση, αλαζονεία, ύβρη του θείου, αισχρότητα, κόρος, ματαιοδοξία, νυσταγμός, ηδονή, απληστία, λαιμαργία, αχορτασιά, λαθροφαγία, πολυφαγία, αποφυγή του κοινοβιακού γεύματος, αδιαφορία, ευκολία στο κακό, αυτοβουλία, αβουλία, αυταρέσκεια, ανθρωπαρέσκεια, απειρία του καλού, απαιδευσία, ανεπιτηδειότητα, ελαφρότητα γνώμης, αμάθεια, χωριατιά, αντιλογία, φιλονικία, κακολογία, κραυγή, ταραχή, μάχη, θυμός, άλογη επιθυμία, χολή, παροξυσμός, σκάνδαλο, έχθρα, πολυπραγμοσύνη, συκοφαντία, πικρία, καταλαλιά, ψόγος, διαβολή, κατάκριση, κατηγορία, μίσος, λοιδορία, υβρεολόγια, ατιμία, αγριότητα, μανία, αυστηρότητα, αψιθυμία, επιορκία, όρκος, ανελεημοσύνη, μισαδελφία, ανισότητα, πατροκτονία, μητροκτονία, φαγοπότι, παραλυσία, δωροληψία, κλοπή, αρπαγή, ζήλια, εριστικότητα, φθόνος, απρέπεια, χλευασμός, ονειδισμός, μυκτηρισμός, περιγέλασμα, επινόηση τρόπων για βλάβη του άλλου, καταδυνάστευση, καταφρόνηση του πλησίον, μαστίγωση, εμπαιγμός, αγχόνη, πνιγμός, αστοργία, αδιαλλαξία, παράβαση των συνθηκών, βασκανία, απανθρωπιά, αναίδεια, αναισχυντία, αιχμαλωσία, σκοτισμός των λογισμών, αβλεψία, τύφλωση, εμπαθής προσκόλληση στα πρόσκαιρα, εμπάθεια, ματαιότητα, απείθεια, ζάλη, νυσταγμός ψυχής, πολυυπνία, φαντασία, πολυποσία, μέθη, αχρηστία, χαυνότητα, παράλογη τέρψη, φιληδονία, λαγνεία, αισχρολογία, θηλυπρέπεια, ακόλαστος οίστρος, πύρωση, μαλθακότητα, εκμαύλιση, μοιχεία, αρσενοκοιτία, κτηνοβασία, μολυσμός, ασέλγεια, κηλίδωση της ψυχής, αιμομιξία, ακαθαρσία, μαγαρισμός, μιασμός, ιδιαίτερη φιλία, γέλιο, παιχνιδισμοί, χορός, χτυπήματα χεριών και ποδιών, άπρεπα τραγούδια, χορευτικές κινήσεις, μουσική, παρρησία, συχνή αλλαγή μονής, ανυποταξία, ακαταστασία, αξιόμεμπτη ομόνοια, επιβουλή, πόλεμος, φόνος, λησταρχία, ιεροσυλία, αισχροκέρδεια, τόκος, δόλος, τυμβωρυχία, σκληροκαρδία, δυσφήμηση, γογγυσμός, βλασφημία, μεμψιμοιρία, αχαριστία, κακοβουλία, ολιγωρία, μικροψυχία, σύγχυση, ψευδολογία, αργολογία, ματαιολογία, άλογη χαρά, μετεωρισμός, άλογη φιλία, κακοήθεια, κενολογία, μωρολογία, πολυλογία, τσιγκουνιά, μοχθηρία, ακαταδεξία, αγανάκτηση, πολυκτημοσύνη, μνησικακία, κακή χρησιμοποίηση των πραγμάτων, διαφθορά, φιλοζωία, κομπασμός, φαντασιοπληξία, φιλαρχία, υποκρισία, ειρωνεία, υπουλότητα, ευτραπελία, ήττα, σατανικός έρωτας, περιέργεια, αφορμές δυσαρέσκειας, αφοβία Θεού, παρακοή, αγνωμοσύνη, υψηλοφροσύνη, καύχηση, φυσίωση, εξουδένωση του πλησίον, ασπλαχνία, αναλγησία, έλλειψη ελπίδας, χαλάρωση, μίσος κατά του Θεού, απόγνωση, αυτοκτονία, και μέσω όλων αυτών η έκπτωση από τον Θεό και η τέλεια απώλεια.
Όλα τα παραπάνω είναι 298.
Αυτά λοιπόν τα πάθη βρήκα να αναφέρονται στις θείες Γραφές και τα παρέθεσα εδώ. Δεν μπόρεσα, μα ούτε και επιχείρησα να τα κατατάξω, γιατί αυτό υπερβαίνει τις δυνάμεις μου, για το λόγο που είπε ο Ιωάννης της Κλίμακος: «Θα ζητήσεις, λέει η Γραφή, σύνεση στους κακούς και δε θα βρείς»(Παροιμ. 14, 6). Γιατί στους δαίμονες όλα είναι άτακτα. Ένα μόνο σκοπό έχουν, στον οποίο συμφωνούν οι ασύμφωνοι και ανόσιοι: να οδηγήσουν στην απώλεια τις ψυχές εκείνων που δέχονται την ολέθρια συμβουλή τους. Αν και σε άλλους ανθρώπους προξενούν στεφάνια, όταν δηλαδή τους νικήσουν εκείνοι που ελπίζουν στον Κύριο με την πίστη και την υπομονή, και που με την εργασία των καλών και την αντίσταση στους λογισμούς αντιπράττουν και προσεύχονται εναντίον τους».
Από το Εξομολογητάριο του Αγίου Νικοδήμου
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης έγραψε ολόκληρο βιβλίο για την Εξομολόγηση! Στο Εξομολογητάριο, ένα βοήθημα και για τους πιστούς και για τους εξομολόγους, αφιερώνονται πολλές σελίδες σε έναν οδηγό εξομολόγησης. Επιπλέον υπάρχουν κεφάλαια με τους κανόνες που είχε συντάξει ο Άγιος Ιωάννης ο Νηστευτής, αλλά εξηγεί επίσης αναλυτικά και την Μετάνοια, την Συγχώρεση.
Η σπουδαιότητα της Εξομολόγησης και της Πνευματικής Καθοδήγησης
Η εξομολόγηση σε έναν πνευματικό πατέρα είναι απαραίτητη για τη συγχώρεση και την πνευματική εξέλιξη. Ο πνευματικός πατέρας ενεργεί ως οδηγός, παρέχοντας συμβουλές και μετάνοια με βάση τις Γραφές και τις Διδασκαλίες της Εκκλησίας. Η επιλογή ενός αξιόλογου πνευματικού πατέρα είναι ζωτικής σημασίας.
Η φύση της Αμαρτίας και της Μετάνοιας
Ο Άγιος Νικόδημος κάνει διάκριση ανάμεσα σε εκούσιες και ακούσιες αμαρτίες, τονίζοντας τον ρόλο της πρόθεσης στον καθορισμό της σοβαρότητας. Η αληθινή Μετάνοια απαιτεί εσωτερική μεταμόρφωση, θλίψη, δέσμευση για αλλαγή και ταπεινή στήριξη στη χάρη του Θεού.
Ειλικρινής εξομολόγηση και αποφυγή παγίδων
Η εξομολόγηση πρέπει να προσεγγίζεται με ειλικρίνεια, ταπεινότητα και προθυμία να αντιμετωπίσουμε τις πράξεις μας. Η αποφυγή της εξομολόγησης από ντροπή, η καθυστέρησή της ή η προσέγγισή της με μια νοοτροπία συναλλαγής εμποδίζει την αληθινή μετάνοια.
Λίγο πιο αναλυτικά
ΟΙ 3 ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΩΝ
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
1) ΘΑΝΑΣΙΜΑ 2) ΣΥΓΓΝΩΣΤΑ 3) ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΕΩΣ
(1) Θανάσιμα είναι τα προαιρετικά εκείνα αμαρτήματα, όπου φθείρουν, η την προς Θεόν αγάπην μόνην, η την προς τον πλησίον ομού και την προς τον Θεόν, και αποκατασταίνουν εκείνον όπου τα κάνει, εχθρόν του Θεού, και ένοχον στον αιώνιον θάνατον της κολάσεως. Ταύτα τα καθολικώτερα είναι : Η υπερηφάνια, η φιλαργυρία, η πορνεία, ο φθόνος, η γαστριμαργία, ο θυμός και η ακηδία ήτοι αμέλεια. Της μεν υπερηφανίας ενέργειαι και αποτελέσματα είναι ταύτα : Κενοδοξία, καύχησις, οίησις, φιλοτιμία, ανυποταξία, καταγέλασις, υπόκρισις, το πείσμα και άλλα. Της δε φιλαργυρίας ταύτα : Πλεονεξία, ανελεημοσύνη, σκληρότης της καρδίας, κλεψιά, αρπαγή, ψεύδος, αδικία, δολιότης, επιορκία, σιμωνία, ιεροσυλία, απιστία, και το διάφορον των άσπρων. Της πορνείας ταύτα : Μοιχεία, αρσενοκοιτία, κτηνοβατία, αιμομιξία, παιδοφθορία, παρθενοφθορία, συγκυλισμός, μαλακία, αναίδεια, τύφλωσις του νοός και αθεοφοβία. Του φθόνου ταύτα : Επιβουλή, έχθρα, χαιρεκακία, φιλονικία, καταλαλιά, απάτη, προδοσία, φόνος, αχαριστία, λύπη επί τοις καλοίς του φθόνουμένου. Της γαστρίμαργίας ταύτα : Λαιμαργία, μέθη, ασωτεία, καρηβαρία, λαγνεία, ακηδία και άλλα. Του θυμού ταύτα : Βλασφημία, μίσος, μνησικακία, φιλονικία, επιορκία, κατάρα, ύβρις, μάχη, διαπληκτισμός και φόνος. Της ακηδίας ταύτα : Μικροψυχία, θηλυπρέπεια, λύπη και αγανάκτησις διά το καλό που έχει να κάνει, προφάσεις εν αμαρτίαις, απόγνωσις, απιστία και νοθρώτης και έλειψις των καλών όπου εδύνατο να πράξει. Σημείωσε δε και τούτο, ότι τα θανάσιμα ταύτα νοούνται ωσάν πάθη τινά και έξεις εριζωμέναι στην ψυχήν, αφ’ ών βλαστάνουν τα ανωτέρω αποτελέσματα. Και ότι, άλλα εξ, αυτών είναι μεγαλύτερα, και άλλα μικρότερα άλλα είναι αίτια των άλλων, και άλλα αιτιατά, ως είδες, ότι από την γαστριμαργία γεννάται η λαγνεία, και η ακηδία και ότι άλλα εξ αυτών γεννούν διάφορα αποτελέσματα, και άλλα γεννούν τα αυτά, καθώς ο φθόνος και ο θυμός γεννούν τον φόνο και την φιλονικία.
(Εξομολογητάριον Αγ.Νικοδήμου – σελ.15)
(2) Συγγνωστά δε είναι εκείνα τα προαιρετικά αμαρτήματα, όπου δεν φθείρουν την προς τον Θεόν, και τον πλησίον αγάπην, μηδέ κατασταίνουν τον άνθρωπον εχθρόν του Θεού και ένοχον στον αιώνιον θάνατον, εις τα οποία είναι υποκείμενοι και αυτοί οι Άγιοι, κατά το ρητόν του αδελφοθέου “Πολλά γαρ πταίομεν άπαντες” ( Ιάκ 3,2). Και το του Ιωάννου «Εάν είπωμεν, αμαρτίαν ουκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν» (Α΄ Ιωάν. 1,8) και κατά τον ρκέ, ρκστ’, ρκζ’, κανόνα της εν Καθαργενή. Ταύτα δε είναι κατά τον Κορέσιον και τον Χρύσανθον, ο αργός λόγος, η πρώτη κίνησις και ταραχή του θυμού, η πρώτη κίνησις της επιθυμίας, η πρώτη κίνησις του μίσους, το παιγνιώδες ψεύδος, ο κατά πάροδον φθόνος, ήτοι ο κοινώς λεγόμενος ζήλος, όστις είναι λύπη μικρά διά τα καλά του πλησίον, και τα όμοια. Συγγνωστά δε γίνονται τα ανήκοντα εις το σώμα θανάσιμα αμαρτήματα, όταν έλθουν εις μόνην την διάνοιαν και τον λόγον δηλαδή η θανάσιμος πορνεία, όταν συλληφθή εν τη επιθυμία και διανοία η και λαληθεί δι’ αισχρολογίας είναι συγγνωστή διό και ο Αδελφόθεος είπεν “Η επιθυμία συλλαβούσα, τίκτει αμαρτίαν, (συγγνωστήν δηλαδή) η δε αμαρτία αποτελεσθείσα (διά του σώματος και του έργου) αποκυεί θάνατον”. Ομοίως και η τώ λόγω ανήκουσα θανάσιμος εάν γίνει μόνον με τον νούν, είναι συγγνωστή δηλαδή η θανάσιμος βλασφημία, όταν γίνεται εν μόνω το νοί ακουσίως, είναι συγγνωστή. Και απλώς ειπείν, τα γινόμενα θανάσιμα εις τα κατώτερα και χονδρότερα μέρη, όταν γίνονται εις τα ανώτερα και λεπτότερα μέρη, είναι συγγνωστά.
(Εξομολογητάριον Αγ.Νικοδήμου – σελ.17)
(3) Αμαρτήματα της ελλείψεως ονομάζονται εκείνα τα καλά έργα, η λόγια, η νοήματα, όπου εδύνατο τινάς να κάνει η να νοήσει, όμως αμέλησε και δεν τα έκανε, ούτε τα είπε, ούτε τα εννόησε. Αμαρτήματα της ελλείψεως λέγονται, και όσα κακά εδύναντο και είχαν τον τρόπον να εμποδίσουν τινές, λόγω, η έργω, και δεν τα εμπόδισαν· διά τούτο και επιτιμώνται παρομοίως με εκείνους, όπου τα κάνουν, κατά τον κε Κανόνα της εν Αγκύρα, τον οά. Κανόνα του Μεγ. Βασιλείου, και τον κέ. Κανόνα του Αγ. Ιωάννου του Νηστευτού. Ηξεύρω πολύ καλά, ότι τα αμαρτήματα ταύτα της ελλείψεως, οι άνθρωποι δεν τα γνωρίζουν πως είναι όλως αμαρτήματα· διότι ολίγοι είναι εκείνοι, όπου στοχάζονται διά αμαρτίαν αν δεν έκαμαν την τάδε ελεημοσύνη, όπου εδύναντο να δώσουν στον πλησίον, η να κάνουν την τόσην προσευχήν, η άλλην αρετήν. Αλλ’ όμως και τούτο ηξεύρω καλώτατα, ότι ο Θεός και διά αυτά έχει να ζητήσει λογαριασμό εν ημέρα κρίσεως. Ποιος μας βεβαιώνει; Το παράδειγμα του οκνηρού εκείνου δούλου, όπου είχε το ένα τάλαντον, και το έχωσεν στην γη, ο οποίος κατεδικάσθει, όχι επειδή έκαμε καμμίαν αμαρτίαν, η αδικίαν εις τούτο αλλ’ ότι δυνάμενος να το αυξήσει, αμέλησε και δεν το αύξησεν. Μάς βεβαιώνει και το παράδειγμα των πέντε μωρών παρθένων, αι οποίαι κατεκρίθησαν όχι δι’ άλλο, αλλά διά μόνην την έλλειψιν του ελαίου. Και η παράστασις των εξ αριστερών εστώτων αμαρτωλών, οι οποίοι έχουν να κατακριθούν, όχι επειδή έκαμαν καμία αμαρτία, αλλά επειδή έλειψαν και δεν ηλέησαν τον αδελφόν τους “Επείνασα γαρ, και ουκ εδώκατέ μοι φαγείν”
(Ματθ 25,42) (Εξομολογητάριον Αγ.Νικοδήμου σελ. 19)
ΟΙ 12 ΒΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
1ος Βαθμός είναι, όταν κάνει κάποιος το καλό, όχι δε καλώς, αλλά σμίγει το καλό με το κακό.
2ος Βαθμός είναι, η τελεία αργία του καλού.
3ος Βαθμός είναι, η προσβολή του κακού στο λογισμό.
4ος Βαθμός είναι, ο συνδυασμός, η συνομιλία με τον λογισμό.
5ος Βαθμός είναι η πάλη που γίνεται πριν την αμαρτία.
6ος Βαθμός είναι η συγκατάθεση να γίνει η αμαρτία.
7ος Βαθμός είναι η κατά διάνοια αμαρτία που γίνεται προ του έργου όπου ο άνθρωπος τυπώνει στο νου του την αμαρτία τόσο παστρικά ωσάν να την κάνει με το έργον.
8ος Βαθμός είναι, αυτή η πράξη και κατ’ ενέργεια αμαρτία.
9ος Βαθμός είναι, η συνήθεια όταν γίνεται η αμαρτία συχνά.
10ος Βαθμός είναι, η έξις της αμαρτίας, η οποία με βία και δυναστεία αναγκάζει τον άνθρωπον να αμαρτάνει θέλοντα και μη θέλοντα.
11ος Βαθμός είναι, η απόγνωσις που κυριεύει τον αμαρτωλόν.
12ος Βαθμός είναι, η αυτοκτονία, δηλαδή θανατώνεται ο άνθρωπος αφ’ εαυτού του με το να κυριεύθει από την απόγνωση.
(Εξομολογητάριον Αγίου Νικοδήμου σελ. 19-20)