Η καρδιά, σύμφωνα με τους Πατέρες δεν είναι απλά ένα όργανο του σώματος.
Η καρδιά αποτελεί το κέντρο της πνευματικής, συναισθηματικής και ψυχολογικής ζωής του ανθρώπου. Είναι ο χώρος όπου κατοικεί ο Θεός, εκδηλώνεται η πίστη, η αγάπη, η ταπείνωση και η ελεύθερη βούληση. Στην καρδιά λαμβάνει χώρα η κάθαρση από τα πάθη και η συνάντηση με το θείο.
Η αγάπη πηγάζει από την καρδιά και αποτελεί κινητήριο δύναμη στην πνευματική ζωή. Η καρδιά που αγαπά τον Θεό και τον πλησίον είναι ανοικτή στο θείο θέλημα. Η αγάπη, η ταπείνωση και η προσευχή αλληλοσυνδέονται και οδηγούν στην εκπλήρωση του θελήματος του Θεού.
Η προσευχή δεν είναι απλά μια εξωτερική πράξη, αλλά μια εσωτερική κατάσταση της καρδιάς. Ο πιστός καλείται να προσευχηθεί με προσοχή στην καρδιά του, αναζητώντας το θέλημα του Θεού. Η καρδιά είναι ο τόπος όπου ο νους επιστρέφει για κάθαρση και η νοερά προσευχή λαμβάνει χώρα.
Η αμαρτία σκοτίζει την καρδιά, εμποδίζοντας την αληθινή προσευχή και απομακρύνοντας τον άνθρωπο από τον Θεό.
Η μετάνοια, συνδέεται με την καρδιά, και είναι απαραίτητη για την κάθαρση και επιστροφή στον Θεό.
Η ταπείνωση καλλιεργείται στην καρδιά και οδηγεί στην αναγνώριση της ανάγκης μας για τον Θεό. Η ταπεινή καρδιά δεν επιδιώκει την ικανοποίηση των δικών της επιθυμιών, αλλά υποτάσσεται στο θέλημα του Θεού και δέχεται όλα όσα συμβαίνουν με ευγνωμοσύνη.
Μπορούμε και πρέπει να διατηρήσουμε την καρδιά μας αγνή και καθαρή.
Πώς;
Μέσω της νοερής προσευχής, της μετάνοιας, της ταπείνωσης και της αγάπης. Στρέφοντας την καρδιά μας από τις αισθήσεις και τα υλικά αγαθά προς τον Θεό, διατηρούμε την καρδιά μας καθαρή και την καθιστούμε δεκτική στη θεία χάρη.
Η καρδιά ειναι κεντρικό στοιχείο στην πνευματική ζωή γιατί εκεί κατοικεί ο Χριστός με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, εκεί λαμβάνει χώρα ο αγώνας ενάντια στον διάβολο, εκεί ο άνθρωπος βιώνει την παρουσία του Θεού και αναπτύσσει την πνευματική του ζωή.
Η αμαρτία σκοτίζει την «καρδιά» και εμποδίζει την αληθινή προσευχή. Η «καρδιά» που είναι γεμάτη από κακές σκέψεις και επιθυμίες, γίνεται εστία του κακού πνεύματος.
Η «καρδιά» είναι αγγείο αγάπης. Η αγάπη ηρεμεί και διευρύνει την «καρδιά», ενώ το μίσος τη συστέλλει.
Η κάθαρση της «καρδιάς» σημαίνει την απομάκρυνση των κακών λογισμών, των βλάσφημων σκέψεων και των αισχρών παθών.