Συνομιλώντας αρκετές φορές με ανθρώπους που εκκλησιάζονται και έχουν μυστηριακή ζωή, προσπαθώντας στη ζωή τους να αποκτήσουν ένα πνευματικό υπόβαθρο και αρκετές φορές και με κληρικούς που θα έπρεπε να έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις σε κάποια εκκλησιαστικά θέματα, διαπιστώνει κανείς πως ο κόσμος (κληρικοί και λαϊκοί) ζει μέσα στην άγνοια και είναι ακατήχητος σε βασικά θέματα της Εκκλησίας μας.
Όπως είναι γνωστό σε αρκετούς ανθρώπους που εκκλησιάζονται, στους Ιερούς Ναούς της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας υπάρχουν κάποιοι νέοι οι οποίοι είτε βρίσκονται στα ιερά αναλόγια και αναγνώσκουν τα ιερά κείμενα (Απόστολος, Προφητείες, κανόνα, κλπ) είτε ακόμα και ψέλνουν, αλλά και διακονούν στο ιερό βήμα οι οποίοι βεβαίως θα πρέπει να διέπονται από καθαρότητα και έντονη πνευματική ζωή αφού η αποστολή και η διακονία η οποία και επιτελούν είναι ιερή και σπουδαία και θα πρέπει να λάβει της ανάλογης εκτίμησης από τον κόσμο. Τούς νέους αυτούς η Αγία μας Εκκλησία τούς έχει κατατάξει σε μια κατηγορία και σε ένα αξίωμα, το αξίωμα του αναγνώστη, ένας θεσμός αρχαίος που η θέση του υπολογίζεται ότι υπάρχει στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία και ανήκει στην κατηγορία του αυτόνομου κατώτερου κλήρου. Όπως στην Εκκλησία μας υπάρχει ο βαθμός του διακόνου, του πρεσβυτέρου και του επισκόπου, που βεβαίως ανήκουν στον ανώτερο κλήρο, έτσι υπάρχει και ο βαθμός του αναγνώστη που ανήκει στον κατώτερο κλήρο.
Συνήθως ο βαθμός του αναγνώστη αποτελεί προπαρασκευαστικό στάδιο για την είσοδο κάποιου στον ανώτερο κλήρο και αρκετές φορές απονέμεται και στους ιεροψάλτες κάτι το οποίο βέβαια συμβαίνει λίγες φορές, ειδικά στην εποχή μας. Η χειροθεσία του αναγνώστη τελείται από τον επίσκοπο διαβάζοντας μια ειδική ευχή και αρκετές φορές γίνεται και κουρά. Ο λόγος της δημιουργίας του αξιώματος του αναγνώστη ήταν η ανάγκη ατόμων που θα είχαν την μορφωτική κατάρτιση εκείνη που θα μπορούσαν να αναγνώσκουν τα ιερά κείμενα καθαρά και κατανοητά προς το εκκλησιαστικό πλήρωμα.
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την σπουδαιότητα αυτού του αξιώματος θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε πως στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία ο αναγνώστης εκφωνούσε και τον Απόστολο αλλά και το Ευαγγέλιο όπως και πανηγυρικούς λόγους. Ο Ιουστίνος ο μάρτυρας στην απολογία του κάνει αναφορά στη συνήθεια δημόσιας ανάγνωσης από τα απομνημονεύματα των αποστόλων ή και τα συγγράμματα των προφητών από τους πρώτους χριστιανούς. Με το πέρασμα του χρόνου η αξία του αξιώματος μειώθηκε αφού την ανάγνωση του Ευαγγελίου ανέλαβε ο διάκονος ή ο πρεσβύτερος ενώ την ανάγνωση του Αποστόλου ανέλαβε ο υποδιάκονος στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία ή ο ψάλτης ή άλλος λαϊκός στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Άλλα στοιχεία που βεβαιώνουν τη σπουδαιότητα του αξιώματος είναι το γεγονός ότι μέχρι τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο οι αναγνώστες ως κατώτεροι κληρικοί αποκλείονταν και αυτοί, όπως και οι ανώτεροι, από την στράτευση και επιστράτευση ενώ ήταν υποχρεωτικό να φοράνε εσώρασο γκρίζου χρώματος και μαύρο εξώρασο όχι μόνο μέσα στο ναό αλλά και στις δημόσιες εμφανίσεις τους αλλά και να φέρουν υπογένειο. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά τους ξεχώριζαν από τους άλλους ανθρώπους και μάλιστα ο επίσκοπος διόριζε τους αναγνώστες σε κάποια ενορία ώστε να τελούν τα καθήκοντα τους. Ακόμα και σήμερα εάν πάει κάποιος στην Επτάνησο θα ακούσει τον κόσμο να προφέρει τον αναγνώστη κατά την τοπική διάλεκτο ”abate” που σημαίνει ηγούμενος διότι στα μοναστήρια τις γραφές τις αναγιγνώσκει ο προεστός, δηλαδή ο ηγούμενος.
Δυστυχώς η σπουδαιότητα του θεσμού του αναγνώστη μειώθηκε με συνέπεια ο κόσμος να αγνοεί και τον θεσμό αλλά και την σπουδαιότητα του και να σκανδαλίζεται βλέποντας νέα παιδιά και νέους ανθρώπους να φοράνε εσώρασα, εξώρασα αλλά και στολές μη γνωρίζοντας τον λόγο της ενδυμασίας αυτής. Ένα θεσμός που η θέση του βρίσκεται στα πρωτοχριστιανικά χρόνια ανήκει στη παράδοση της Εκκλησίας μας και η μείωση της σπουδαιότητας του δεν σημαίνει παύση του θεσμού και της ιδιότητας επειδή το θέλουν κάποιοι συντηρητικοί που επικαλούνται την παράδοση μόνο όταν του βολεύει και με λαθεμένες επιχειρηματολογίες και άλλες ανόητες δικαιολογίες που δεν έχουν εκκλησιαστικό ήθος και ύφος. Θα ήταν φρόνιμο πρώτα να μελετήσουν και να ενημερωθούν και μετά να προβούν στην εκφορά γνώμης.
Με αγάπη ένας ταπεινός και ασήμαντος αναγνώστης.
Ιωαννίδης Αχιλλέας – Αρθρογράφος
[email protected]