Με μια Ματιά
Ο πατέρας Παύλος αναλύει το θέμα των αγίων εικόνων στην ορθόδοξη παράδοση, εξηγώντας πως η Εκκλησία αγωνίζεται διαχρονικά για την διατήρηση της ορθής ερμηνείας του λόγου του Θεού.
Η θεολογία της εικόνας ξεκινά από την ενανθρώπιση. Εφόσον ο Λόγος έγινε σάρκα, ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος και μπορεί να απεικονιστεί. Η δυνατότητα απεικόνισης του προσώπου του Χριστού υποδηλώνει την αληθινή ενανθρώπιση. Η αποδοχή ή η άρνηση της εικόνας συνιστά αποδοχή ή άρνηση της αληθούς σαρκώσεως. Η εικόνα μας φανερώνει ότι ο Λόγος έγινε πράγματι άνθρωπος.
Η ορθόδοξη παράδοση θεωρεί τις αγίες εικόνες ως θεολογία και αλήθεια του λόγου του Θεού, ως έκφραση της πίστης και μίας μορφής ορθοδοξίας. Η εικονομαχία, μια περίοδος συγκρούσεων γύρω από αυτό το θέμα, κατέληξε με την αποκατάσταση της τιμής των εικόνων από την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο. Η θεολογία της εικόνας βασίζεται στο κεντρικό δόγμα της ενανθρώπισης του Χριστού (“Ο Λόγος σαρξ εγένετο”). Η εκκλησία τιμά τις εικόνες, όχι ως είδωλα, αλλά ως μνημεία και μαρτυρίες της ζωής και της διδασκαλίας των αγίων, ως “ευαγγέλιο των ανθρώπων που δεν ξέρουν γράμματα”.
Δείτε το βίντεο
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ εικόνας και ειδώλου;
Η εικόνα απεικονίζει κάτι υπαρκτό, ενώ το είδωλο είναι κάτι φανταστικό, μη υπαρκτό.
Η εικόνα απεικονίζει κάτι που υπήρξε ή υπάρχει, όπως μια φωτογραφία. Προσκυνάμε τον άγιο ή την αγία που απεικονίζεται, όχι το υλικό της εικόνας (ξύλο, χρώμα, χαρτί κλπ). Αντίθετα, το είδωλο είναι κάτι φανταστικό, που δεν έχει υπαρκτή βάση.
Η λατρευτική προσκύνηση οφείλεται μόνο στον Θεό, ενώ η τιμητική προσκύνηση απευθύνεται στους αγίους και στις αγίες εικόνες. Η χρήση της λέξης “προσκύνηση” χρειάζεται διακρίσεις, καθώς έχει διαφορετικό νόημα σε κάθε περίπτωση.
Ποιες αιρέσεις πολέμησαν τις εικόνες και γιατί;
Η εικονομαχία “γεννήθηκε” από αιρέσεις που αμφισβητούσαν βασικά δόγματα της πίστης. Ο Μονοφυσιτισμός αρνιέται την ανθρώπινη φύση του Χριστού, ενώ ο Αρειανισμός την θεϊκή του φύση.
Οι εικονομάχοι αμφισβήτησαν την απεικόνιση του Χριστού, θεωρώντας ότι αυτό υποβαθμίζει την θεϊκή του φύση. Η εκκλησία πολέμησε εναντίον αυτών των αιρέσεων διατηρώντας την ορθόδοξη πίστη.
Τι σημαίνει “ιστορικός ενεστώς” σε σχέση με τις αγίες εικόνες;
Ο “ιστορικός ενεστώς” σημαίνει ότι τα γεγονότα που απεικονίζονται στις εικόνες δεν περιορίζονται στο παρελθόν, αλλά ζουν και επηρεάζουν το παρόν. Η απεικόνιση της βαπτίσεως του Χριστού, για παράδειγμα, δεν είναι μόνο ιστορικό γεγονός, αλλά και μία αιώνια αλήθεια που επηρεάζει τον πιστό. Φράσεις όπως “σήμερον βαπτιζομένου” υπογραμμίζουν αυτή την αιώνια επίκαιροτητα.
Πώς εξηγείται η θαυματουργή δύναμη των εικόνων;
Η θαυματουργή δύναμη των εικόνων προέρχεται από την χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία κατεβαίνει στην εικόνα κατά την αγιογράφηση, μετά από προσευχές και τελετές. Η χάρη αυτή δεν είναι ενεργή σε περιπτώσεις ασέβειας. Η ασέβεια απέναντι στις εικόνες προκαλεί την αφαίρεση της χάρης, μετατρέποντας τις εικόνες σε απλό υλικό.
Ποια είναι η σημασία του σώματος και της ψυχής σε σχέση με τη σωτηρία και την εικόνα;
Η σωτηρία αφορά όλο τον άνθρωπο, σώμα και ψυχή. Δεν σωζόμαστε μόνο ψυχικά, αλλά και σωματικά. Η βασιλεία του Θεού δεν είναι χώρος μόνο ψυχών, αλλά πλήρων υπάρξεων, σωμάτων και ψυχών ενωμένων. Αυτή η ενότητα αντανακλάται και στην θεολογία της εικόνας, η οποία απεικονίζει τον ενσαρκωμένο Λόγο, τον τέλειο Θεό και τέλειο άνθρωπο.