Φέροντες τα παρόντα γενναίως, χαίροντες τοίς ελπιζομένοις έλεγον οι Άγιοι Μάρτυρες
Το παραπάνω τροπάριο για τους Αγίους 40 Μάρτυρες προέρχεται από την ομιλία του Μεγάλου Βασιλείου.
Η έννοια «φέροντες τα παρόντα γενναίως» περιγράφει την στάση ζωής που χαρακτηρίζεται από την αντιμετώπιση των προκλήσεων και των δυσκολιών του παρόντος με θάρρος, αποδοχή και εστίαση στην πραγματικότητα, χωρίς να καταφεύγουμε σε φαντασιώσεις ή προσδοκίες για το μέλλον.
Ο π Ευάγγελος Παπανικολάου μέσω παραδειγμάτων, υπογραμμίζει τη σημασία της παρουσίας στο “εδώ και τώρα” και την ανάγκη να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της ζωής με θάρρος, ακεραιότητα, και πίστη στο θέλημα του Θεού.
Η σημασία του παρόντος: Η φαντασία θεωρείται «αρρώστια του συγχρόνου κόσμου» και «ράγες που φτιάχνει ο διάβολος». Αντίθετα, η εστίαση στο παρόν, σε «αυτά που είναι τώρα», κρίνεται απαραίτητη για την πνευματική ζωή. Οι Άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες μας δίνουν το παράδειγμα καθώς «φέρανε τα παρόντα γενναίως», όπως και οι πρωτόπλαστοι που παρασύρθηκαν από τη φαντασία του μέλλοντος.
Γενναιότητα και θάρρος: Η γενναιότητα είναι κεντρικό στοιχείο της αντιμετώπισης των παρόντων. Οι άνθρωποι που «στα παρόντα σταθήκανε και γενναίως του είπανε πάντα ένα όχι» τιμώνται. Αυτό φαίνεται και στο παράδειγμα των γυναικών που ύψωσαν την τουρκική σημαία στα εσώρουχά τους, δείχνοντας θάρρος και εξυπνάδα.
Πίστη και εμπιστοσύνη στο Θεό: Ο Άβελ έφερε τα παρόντα γενναίως προσφέροντας τα καλύτερα στον Θεό, ενώ ο Κάιν πρόσφερε ένα “ψεύτικο μέλλον”. Η πίστη και η εμπιστοσύνη στο Θεό ενισχύουν τη γενναιότητα στην αντιμετώπιση του παρόντος.
Ειλικρίνεια και αποδοχή της αλήθειας: Η αλήθεια συνδέεται με το παρόν. «Το παρόν το πραγματικό δεν ξεχνιέται», ενώ το ψέμα ξεχνιέται. Η ειλικρίνεια και η ομολογία των λαθών είναι απαραίτητα βήματα για να «φέρουμε τα παρόντα γενναίως».
Συγχωρητικότητα: Η συγχωρητικότητα, όπως φαίνεται στο παράδειγμα του Αχιλλέα και του Πριάμου, αποτελεί έκφραση της γενναιότητας στην αντιμετώπιση του παρόντος, υπερβαίνοντας την οργή και τον πόνο. Η συγχωρητικότητα στην Εκκλησία οδηγεί στην «ίδια γνώμη» και έρχεται μέσω της συνύπαρξης σε κοινούς χώρους και μυστήρια
Όταν φέρουμε τα παρόντα γενναίως
Εσωτερική γαλήνη και δύναμη: Η αντιμετώπιση των δυσκολιών με θάρρος και πίστη φέρνει εσωτερική γαλήνη, όπως στην περίπτωση του Ιωσήφ που άντεξε τους πειρασμούς και τις δοκιμασίες.
Θεία Χάρη και ευλογία: Η γενναιότητα στην πίστη και η προσήλωση στο θέλημα του Θεού φέρνουν την θεία χάρη και ευλογία.
Δικαίωση και νίκη: Η υπεράσπιση της αλήθειας και του δικαίου με θάρρος οδηγεί στη νίκη, όπως στην περίπτωση των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων και του Αγίου Γεωργίου.
Παραδειγματισμός και έμπνευση: Η στάση όσων “φέρουν τα παρόντα γενναίως” αποτελεί παράδειγμα και πηγή έμπνευσης για τους άλλους.
Ελπίδα για το μέλλον: Η ικανότητα να ζούμε στο παρόν με θάρρος και ακεραιότητα αποτελεί εγγύηση και για ένα καλύτερο μέλλον.
Όταν δεν τα αντιμετωπίζουμε με γενναιότητα
Πτώση στην αμαρτία: Η αδυναμία να αντιμετωπίσουμε το παρόν οδηγεί στην φαντασία και τον πειρασμό, όπως στην περίπτωση των πρωτόπλαστων που παρασύρθηκαν από την υπόσχεση του διαβόλου.
Αδυναμία αλλαγής και μετάνοιας: Η προσκόλληση στο παρελθόν ή το μέλλον εμποδίζει την αναγνώριση των λαθών και την ειλικρινή μετάνοια. Ο Κάιν, αρνούμενος να αναλάβει την ευθύνη για την πράξη του, δεν μπόρεσε να “φέρει τα παρόντα γενναίως” και υπέστη την τιμωρία της συνείδησής του.
Απώλεια ευκαιριών: Ο Ιωνάς, αρνούμενος να ακολουθήσει το θέλημα του Θεού, έχασε την ευκαιρία να συμβάλλει στη σωτηρία της Νινευή. Η άρνησή του να “φέρει τα παρόντα γενναίως” τον οδήγησε σε περιπέτειες και ταλαιπωρία.
Αδικία και εκμετάλλευση: Η αδιαφορία για το παρόν και η εσωστρέφεια δημιουργούν κλίμα αδικίας, όπως στην περίπτωση του Κωνσταντίνου που θυσίασε την Ελένη για τον θρόνο, ή των ισχυρών που εκμεταλλεύονταν τους αδύναμους.
Απώλεια της ελευθερίας: Η έλλειψη θάρρους μπροστά στις προκλήσεις του παρόντος οδηγεί σε υποταγή και περιορισμό της ελευθερίας.
Πίστη
Η γενναιότητα στην αντιμετώπιση των παρόντων συνδέεται άμεσα με την πίστη στον Θεό.
Ο π Ευάγγελος τονίζει ότι η αληθινή πίστη απαιτεί να ζούμε στο παρόν, αναγνωρίζοντας την παρουσία του Θεού σε κάθε στιγμή.
Η ελπίδα στα μέλλοντα αγαθά δεν αποτελεί ένδειξη γνώσης του Θεού, ενώ οι Άγιοι έβλεπαν τα μέλλοντα ως παρόντα.
Η φαντασία, αντιθέτως, θεωρείται εργαλείο του διαβόλου και οδηγεί σε πλάνη.
Η γενναιότητα στην αντιμετώπιση των παρόντων εκφράζεται μέσα από την εξομολόγηση και τη διόρθωση των αδικιών, όπως στην περίπτωση του Ιωσήφ.
Η πίστη ενδυναμώνει τον άνθρωπο να μην δειλιάσει μπροστά στις δυσκολίες και να παραμείνει πιστός στις αξίες του, όπως οι Άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες.
Ο Ιησούς Χριστός αποτελεί το ύψιστο παράδειγμα γενναιότητας, καθώς έφερε τα παρόντα του πάθους με υπομονή και σιωπή.
Η Ανάμνηση στην Εκκλησία
Ο π. Ευάγγελος σχολιάζει τα λόγια του ιερέα κατά τη Θεία Λειτουργία: "Εις ανάμνηση του σταυρού, του τάφου, της τριημέρου αναστάσεως, της εκ δεξιών καθέδρας, της Δευτέρας και εν δόξη παρουσίας." Ο π. Ευάγγελος διερωτάται: "Πώς βλέπεις την Δευτέρα και εν δόξη παρουσία; Ή πώς μπορείς να θυμηθείς κάτι που δεν γίνεται;" και υπογραμμίζει ότι η ανάμνηση στην Εκκλησία δεν είναι απλή μνήμη γεγονότων του παρελθόντος, αλλά βίωση αυτών ως παρόντα.
Συνεχίζοντας το σκεπτικό του, ο π. Ευάγγελος τονίζει πως "Τα μέλλοντα τα βλέπει ως παρόντα," δηλαδή ο πιστός βιώνει τα μελλούμενα (όπως η Δευτέρα Παρουσία) σαν να συμβαίνουν τώρα, στο παρόν. Αυτή η βίωση του μέλλοντος ως παρόντος συνδέεται με την ουσία της πίστης και της ελπίδας.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο π. Ευάγγελος συνδέει την ανάμνηση με τη βίωση της αλήθειας. Στο, λέει: "Γιατί τι σημαίνει αλήθεια; Α-λήθεια. Δηλαδή α και λήθει. Η λήθει ξεχνάω. Αλήθεια είναι δεν ξεχνάω. Το παρόν το πραγματικό δεν ξεχνιέται." Έτσι, η ανάμνηση των γεγονότων της πίστης μας βοηθά να τα διατηρούμε ζωντανά στο παρόν και να τα βιώνουμε ως αλήθεια.
Ιστορία
Ο π Ευάγγελος χρησιμοποιεί παραδείγματα από την ιστορία, τόσο βιβλικά όσο και ιστορικά, για να αναδείξουν την έννοια του “φέρειν τα παρόντα γενναίως”.
Ο Άβελ, ο Ιωσήφ, ο Ιωνάς, ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος, ο Κολοκοτρώνης, ο Λουκάς Νοταράς, ο Άρης Βελουχιώτης, είναι παραδείγματα που μαρτυρούν την διαχρονική αξία της γενναιότητας και της πίστης.
Η σημασία της ιστορικής γνώσης, βασισμένης σε πηγές και όχι σε ερμηνείες, για την κατανόηση του παρόντος. Η ιστορία λειτουργεί ως διδαχή και παράδειγμα για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της ζωής.
Ανθρώπινη Φύση
Η γενναιότητα δεν είναι έμφυτη, αλλά καλλιεργείται. Ο π Ευάγγελος αναδεικνύει την πάλη του ανθρώπου ανάμεσα στην φαντασία και την πραγματικότητα, στο φόβο και την γενναιότητα, στην αδικία και τη μετάνοια.
Η ανθρώπινη φύση είναι ευάλωτη στην πλάνη και την αμαρτία, όπως φαίνεται από την ιστορία του Αδάμ και της Εύας, αλλά και από τις πράξεις του Ιωνά και του Πέτρου. Ωστόσο, η χάρη του Θεού και η δύναμη της πίστης μπορούν να μεταμορφώσουν τον άνθρωπο και να τον οδηγήσουν στην αλήθεια και τη γενναιότητα.
Η συγχωρητικότητα και η αλληλοκατανόηση, όπως στην περίπτωση του Αχιλλέα και του Πριάμου, αποτελούν εκφράσεις ανθρώπινης μεγαλοψυχίας και γενναιότητας. Η γενναιότητα απαιτεί να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεων μας, να ζήσουμε στο παρόν, να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια και να αγωνιστούμε για το δίκαιο, ακόμα και όταν αυτό συνεπάγεται θυσίες.
Ζωντανά Παραδείγματα
Αδάμ και Εύα, οι Πρωτόπλαστοι
Ο π Ευάγγελος επικεντρώνονται στην Πτώση των Πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο, εστιάζοντας στην έννοια του “φέρειν τα παρόντα γενναίως” και συνδέοντάς την με την επίδραση της φαντασίας στις πράξεις τους.
Συγκεκριμένα, τονίζεται ότι ο Διάβολος χρησιμοποίησε τη φαντασία για να τους εξαπατήσει.
Τους υποσχέθηκε ότι αν φάνε από τον απαγορευμένο καρπό, “θα γίνουν θεοί”. Αυτή η υπόσχεση, βασισμένη σε ένα υποθετικό μέλλον (“εάν”), τους απομάκρυνε από την πραγματικότητα του παρόντος. Παρασυρμένοι από τη φαντασία, επέλεξαν να αγνοήσουν την παρούσα ευλογία της σχέσης τους με τον Θεό, επιδιώκοντας μια ψευδή θέωση.
Η πράξη τους αυτή αντιπαραβάλλεται με την εντολή του Χριστού να ζούμε στο παρόν, “φέροντες τα παρόντα γενναίως”.
Η φαντασία, σύμφωνα με τον π Ευάγγελο, δεν είναι απαραίτητα κακή, αλλά μπορεί να γίνει εργαλείο του διαβόλου, ο οποίος τη χρησιμοποιεί για να μας απομακρύνει από την αλήθεια.
Η αληθινή ζωή, η ζωή κοντά στον Θεό, απαιτεί να είμαστε παρόντες σε κάθε στιγμή, αποδεχόμενοι την πραγματικότητα όπως είναι, χωρίς να παρασυρόμαστε από ψευδείς υποσχέσεις και φαντασιώσεις.
Η Πτώση των Πρωτοπλάστων παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα της αδυναμίας τους να “φέρουν τα παρόντα γενναίως”, αφήνοντας τη φαντασία να θολώσει την κρίση τους και να τους οδηγήσει στην παρακοή.
Κάιν και Άβελ
Η ιστορία του Κάιν και του Άβελ συνδέεται άμεσα με την έννοια του “φέρειν τα παρόντα γενναίως” και εστιάζει στη σωστή στάση απέναντι στον Θεό και τον συνάνθρωπο.
Ο π Ευάγγελος τονίζει τη διαφορά στις θυσίες που προσέφεραν οι δύο αδελφοί.
Ο Άβελ, ως ποιμένας, πρόσφερε στον Θεό τα καλύτερα από τα πρώτα του κοπάδια, δηλαδή τα “παρόντα” του, με γενναιοδωρία.
Αντίθετα, ο Κάιν, ως γεωργός, πρόσφερε τα δευτερεύοντα, κρατώντας τα καλύτερα για τον εαυτό του.
Η θυσία του Κάιν, επομένως, δεν ήταν “γενναία”, καθώς δεν απέδιδε στον Θεό τα καλύτερα από τα “παρόντα” του, αλλά επένδυε σε ένα “ψεύτικο μέλλον”, προσδοκώντας μελλοντικές ανταμοιβές από τον Θεό.
Η διαφορά αυτή στις θυσίες δεν έγκειται τόσο στην ποσότητα ή την ποιότητα των προσφερόμενων αγαθών, όσο στην πνευματική τους διάσταση. Η θυσία του Άβελ ήταν αυθόρμητη, ειλικρινής και ανιδιοτελής, ενώ η θυσία του Κάιν ήταν υπολογισμένη, τυπική και ιδιοτελής.
Ο Άβελ έβλεπε τον Θεό ως παρόντα στη ζωή του και του πρόσφερε τα καλύτερα που είχε “τώρα”, ενώ ο Κάιν θεωρούσε τον Θεό απόντα και προσπαθούσε να τον “εξασφαλίσει” για το μέλλον.
Ο π Ευάγγελος τονίζει και την ταπεινότητα του Άβελ. Ο Άβελ δεν κατέκρινε τον Κάιν, ούτε αμφισβήτησε την αξία της θυσίας του. Αντίθετα, παρέμεινε σιωπηλός και ταπεινός, αποδεχόμενος την κρίση του Θεού. Η σιωπή του Άβελ, σε αντίθεση με την οργή και τη ζήλια του Κάιν, παρουσιάζεται ως ένδειξη πνευματικής ωριμότητας και εμπιστοσύνης στο θέλημα του Θεού.
Η άρνηση, το ψέμα και η αποποίηση ευθύνης του Κάιν αποτελούν καταστροφικές στάσεις, που οδηγούν στην απομάκρυνση από τον Θεό και στην πνευματική καταδίκη.
Η ιστορία του Κάιν και του Άβελ, τελικά, μας διδάσκει ότι η αληθινή θυσία δεν είναι η υλική προσφορά, αλλά η πνευματική στάση απέναντι στον Θεό και τον συνάνθρωπο. Η γενναιοδωρία, η ανιδιοτέλεια, η ταπείνωση και η συγχωρητικότητα είναι τα αληθινά “παρόντα” που οφείλουμε να προσφέρουμε.
Ιωσήφ
Ο Ιωσήφ ο Πάγκαλος είναι παράδειγμα προς μίμηση για τους πιστούς.
Αρχικά, ο π Ευάγγελος τονίζει τη γενναιότητά του απέναντι στην αδικία. Όταν τα αδέλφια του τον πούλησαν, ο Ιωσήφ δεν αντέδρασε, ούτε μίλησε. Δεν παραπονέθηκε, ούτε ζήτησε εκδίκηση. Αυτή η στάση σιωπηλής αποδοχής και καρτερίας παρουσιάζεται ως ενσάρκωση της έννοιας του “φέρειν τα παρόντα γενναίως”. Δεν έμεινε στο παρελθόν ή στο μέλλον, αλλά αντιμετώπισε με θάρρος τη δοκιμασία της στιγμής.
Επιπλέον, αναφέρεται το περιστατικό με τη γυναίκα του Πετεφρή, ως παράδειγμα αντίστασης στον πειρασμό. Ο Ιωσήφ, παρά την πίεση και τις κολακείες, δεν υπέκυψε στις ερωτικές προτάσεις. Το επιχείρημά του ήταν η παρουσία του Θεού: “μας βλέπει ο Κύριος”. Αυτό δείχνει την πίστη του Ιωσήφ στην άμεση και διαρκή παρουσία του Θεού στη ζωή του, που τον καθοδηγεί και τον προστατεύει.
Ακόμη, η αφήγηση περιγράφει τον Ιωσήφ ως υπουργό στην Αίγυπτο, επισημαίνοντας την δικαιοσύνη του. Μοίραζε τις προμήθειες με ισότητα και φροντίδα, δείχνοντας σεβασμό τόσο προς τον Θεό όσο και προς τους ανθρώπους. Χαρακτηριστική είναι η λεπτομέρεια ότι ανέβαινε σε έναν υψηλό τόπο για να επιβλέπει προσωπικά τη διαδικασία, διασφαλίζοντας έτσι την ορθή και αμερόληπτη διανομή.
Τέλος, η ιστορία του Ιωσήφ ολοκληρώνεται με την συγχώρεση προς τα αδέλφια του. Αυτή η πράξη μεγαλοψυχίας και αγάπης παρουσιάζεται ως το αποκορύφωμα της πνευματικής του πορείας. Η συμφιλίωση έρχεται όταν τα αδέλφια εξομολογούνται το λάθος τους και ένας εξ αυτών δείχνει προθυμία να θυσιαστεί για χάρη των άλλων. Μέσα από αυτήν την ιστορία, ο π Ευάγγελος Παπανικολάου προβάλλει την σημασία της μετάνοιας, της ταπείνωσης και της αδελφικής αγάπης.
Ομήρου Ιλιάδα
Ο π Ευάγγελος Παπανικολάου μας θυμίζει από την Ιλιάδα τη συνάντηση του Βασιλιά Πριάμου και του Αχιλλέα, και την εξετάζει υπό το πρίσμα του “φέρειν τα παρόντα γενναίως”.
Η συγκεκριμένη ιστορία αναδεικνύει τη συγχωρητικότητα, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τον σεβασμό απέναντι στον πόνο και την απώλεια.
Η συνάντηση Πριάμου και Αχιλλέα αποτελεί κομβικό σημείο στην Ιλιάδα. Ο Πρίαμος, παρά τον πόνο του για την απώλεια του γιου του Έκτορα, πηγαίνει στον Αχιλλέα και τον ικετεύει να του δώσει το σώμα του. “Φέρει τα παρόντα γενναίως”, ξεπερνώντας την οργή του και τον ενδεχόμενο φόβο του, και ταπεινώνεται μπροστά στον εχθρό του. Η στάση του αυτή δείχνει μεγαλείο ψυχής και βαθιά ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Από την άλλη πλευρά, ο Αχιλλέας, συγκινημένος από την ταπείνωση και την απελπισία του Πριάμου, συγχωρεί τον γέρο βασιλιά και του επιστρέφει το σώμα του Έκτορα. Και ο Αχιλλέας “φέρει τα παρόντα γενναίως” ξεπερνώντας τη δική του οργή και το μίσος και δείχνοντας σεβασμό απέναντι στον πόνο του Πριάμου.
Δέχεται μάλιστα να φιλοξενήσει τον Πρίαμο και να φάει μαζί του, αναγνωρίζοντας την κοινή τους ανθρώπινη φύση παρά την εχθρότητά τους. Αυτή η συγχωρητικότητα και η ενσυναίσθηση του Αχιλλέα τονίζουν την ανθρώπινη διάσταση μέσα στο σκληρό περιβάλλον του πολέμου.
Τέλος, ο Έκτορας, αν και νεκρός, αποτελεί και αυτός ένα παράδειγμα “φέρειν τα παρόντα γενναίως”. Το νεκρό του σώμα παρέμεινε άφθαρτο για 12 ημέρες, προστατευμένο από τους θεούς. Αυτό ερμηνεύεται ως ένα είδος “ανταμοιβής” για τη γενναιότητα και την αφοσίωσή του στην πατρίδα και την οικογένειά του, που είχε δείξει κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Συνολικά, η ιστορία του Πριάμου και του Αχιλλέα στην Ιλιάδα υπογραμμίζει τη σημασία της συγχώρεσης, της συμπόνιας και του σεβασμού απέναντι στον συνάνθρωπο, ακόμα και σε συνθήκες πολέμου και απώλειας.
Το “φέρειν τα παρόντα γενναίως” εδώ εκφράζεται μέσα από την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την υπέρβαση του μίσους και την αναγνώριση της κοινής ανθρώπινης μοίρας.
Ιωνάς
Η ιστορία του Ιωνά αναδεικνύει την ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στο θέλημα του Θεού, αλλά και τη δυνατότητα μετάνοιας και επιστροφής στο σωστό δρόμο.
Η άρνηση του Ιωνά
Ο Ιωνάς, ως προφήτης, λαμβάνει εντολή από τον Θεό να πάει στη Νινευή και να κηρύξει μετάνοια. Ωστόσο, αρνείται να υπακούσει, θεωρώντας την αποστολή αδύνατη. Η άρνησή του πηγάζει από την εσφαλμένη αντίληψή του για τη δικαιοσύνη του Θεού. Πιστεύει ότι ο Θεός, όντας ελεήμων, θα συγχωρήσει τους κατοίκους της Νινευή, ανεξάρτητα από το αν μετανοήσουν ή όχι. Αυτή η στάση του Ιωνά αποκαλύπτει την αδυναμία του να “φέρει τα παρόντα γενναίως”, δηλαδή να αποδεχθεί το θέλημα του Θεού και να ενεργήσει σύμφωνα με αυτό.
Η φυγή και η τιμωρία
Ο Ιωνάς, αντί να υπακούσει στον Θεό, επιχειρεί να δραπετεύσει, παίρνοντας πλοίο προς αντίθετη κατεύθυνση.
Η φυγή του, όμως, δεν μένει ατιμώρητη. Ο Θεός προκαλεί μια μεγάλη τρικυμία, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή όλων των επιβαινόντων.
Η στάση του Ιωνά κατά τη διάρκεια της τρικυμίας είναι χαρακτηριστική: κοιμάται στο αμπάρι του πλοίου, αδιαφορώντας για την αγωνία των υπολοίπων, και μάλιστα ροχαλίζει. Η εικόνα αυτή τονίζει την απομάκρυνσή του από την πραγματικότητα και την έλλειψη ενσυναίσθησης.
Μέσα από την τρικυμία, ο Ιωνά αναγκάζεται να αντιμετωπίσει τα “παρόντα”, τη δύσκολη και απειλητική πραγματικότητα που ο ίδιος δημιούργησε με την ανυπακοή του.
Η συνειδητοποίηση και η μετάνοια
Η κλήρωση που γίνεται στο πλοίο, για να ανακαλύψουν ποιος ευθύνεται για την τρικυμία, πέφτει στον Ιωνά. Οι ναυτικοί, παρά την απελπισμένη τους θέση, δείχνουν σεβασμό στη ζωή του Ιωνά και προσεύχονται στον Θεό τους, πριν τον ρίξουν στη θάλασσα. Η στάση τους αυτή, σε αντίθεση με την αδιαφορία του Ιωνά, υπογραμμίζει την ανωτερότητά τους σε πνευματικό επίπεδο. Ο Ιωνάς, αντιμέτωπος με τον θάνατο, ομολογεί το σφάλμα του και αποδέχεται την τιμωρία.
Το κήρυγμα και η συγχώρεση
Ο Ιωνάς, αφού διασώζεται από το κήτος, πηγαίνει τελικά στη Νινευή και κηρύττει μετάνοια. Οι κάτοικοι της πόλης μετανοούν, και ο Θεός τους συγχωρεί. Ο Ιωνάς, όμως, αντί να χαρεί, λυπάται για τη συγχώρεση των Νινευιτών. Η λύπη του οφείλεται στην πεποίθησή του ότι ο Θεός θα έπρεπε να τους τιμωρήσει, επιβεβαιώνοντας την προφητεία του. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ιωνάς επιχειρεί για ακόμη μια φορά να επιβάλει τη δική του “λογική” στο θέλημα του Θεού.
Το μάθημα
Ο Θεός, χρησιμοποιώντας την κολοκυθιά, διδάσκει στον Ιωνά την αξία της ζωής και την αγάπη που οφείλουμε να δείχνουμε προς όλους τους ανθρώπους.
Ο Ιωνάς, συγκινήθηκε για την κολοκυθιά που ξεράθηκε, αλλά δείχνει αδιαφορία για τις χιλιάδες ψυχές που σώθηκαν στη Νινευή.
Με αυτόν τον τρόπο, τελικά ο Ιωνάς κατανοεί
το αληθινό νόημα της μετάνοιας και του “φέρειν τα παρόντα γενναίως”.
Η ιστορία του Ιωνά παρουσιάζει την πορεία ενός ανθρώπου από την αμφισβήτηση και την άρνηση, μέχρι την επιστροφή και την αποδοχή του θελήματος του Θεού.
Μέσα από τις δοκιμασίες και τα λάθη του, ο Ιωνά μαθαίνει να ζει στο παρόν, να αποδέχεται την πραγματικότητα όπως είναι, και να εμπιστεύεται την αγάπη και τη δικαιοσύνη του Θεού.
40 Μάρτυρες
Ο π Ευάγγελος αναφέρει τους 40 Μάρτυρες ως σύμβολο θάρρους και πίστης. Εστιάζει στη γενναιότητά τους να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής με θάρρος και αταλάντευτη πίστη.
0ι Σαράντα Μάρτυρες αποτελούν πρότυπο στάσης ζωής απέναντι στις δυσκολίες. Δεν δείλιασαν μπροστά στις αντιξοότητες, αλλά τις αντιμετώπισαν με θάρρος.
Οι 40 στρατιώτες "στάθηκαν μπροστά σε όλους τους άρχοντες" και έκαναν δημόσια και θαρραλέα ομολογία της πίστης τους. Δεν δίστασαν να εκφράσουν τις πεποιθήσεις τους, ακόμα και μπροστά σε αυτούς που τους απειλούσαν.
Παρά τα πλούτη, τις δόξες και τις απολαύσεις που τους προσφέρονταν, επέλεξαν να παραμείνουν πιστοί στον Χριστό. Η επιλογή τους αυτή καταδεικνύει την ακλόνητη πίστη τους και την αφοσίωσή τους σε κάτι ανώτερο από τα εγκόσμια αγαθά.
Η Μάχη των Θερμοπυλών
Η ιστορία του Ξέρξη και του Λεωνίδα, όπως εξετάζεται μέσα από το πρίσμα του “φέρειν τα παρόντα γενναίως”, επικεντρώνεται στην αντίθεση ανάμεσα στο θάρρος και την υποταγή, την υπεράσπιση των αρχών και την προδοσία.
Ο Ξέρξης, ζητώντας από τον Λεωνίδα να παραδώσει τα όπλα του, αντιμετωπίζεται με την άρνηση του τελευταίου.
Ο Λεωνίδας επιλέγει να “φέρει τα παρόντα γενναίως”, υπερασπιζόμενος τις αξίες και την ελευθερία της πατρίδας του, ακόμα και με τίμημα τη ζωή του. Δεν υποκύπτει στην πίεση του Ξέρξη, αλλά αντιστέκεται, στέλνοντας μάλιστα γραπτώς την απάντησή του (“μολὼν λαβέ”) για να μην ακουστεί ότι μιλά με τον εχθρό.
Η στάση του Λεωνίδα αποτελεί παράδειγμα ηρωισμού και αφοσίωσης στο καθήκον.
Αντίθετα, οι Έλληνες που πρόδωσαν τους Σπαρτιάτες και υπέδειξαν στον Ξέρξη το μυστικό μονοπάτι, αποτυγχάνουν να “φέρουν τα παρόντα γενναίως”. Επιλέγουν την προδοσία και την υποταγή, θέτοντας σε κίνδυνο την ελευθερία ολόκληρης της Ελλάδας.
Η πράξη τους αυτή αντιπαραβάλλεται με το θάρρος και την αυτοθυσία του Λεωνίδα και των 300 Σπαρτιατών.
Ακόμη, ο π Ευάγγελος αναφέρει ότι οι Σπαρτιάτες χρησιμοποιούσαν τον Καιάδα για να ρίχνουν τους προδότες πολιτικούς και όχι τα παιδιά τους όπως λέει ο σύγχρονος “μύθος”. Έτσι υπογραμμίζει την αυστηρή τιμωρία που επιφυλασσόταν σε όσους δεν έφεραν τα παρόντα γενναίως.
Τέλος, η ιστορία του τυφλού Σπαρτιάτη, που πήγε πρώτος στη μάχη για να αποτελέσει κι αυτός μια ασπίδα, αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα γενναιότητας και αφοσίωσης. Ακόμα και χωρίς την όρασή του, επιλέγει να υπερασπιστεί την πατρίδα του, “φέροντας τα παρόντα γενναίως”. Η πράξη του αυτή τονίζει ότι το θάρρος και η αυτοθυσία δεν γνωρίζουν όρια.
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Μωάμεθ ο Πορθητής και Λουκάς Νοταράς
Ο π Ευάγγελος Παπανικολάου μιλάει για την Άλωση της Πόλης και εστιάζει σε τρία πρόσωπα.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος παρουσιάζεται ως η εικόνα του γενναίου αυτοκράτορα, που υπερασπίζεται την πόλη του μέχρι τέλους, αρνούμενος να συνθηκολογήσει. Ακόμα και όταν ο Μωάμεθ του ζητά να παραδώσει την πόλη, εκείνος απαντά: “Μία μάχη έχασε στην πόλη. Την έχασε, δεν έκαμε συνθήκη να την υπογράψει να την παραδώσει, μάχη ήταν”. “Φέρει τα παρόντα γενναίως”, αγωνιζόμενος για την ελευθερία του λαού του και την διατήρηση της αυτοκρατορίας.
Ο Λουκάς Νοταράς, αντιμετωπίζει ένα ηθικό δίλημμα ανάμεσα στην σωτηρία των παιδιών του και την υπεράσπιση της πόλης. Η φράση που του αποδίδεται, “Καλύτερα το φακιόλι του Τούρκου μέσα στην πόλη παρά να δω τη διάρρα του καθολικού”, δείχνει την απόγνωσή του μπροστά στο επικείμενο κακό. Η απόφασή του όμως να μην παραδώσει τα παιδιά του στον Μωάμεθ, οδηγεί στην τραγική θυσία τους. Και αυτός, λοιπόν, “φέρει τα παρόντα γενναίως”, επιλέγοντας την τιμή και την πίστη έναντι της προσωπικής ευτυχίας. Ακόμα και η σύζυγός του συμμερίζεται αυτήν την ηρωική στάση, λέγοντας: “Δόξασαι ο Θεός!”, όταν μαθαίνει για τη θυσία των παιδιών της.
Ο Μωάμεθ ο Πορθητής, αν και κατακτητής, στις πηγές περιγράφεται και αυτός να “φέρει τα παρόντα γενναίως”, με την έννοια ότι επιδιώκει με κάθε τρόπο την επίτευξη του στόχου του, δηλαδή την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Χρησιμοποιεί στρατηγική, πονηριά και βία, όπως η χρήση των παιδιών του Νοταρά ως μέσο πίεσης. Η στάση του, αν και σκληρή και απάνθρωπη, δείχνει αποφασιστικότητα και πίστη στο δικό του όραμα.
Συνολικά, η ιστορία της πτώσης της Κωνσταντινούπολης αναδεικνύει διαφορετικές εκφάνσεις του “φέρειν τα παρόντα γενναίως”. Από την ηρωική αντίσταση του Παλαιολόγου και την τραγική θυσία του Νοταρά, μέχρι την αδίστακτη αποφασιστικότητα του Μωάμεθ, κάθε πλευρά αντιμετωπίζει το παρόν με το δικό της τρόπο και πληρώνει το τίμημα των επιλογών της.