Ο Αντίχριστος κατά τον Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς. Με μια Ματιά
Ο Αντίχριστος είναι ένας άνθρωπος με την εξουσία του Σατανά. Δεν είναι ένας ενσαρκωμένος δαίμονας, αλλά ένας άνθρωπος που διακατέχεται εξ ολοκλήρου από σατανική ενέργεια και χρησιμοποιεί αυτή τη δύναμη για να εξαπατήσει την ανθρωπότητα.
Είναι αυθεντία της εξαπάτησης. Ο Αντίχριστος χρησιμοποιεί ψεύτικα θαύματα, απευθύνεται στις ανθρώπινες επιθυμίες για ειρήνη και πρόοδο και παριστάνει τον ανθρωπιστή για να αποκρύψει τις πραγματικές του προθέσεις.
Στόχος του είναι να αντικαταστήσει τον Θεό. Ο Αντίχριστος επιδιώκει να καθιερωθεί ως το μοναδικό υποκείμενο λατρείας, χρησιμοποιώντας την εξαπάτηση και τη χειραγώγηση για να απομακρύνει τους ανθρώπους από τον αληθινό Θεό.
Θα ηττηθεί από τον Χριστό. Η δύναμη του Αντιχρίστου δεν μπορεί να συγκριθεί με την αλήθεια και τη Θεότητα του Χριστού. Με ένα φύσημα του Ιησού Χριστού ο Αντίχριστος θα αφανισθεί.
Ο Αντίχριστος: Εχθρός της Αλήθειας, της Ανθρωπότητας και του Θεού
Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς παρέχει μια λεπτομερή διερεύνηση της φύσης και των στόχων του Αντιχρίστου, δίνοντας έμφαση στην αντίθεσή του προς τον Χριστό σε όλα τα μέτωπα. Ο Αντίχριστος ενσαρκώνει την απόλυτη διαστροφή της αλήθειας, επιδιώκοντας να αντικαταστήσει τον Θεό και να παγιδέψει την ανθρωπότητα σε ένα σύστημα ψεύδους και εξαπάτησης.
Ο Αντίχριστος ως αντί-θεος: Ο Αντίχριστος, όπως υποδηλώνει ο ίδιος ο όρος, βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με τον Θεό. Αυτή η έχθρα δεν επεκτείνεται μόνο στον Χριστό, αλλά σε «κάθε θεότητα και κάθε πίστη σε οποιονδήποτε θεό», τοποθετώντας τον ως εχθρό κάθε θρησκείας.
Σφετερίζεται τη θεότητα: Ο Αντίχριστος δεν αντιτίθεται απλώς στον Θεό – επιδιώκει να τον αντικαταστήσει πλήρως. Η φιλοδοξία του είναι να καταστήσει τον εαυτό του το μοναδικό πρόσωπο λατρείας, έναν «θεό για όλους, έναν παγκόσμιο θεό». Αυτή η επιθυμία να σφετεριστεί τη θεότητα πηγάζει από την ουσία της ίδιας της αμαρτίας, η οποία τελικά οδηγεί στον «απόλυτο σατανισμό» και την αυτοθεοποίηση.
Άνθρωπε, γίνε ο ίδιος Θεός για τον εαυτό σου, γιατί άλλος Θεός δεν υπάρχει. Στον αδιάφανο τάφο των θεών είσαι κατ’ ουσίαν ο μόνος θεός. Να είσαι αλαζόνας επειδή είσαι άνθρωπος, και έτσι θεός. Και είσαι μεγαλύτερος απ’ όλους, μόνον όταν θεωρείς τον εαυτό σου θεά Επειδή έτσι αποδεικνύεις και καταδεικνύεις ότι κανείς και τίποτε δεν είναι μεγαλύτερο από εσένα στον κόσμο, στους κόσμους. Άνθρωπε γίνε βλάσφημος και ευτυχισμένος γιατί είσαι ο μοναδικός Θεός σ’ όλους τους κόσμους.
Τα εργαλεία της εξαπάτησης: Για να επιτύχει τον στόχο του, ο Αντίχριστος θα χρησιμοποιήσει ένα πονηρό μείγμα παραπλάνησης και εντυπωσιασμού. Θα κάνει «θαύματα – παραπλανητικά και ψεύτικα – και μεγάλα έργα – παραπλανητικά, μεγάλα και ένδοξα». Αυτές οι πράξεις, που υποστηρίζονται από τον ίδιο τον Σατανά, έχουν σκοπό να παραπλανήσουν και «να σκανδαλίσουν, αν είναι δυνατόν, ακόμη και τους εκλεκτούς».
Μια ψεύτικη πραγματικότητα: Η εξαπάτηση του Αντιχρίστου υπερβαίνει το απλό θέαμα – κατασκευάζει μια πλαστή πραγματικότητα που ενσαρκώνει όλα τα επιθυμητά, αντικαθιστώντας την αλήθεια με το ψέμα.
«Ο Αντίχριστος θα παρουσιάσει τον εαυτό του ως τον μοναδικό Χριστό… τον μοναδικό Θεό… τη μοναδική αλήθεια… τη μοναδική δικαιοσύνη… τη μοναδική ζωή… το μοναδικό καλό… τη μοναδική αθανασία… τον μοναδικό λάτρη της ανθρωπότητας».
Καταστροφέας της ανθρωπότητας: Παρά το γεγονός ότι παρουσιάζεται ως ο απόλυτος ανθρωπιστής, η πραγματική φύση του Αντιχρίστου είναι βαθιά αντι-ανθρώπινη. Στόχος του είναι να «σκοτώσει τον άνθρωπο στην ίδια του την ουσία» διαφθείροντας «κάθε τι θεϊκό μέσα στην ανθρωπότητα». Με αυτή την επίθεση στην «εικόνα του Θεού» μέσα στους ανθρώπους επιδιώκει να την αντικαταστήσει με μια «δαιμονική εικόνα», μετατρέποντας τους ανθρώπους σε «δαιμονικούς ανθρώπους» – το αντίθετο των πιστών του Χριστού.
Εκμετάλλευση των ανθρώπινων αναζητήσεων και επιδιώξεων: Η εκστρατεία εξαπάτησης του Αντιχρίστου θα διεισδύσει σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής.
Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς εξηγεί ότι ο Αντίχριστος θα εκμεταλλευτεί «την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την τέχνη – όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες» για να καθιερωθεί ως ο μόνος αληθινός θεός. Προσφέρει μια ψεύτικη ουτοπία, υποσχόμενος αλήθεια, δικαιοσύνη και παράδεισο, ενώ παραδίδει μόνο «αδικία, θάνατο και κόλαση».
Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς σκιαγραφεί ένα ανατριχιαστικό πορτρέτο του Αντιχρίστου ως ενός πανούργου απατεώνα, που ωθείται από μια ακόρεστη επιθυμία για εξουσία και μίσος για κάθε τι καλό. Ενσαρκώνει την απόλυτη απειλή για την ανθρωπότητα, επιδιώκοντας να αποκόψει τη σύνδεσή της με τον Θεό και να την παγιδέψει σε μια πλαστή πραγματικότητα δικής του κατασκευής.
Κάλεσμα για Διάκριση και Επαγρύπνηση
Ο Άγιος Ιουστίνος προτρέπει σε επαγρύπνηση και διάκριση για την αναγνώριση των ψεμάτων του Αντιχρίστου. Τονίζει τη σημασία του να παραμείνουμε σταθεροί στην πίστη και να αντιταχθούμε στις δελεαστικές αλλά ψεύτικες υποσχέσεις.
Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς μας δίνει πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τις παραπλανητικές τακτικές του Αντίχριστου.
Ψεύτικα θαύματα: Ο Αντίχριστος δεν θα βασιστεί μόνο σε κενές υποσχέσεις ή ρητορική – θα ασκήσει υπερφυσική δύναμη για να επιτύχει τους στόχους του. Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς προειδοποιεί ότι θα κάνει «θαύματα – παραπλανητικά και ψεύτικα – και μεγάλα έργα – παραπλανητικά, μεγάλα και ένδοξα». Αυτές οι πράξεις, αν και φαινομενικά θαυματουργές, είναι τελικά απατηλές, με σκοπό να θαμπώσουν και να παραπλανήσουν παρά να επιδείξουν αληθινή θεϊκή δύναμη. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις βιβλικές αναφορές για ψευδοπροφήτες που εκτελούν σημεία και θαύματα για να εξαπατήσουν ακόμη και τους εκλεκτούς (Ματθαίος 24:24).
Προσέγγιση των ανθρώπινων επιθυμιών: Η απάτη του Αντιχρίστου θα εκμεταλλευτεί τις βαθύτερες επιθυμίες της ανθρωπότητας, προσφέροντας δελεαστικές αλλά ψεύτικες λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα. Υπόσχεται «αλήθεια, δικαιοσύνη και παράδεισο», απευθυνόμενος στην έμφυτη επιθυμία μας για νόημα, δικαιοσύνη και πληρότητα.
Ωστόσο, αυτές οι υποσχέσεις αποτελούν προπέτασμα καπνού, συγκαλύπτοντας την πραγματική του πρόθεση να παραδώσει «αδικία, θάνατο και κόλαση».
Εκμετάλλευση των ανθρώπινων προσπαθειών: Η επιρροή του Αντιχρίστου εκτείνεται πέρα από το πνευματικό πεδίο, καθώς υπεισέρχεται ακόμη και σε κοσμικές αναζητήσεις. Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς προειδοποιεί ότι θα εκμεταλλευτεί «την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την τέχνη – όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες» για να προωθήσει την ατζέντα του. Αυτό υποδηλώνει μια σχεδιασμένη προσπάθεια να συνυποτάξει την ανθρώπινη ευφυΐα και τα ανθρώπινα επιτεύγματα, διαστρεβλώνοντάς τα για να εξυπηρετήσει τους δικούς του σκοπούς.
Η γλώσσα του ανθρωπισμού: Ίσως το πλέον ύπουλο, ο Αντίχριστος θα περιβληθεί τον εαυτό του με τη γλώσσα της συμπόνιας και της προόδου. Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς γράφει ότι θα παρουσιάσει τον εαυτό του ως «τον μοναδικό… λάτρη της ανθρωπότητας». Αυτός ο προσποιητός ανθρωπισμός έχει σχεδιαστεί για να αφοπλίσει τον σκεπτικισμό και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη, καθιστώντας τις απάτες του ακόμη πιο ισχυρές.
Κατανοώντας την πολύπλευρη φύση των εξαπατήσεων του Αντιχρίστου, μπορούμε να διακρίνουμε καλύτερα την αλήθεια από το ψέμα και να αντισταθούμε στις προσπάθειές του να μας ξεγελάσει. Η έμφαση του Αγίου Ιουστίνου στην πονηριά του Αντιχρίστου υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να παραμένουμε άγρυπνοι στην πίστη μας και να κρίνουμε με διάκριση.
Ο Αντίχριστος θα είναι άνθρωπος και όχι δαιμονική ενσάρκωση
Ανθρώπινο σκεύος, δαιμονική επιρροή: Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς διευκρινίζει ότι ο Αντίχριστος θα είναι ένα ανθρώπινο ον με φυσικό σώμα και ψυχή, και όχι μια δαιμονική ενσάρκωση, όπως ο Χριστός είναι η ενσάρκωση του Θεού. Ο Άγιος Ιουστίνος αναφέρει ρητά: «Δεν είναι ότι ο ίδιος ο διάβολος θα γίνει άνθρωπος… αλλά θα είναι άνθρωπος, και θα γεννηθεί από πορνεία και θα λάβει μέσα του όλη την ενέργεια του Σατανά». Αυτή η διάκριση είναι κρίσιμη: ο Αντίχριστος, αν και άνθρωπος, θα γίνει ένα δοχείο που θα καταληφθεί εξ ολοκλήρου από τη σατανική ενέργεια και θα ενδυναμωθεί από αυτήν λόγω της δικής του ελεύθερης βούλησης και κλίσης προς το κακό.
Μια ζωή με ακραία αμαρτία: η προσωπικότητα του Αντιχρίστου θα χαρακτηρίζεται από μια απαράμιλλη προσήλωση στην κακία. Θα είναι η «πληρέστερη, η τελειότερη ενσάρκωση του ανθρώπινου-σατανικού κακού», ενσαρκώνοντας τα βάθη της ανθρώπινης διαφθοράς. Αυτός ο απόλυτος εναγκαλισμός του κακού θα τον διακρίνει από τους συνηθισμένους ανθρώπους και θα τον καταστήσει ένα ιδιαίτερα ισχυρό όργανο της βούλησης του Σατανά.
Ο κίνδυνος της αποδοχής: ο Άγιος Ιουστίνος προειδοποιεί ότι η ανθρώπινη φύση του Αντιχρίστου αποτελεί βασικό παράγοντα για την ικανότητά του να εξαπατά. Επειδή θα λειτουργεί μέσα στο πλαίσιο της ανθρώπινης εμπειρίας, μιλώντας στους ανθρώπους «σαν ένας δικός τους», πολλοί θα τον αποδεχτούν εύκολα. Αυτό αναδεικνύει την πανούργα φύση της εξαπάτησής του: δεν θα εμφανίζεται ως ένα εμφανές τέρας, αλλά μάλλον ως μία χαρισματική και οικεία φιγούρα, καθιστώντας το μήνυμά του ακόμη πιο δελεαστικό και επικίνδυνο.
Αυτή η κατανόηση της φύσης του Αντιχρίστου προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο στην προηγούμενη συζήτησή μας για τις παραπλανητικές τακτικές του. Όχι μόνο θα χρησιμοποιήσει ψεύτικα θαύματα και δελεαστικές υποσχέσεις, αλλά και η ίδια η ανθρωπιά του, διαστρεβλωμένη από τον εναγκαλισμό του με το Κακό, θα είναι ένα ισχυρό εργαλείο για να παραπλανήσει εκείνους που δεν θα καταφέρουν να τον αναγνωρίσουν ως αυτό που πραγματικά είναι. Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς μας προτρέπει να είμαστε προσεκτικοί προς αυτή την απάτη, υπενθυμίζοντάς μας ότι ακόμη και εκείνοι που φαίνονται ανθρώπινοι μπορούν να κρύβουν βαθύ σκοτάδι και να αποτελούν όργανα του κακού.
Πώς θα ξεγελάσει ο Αντίχριστος τους ανθρώπους
Εκμετάλλευση της ανθρώπινης αδυναμίας: ο Άγιος Ιουστίνος υπογραμμίζει ότι ο Αντίχριστος θα στοχεύσει στην ανθρώπινη ευπάθεια στην υπερηφάνεια και την αυτο-θεοποίηση. Θα είναι ο «απόλυτος σατανισμός», δηλαδή η επιθυμία «να γίνει θεός για τον εαυτό του, ένας θεός πάνω από όλους τους θεούς, ένας παγκόσμιος θεός». Προσφέροντας ένα μονοπάτι προς την αυτο-θεοποίηση, θα παρασύρει τους ανθρώπους να υψώσουν τον εαυτό τους πάνω από τον Θεό, οδηγώντας τους στην πνευματική καταστροφή.
Ένας ψευδοπροφήτης για την εποχή της εκκοσμίκευσης: ο Άγιος Ιουστίνος υποδεικνύει ότι ο Αντίχριστος δεν θα παρουσιαστεί απαραίτητα ως θρησκευτική φιγούρα, αλλά μάλλον ως υπέρμαχος της ανθρώπινης προόδου και της λογικής. Η απόρριψη της θεότητας του Χριστού ευθυγραμμίζεται με την κοσμική τάση παραγκωνισμού της πίστης προς όφελος ανθρωποκεντρικών ιδεολογιών. Θα εκμεταλλευτεί «την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την τέχνη – όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες» για να καθιερωθεί ως η μοναδική πηγή αλήθειας και νοήματος, απευθυνόμενος σε όσους αντιμετωπίζουν την παραδοσιακή θρησκεία με σκεπτικισμό.
Μια ψεύτικη ουτοπία: Ο Αντίχριστος θα προσφέρει ένα γοητευτικό όραμα ενός κόσμου χωρίς ανάγκη για τον Θεό, υποσχόμενος μια ουτοπία που θα βασίζεται στα ανθρώπινα επιτεύγματα και την ανεξαρτησία. Οι υποσχέσεις του για «αλήθεια, δικαιοσύνη και παράδεισο» θα έχουν απήχηση σε όσους λαχταρούν έναν καλύτερο κόσμο, ιδιαίτερα σε όσους έχουν απογοητευτεί από τους παραδοσιακούς θρησκευτικούς θεσμούς. Τοποθετώντας τον εαυτό του ως την απάντηση στις βαθύτερες ανάγκες της ανθρωπότητας, θα παγιδέψει όσους δεν καταφέρνουν να διακρίνουν την απάτη του.
Πώς θα παρασύρει τις Μάζες: η επιρροή του Αντιχρίστου θα είναι ευρύτατη, καταλαμβάνοντας τις καρδιές και τα μυαλά των πολλών. Η γοητεία του και η πειστική ρητορική του, σε συνδυασμό με τη φαινομενική ικανότητά να τηρεί τις υποσχέσεις του, θα τον καταστήσουν μια ακαταμάχητη φιγούρα, ιδίως για όσους αναζητούν εύκολες λύσεις και άμεση ικανοποίηση. Θα παρουσιάσει τον εαυτό του ως σωτήρα και όχι ως καταστροφέα.
Ο πιο μεγάλος Διωγμός όλων των εποχών
Όσοι δίνουν προτεραιότητα στην επίγεια άνεση και σιγουριά έναντι της δέσμευσής τους στον Χριστό μπορεί να είναι ευάλωτοι στις πλάνες του Αντιχρίστου.
Οι πιστοί Χριστιανοί θα υποστούν τον χειρότερο Διωγμό που έχει γίνει ποτέ.
Ο Αντίχριστος, μέσα στην αλαζονεία του και κατά παραχώρηση του Θεού, θα διώξει τους Χριστιανούς και θα κάνει πόλεμο εναντίον τους. Όσοι δεν τον λατρεύουν θα θανατωθούν. Η άρνησή τους να λατρέψουν τον Αντίχριστο και η ακλόνητη πίστη τους θα είναι η υπεράσπισή τους, απηχώντας τη βιβλική υπόσχεση ότι «οι πύλες της κόλασης δεν θα υπερισχύσουν εναντίον [της Εκκλησίας]» (Ματθαίος 16:18).
Δύο μεγάλοι μάρτυρες, οι προφήτες Ηλίας και Ενώχ, θα επιβεβαιώσουν την αλήθεια του Χριστού και θα προφητεύσουν για 1.260 ημέρες, μετά από τις οποίες ο Αντίχριστος θα τους σκοτώσει, αλλά μετά από τρεις και ήμισυ ημέρες θα αναστηθούν και θα μεταφερθούν στον ουρανό.
Οι χριστιανοί θα διώκονται και δεν θα μπορούν να αγοράσουν ή να πουλήσουν, αφού δεν θα λατρεύουν τον Αντίχριστο και δεν θα λάβουν το χάραγμα του, το 666. Η Εκκλησία θα διωχθεί και θα αναγκαστεί να κρυφτεί στην Έρημο.
Ο άγιος Ιουστίνος εξηγεί ότι ο Απόστολος λέγοντας «το κατέχον» εννοεί την θεία χάρη που συγκρατεί την έφοδο, την επίθεση του σατανικού κακού του Αντιχρίστου στις καρδιές των ανθρώπων ενώ με την λέξη “ά κατέχων” εννοεί τον Θεό. Ο Θεός λοιπόν, θα περιορίσει την ένταση του κακού κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Αντιχρίστου, αποτρέποντας την πλήρη κυριαρχία της αμαρτίας και επιτρέποντας την διαφύλαξη των πιστών.
Εκτός από τους δύο μάρτυρες, επτά άγγελοι θα εξαπολύσουν την οργή του Θεού στους ακολούθους του Αντιχρίστου.
Η διάρκεια της βασιλείας του Αντιχρίστου: Η τυραννία του κακού θα είναι άνευ προηγουμένου, αλλά ο Θεός θα συντομεύσει αυτή την περίοδο για χάρη των εκλεκτών, διασφαλίζοντας ότι η κυριαρχία του Αντιχρίστου θα είναι τελικά περιορισμένη. Τρεισήμισι χρόνια μόνο θα κρατήσει.
Δευτέρα Παρουσία: το τέλος του Αντιχρίστου
Η δύναμη της Παρουσίας του Χριστού: η βασιλεία του Αντιχρίστου, αν και χαρακτηρίζεται από εξαπάτηση και φαινομενικό θρίαμβο, θα είναι τελικά μικρής διάρκειας. Ο Χριστός, κατά τη Δευτέρα Παρουσία Του, θα κατατροπώσει χωρίς προσπάθεια τον Αντίχριστο με την απλή παρουσία του: «Ο Θεάνθρωπος Χριστός θα καταργήσει με την φανέρωση της παρουσίας του τον αλαζόνα Αντίχριστο». Αυτό αναδεικνύει την έντονη αντίθεση μεταξύ της ψεύτικης δύναμης του Αντιχρίστου και της αληθινής θεότητας του Χριστού.
Πυρ Αναλίσκον: ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς χρησιμοποιεί ζωντανές εικόνες για να περιγράψει την επιστροφή του Χριστού, παρομοιάζοντάς τον με «φλόγα που καίει και θα ξεριζώσει κάθε τι αντιχριστιανικό – πράξεις, ιδέες, σκέψεις». Αυτό υποδηλώνει μια άμεση και αποφασιστική κρίση, η οποία θα κατακάψει όλο το ψέμα και δεν θα αφήσει κανένα περιθώριο στις απάτες του Αντιχρίστου να σταθούν. Η καταστροφική φωτιά συμβολίζει την εξαγνιστική δύναμη της παρουσίας του Χριστού, που καθαρίζει τον κόσμο από το κακό και εγκαθιδρύει τη δίκαιη Βασιλεία Του.
Η Ρομφαία της Αλήθειας: υπογραμμίζεται περαιτέρω το αήττητο του Λόγου του Χριστού, περιγράφοντάς τον ως «τον ζωντανό και ενεργό λόγο του Θεού [που] είναι πιο αιχμηρός από κάθε δίκοπο μαχαίρι», ικανός να νικήσει όλα όσα αντιτίθενται στον Θεό. Αυτή η ισχυρή εικόνα ενισχύει την ιδέα ότι η νίκη του Χριστού δεν θα είναι μια φυσική μάχη, αλλά ένας θρίαμβος της αλήθειας επί του ψεύδους. Ο Αντίχριστος, παρά τη σαγηνευτική ρητορική του, δεν μπορεί να σταθεί απέναντι στη διαπεραστική και απόλυτη εξουσία του Λόγου του Χριστού.
Εκπλήρωση της προφητείας: η νίκη του Χριστού επί του Αντιχρίστου δεν είναι απλώς ένα μελλοντικό γεγονός, αλλά μια βεβαιότητα που έχει προαναγγελθεί στις Γραφές. Αποκάλυψη 19:15: «Έρχομαι σύντομα σε σένα, και θα πολεμήσω εναντίον τους με τη ρομφαία του στόματός μου». Η αξιοπιστία της βιβλικής προφητείας μας διαβεβαιώνει για τον τελικό θρίαμβο του καλού επί του κακού.
Παρηγορία και Διαβεβαίωση για τους πιστούς: Η έμφαση στην ήττα του Αντιχρίστου χρησιμεύει ως πηγή παρηγοριάς και βεβαιότητας για τους Χριστιανούς που είναι αντιμέτωποι με την απατηλή γοητεία και τη φαινομενική δύναμη των δυνάμεων του Αντιχρίστου στον κόσμο. Υπενθυμίζοντας στους πιστούς την τελική νίκη του Χριστού, ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς ενθαρρύνει τη σταθερή πίστη και την επιμονή μπροστά στις αντιξοότητες, γνωρίζοντας ότι η ελπίδα τους είναι αληθινή και ότι η επιστροφή του Χριστού θα εγκαινιάσει μια Βασιλεία αιώνιας ειρήνης και δικαιοσύνης.
Αυτό το μήνυμα ελπίδας χρησιμεύει ως υπενθύμιση ότι ακόμη και μέσα στο σκοτάδι της πλάνης και τη γοητεία των ψεύτικων υποσχέσεων, το φως του Χριστού θα επικρατήσει τελικά, φέρνοντας τιμωρία στους ασεβείς και δικαίωση για τους πιστούς.