Άγιος Νικόλαος. Ο βίος του επισκόπου Μυρών της Λυκίας
Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στην πόλη Πάταρα της Λυκίας. Οι γονείς του, πιστοί χριστιανοί, ήταν για πολλά χρόνια άτεκνοι. Θαυμαστό ήταν το γεγονός ότι βρέφος ακόμα ο Άγιος αρνούνταν να θηλάσει, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, τις Τετάρτες και τις Παρασκευές. Από μικρό παιδί έδειξε την αρετή του και τον ζήλο του για κάθε τι που είχε σχέση με τη Χριστιανική θρησκεία.
Σε σχετικά μικρή ηλικία χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον θείο του και αρχιεπίσκοπο Νικόλαο. Ο βίος του ήταν αφιερωμένος στην προσευχή, στη νηστεία και στην αγρυπνία. Η μεγάλη αγάπη για το ποίμνιό του, φάνηκε όταν μετά τον θάνατο των γονιών του, μοίρασε όλη του την περιουσία στους φτωχούς. Η ελεημοσύνη και η συμπαράσταση σε κάθε αναξιοπαθούντα ήταν για τον Άγιο Νικόλαο τρόπος ζωής και ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Πάντα στεκόταν αρωγός όσων τον είχαν ανάγκη, προσπαθώντας ταυτόχρονα οι πράξεις του αυτές να μην γίνονται γνωστές. Ένα από τα παραδείγματα των πράξεών του αυτών, είναι όταν βοήθησε τρία νεαρά κορίτσια να παντρευτούν και έτσι να γλυτώσουν από την πορνεία στην οποία προσπαθούσε να τα ωθήσει ο πατέρας τους, πράξη την οποία έκανε έχοντας φτάσει σε απόγνωση μην έχοντας τα προς το ζην.
Εκτός από καλές και θεάρεστες πράξεις, ο Άγιος με την χάρη του Θεού, πραγματοποιούσε, εν ζωή ακόμα, και θαύματα. Όταν κάποια στιγμή είχε πάει στους Αγίους Τόπους για να προσκυνήσει, με θαυμαστό τρόπο γαλήνεψε την φουρτουνιασμένη θάλασσα, γλυτώνοντας έτσι το πλοίο στο οποίο επέβαινε, και τη ζωή των συνεπιβατών του. Κάποια στιγμή, ο Άγιος επέστρεψε στα Πάταρα και εκεί εξελέγη επίσκοπος μετά από Θεία παρέμβαση, όταν άγγελος Κυρίου εστάλη στην σύνοδο των επισκόπων. Έτσι ο Άγιος έγινε επίσκοπος της γειτονικής πόλης, των Μύρων.
Κατά την διάρκεια των μεγάλων διωγμών που έκαναν οι Διοκλητιανός και Μαξιμιανός, ο Άγιος φυλακίστηκε χωρίς ούτε λεπτό να σταματήσει να κηρύττει τον λόγο του Θεού. Στο θρόνο της Βασιλεύουσας ανέβηκε ο Μεγάλος Κωνσταντίνος και έτσι ο Άγιος ανέλαβε ξανά καθήκοντα επισκόπου.
Άγιος Νικόλαος: το χαστούκι στον Άρειο στη Σύνοδο της Νίκαιας
Ανάμεσα στις δραστηριότητές του ήταν πλέον και ο αγώνας κατά του Αρειανισμού. Στην ιστορία έμεινε το ράπισμα που έδωσε στον Άρειο κατά την διάρκεια της Α Οικουμενικής Συνόδου (Σύνοδος της Νίκαιας-Κωνσταντινουπόλεως). Ο Επίσκοπος Νικόλαος έδωσε χαστούκι στον Επίσκοπο μα αιρετικό Άρειο, παρουσία του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου.
Η πράξη του αυτή, οδήγησε τον Νικόλαο για μία ακόμη φορά στην φυλακή σιδηροδέσμιο. Το πρώτο βράδυ αυτής της φυλάκισής του, εμφανίστηκαν θαυματουργά στο κελί του ο Χριστός και η Παναγία και του έδωσαν ένα Ευαγγέλιο και ένα ωμοφόριο (ιερατικό άμφιο). Το πρωί όταν πήγαν να του δώσουν φαγητό, τον βρήκαν να φορά το ωμοφόριο και να διαβάζει το Ευαγγέλιο. Το γεγονός αυτό έγινε γνωστό στον αυτοκράτορα ο οποίος και αποφυλάκισε τον Άγιο ζητώντας του συγγνώμη.
Στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο, έκανε και ο Άγιος Σπυρίδωνας το θαύμα με το κεραμύδι, που αποδεικνύει την Τριαδικότητα του Θεού και τις εσφαλμένες διδασκαλίες του Αρείου.
Άγιος Νικόλαος: θαύματα
Μερικά από τα θαύματα που έκανε εν ζωή ο Άγιος είναι τα εξής: Έσωσε από την πείνα την πόλη των Μύρων, εμφανιζόμενος θαυματουργικά στον καπετάνιο ενός πλοίου που μετέφερε σιτάρι κάνοντάς τον να φέρει το σιτάρι στους κατοίκους της πεινασμένης πόλης. Ένα άλλο θαύμα ήταν όταν παρουσιάστηκε στον ύπνο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και του φανέρωσε ότι ήταν αθώοι οι τρεις αξιωματικοί που κατηγορούνταν για συνωμοσία. Με αυτόν τον τρόπο γλύτωσε τη ζωή των τριών αυτών ανδρών οι οποίοι έγιναν στη συνέχεια μοναχοί.
Άγιος Νικόλαος προστάτης των ναυτικών: θαυματουργικές διασώσεις
Πολλές φορές γλύτωσε θαυματουργικά πλοία που κινδύνευαν από την φουρτουνιασμένη θάλασσα. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται προστάτης των ναυτικών μας. Χαρακτηριστικό είναι ότι θαυματουργά μεταφέρθηκε σε ένα πλοίο που κινδύνευε στην τρικυμία και το οδήγησε ο ίδιος κρατώντας το τιμόνι σε ασφαλές λιμάνι. Ένα άλλο θαύμα του είναι όταν ένας ταξιδιώτης έπεσε στη θάλασσα από ένα πλοίο και είπε: «Άγιε Νικόλαε βοήθει μοι» ο Άγιος τον μετέφερε θαυματουργά στο σπίτι του. Όλα αυτά τα χρόνια ο Άγιος δεν υπήρχε δυστυχία που να μην συμπονέσει, αδικία που να μην επανορθώσει, διχόνοια που να μην ειρηνεύσει.
Το πότε ακριβώς πέθανε ο Άγιος Νικόλαος δεν είναι γνωστό. Σίγουρο είναι ότι τα λείψανα του Αγίου μετά τον θάνατό του φυλάσσονταν στην πόλη των Μύρων σε ναό που είχε ανεγερθεί προς τιμήν του. Κατά την παράδοση ο Διάβολος μεταμορφωμένος σε γριά γυναίκα έστειλε με ένα καράβι λάδι για τις ακοίμητες κανδήλες του τάφου του Αγίου. Με αυτό το μαγεμένο λάδι είχε σκοπό να κάψει τον ναό και τα λείψανα του Αγίου, μην αντέχοντας τη δόξα του Αγίου Νικολάου. Ο Άγιος εμφανίστηκε θαυματουργικά στον καπετάνιο του πλοίου που μετέφερε αυτό το λάδι και του είπε να πετάξει το μαγεμένο λάδι στην θάλασσα. Όταν ο καπετάνιος ακολούθησε την εντολή του Αγίου, το λάδι πήρε φωτιά τη στιγμή που ρίχτηκε στη θάλασσα και άρχισε να στροβιλίζεται.
Άγιος Νικόλαος: προστάτης των ναυτικών
Από την πόλη των Μύρων, τα λείψανα του Αγίου μεταφέρθηκαν από τους σταυροφόρους της πρώτης σταυροφορίας στο Μπάρι της Ιταλίας το 1087 μ.Χ. Στην πόλη αυτή βρίσκονται και τιμούνται έως σήμερα. Ο Άγιος Νικόλαος είναι ένας από τους Αγίους που αναγνωρίζει τόσο η Ορθόδοξη, όσο και η Καθολική εκκλησία. Ιδιαίτερα οι Ρώσοι τον θεωρούν προστάτη της γεωργίας, ενώ όπως αναφέραμε πιο πάνω οι Έλληνες τον θεωρούν προστάτη των ναυτικών – καθώς επανειλημμένα ο Άγιος Νικόλαος έχει βοηθήσει ναυτικούς που βρίσκονταν σε μεγάλο κίνδυνο. Οι δε καθολικοί τον θεωρούν προστάτη των παιδιών και είναι γι αυτούς ο γνωστός Σάντα Κλάους (Santa Claus – Saint Nicolas).
Άγιος Νικόλαος: εικόνες
Στην παραπάνω εικόνα του 17ου αιώνα, ο αγιογράφος Θεόδωρος Πουλάκης απεικονίζει στο κέντρο τον Άγιο Νικόλαο, με τον Χριστό να του παραδίδει το Ευαγγέλιο και την Παναγία ένα ωμοφόριο, για να μας θυμίζει το θαύμα στην φυλακή. Γύρω από το κεντρικό θέμα, ξεκινώντας από πάνω αριστερά και προχωρώντας με την φορά του ρολογιού, βλέπουμε σκηνές από τον βίο του Αγίου Νικολάου.
Συγκεκριμένα, ξεκινάει με την χειροτονία του Αγίου Νικολάου σε επίσκοπο, τη σύλληψή του κατά τους διωγμούς και την απελευθέρωσή του από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Συνεχίζει με την καταστροφή των ειδώλων, την Α’ Οικουμενική Σύνοδο όπου διακρίνουμε το χαστούκι στον Άρειο και το θαύμα με το κεραμύδι του Αγίου Σπυρίδωνα, την τροφή στον έμπορο στα Μύρα, τη διάσωση τριών άδικα καταδικασμένων στρατηγών από την εκτέλεση, την εμφάνισή του στο όνειρο του Κωνσταντίνου και του Αβλάβιου, τη διάσωση των ναυτικών και τέλος την κοίμησή του.
Στο παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου στην Βενετία
Μία από τις παλαιότερες σωζόμενες εικόνες του Αγίου Νικολάου, είναι το ψηφιδωτό στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας.
Είναι Βυζαντινής τεχνοτροπίας και βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου, στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Χρονολογείται στο 1060μΧ περίπου.
Στην ίδια εποχή χρονολογείται και η Μονή Δαφνίου στην Αττική. Στον κοιμητηριακό ναό, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο, υπάρχει το παρακάτω ψηφιδωτό.
Άγιος Νικόλαος ο Στρειδάς ή Αστρειδάς στη Μονή Σταυρονικήτα
Η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα Αγίου Όρους είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, που είναι και προστάτης της Ιεράς Μονής. Εκεί βρίσκεται η ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου του Στρειδά.
Πιθανολογείται ότι η εικόνα ρίχτηκε στην θάλασσα για να σωθεί κατά την Εικονομαχία, ή ρίχτηκε στην θάλασσα κατά επιδρομή Καταλανών πειρατών το 1306. Η δεύτερη περίπτωση είναι πιο πιθανή, καθώς η εικόνα έχει χρονολογηθεί στον 13ο αιώνα. Οι Καταλανοί πειρατές έκαψαν το Μοναστήρι, που για τρεις αιώνες έμεινε εγκαταλελειμμένο.
Το 1533 ο ιερομόναχος Γρηγόριος Γηρομεριάτης ξεκίνησε την αναστύλωση της Μονής Σταυρονικήτα, δυστυχώς όμως τον πρόλαβε ο θάνατος. Η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους ζήτησε τη συνδρομή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Πράγματι ο Πατριάρχης Ιερεμίας βοήθησε και θέλησε να κτιστεί Ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.
Το 1586 (ή το 1553), ψαράδες κοντά στη Μονή, βρήκαν στα δίχτυα τους την εικόνα του Αγίου Νικολάου. Στο κεφάλι του Αγίου ήταν κολλημένο ένα στρείδι. Προσπάθησαν να το αφαιρέσουν και η εικόνα έβγαλε αίμα θαυματουργικά. Ο Πατριάρχης Ιερεμίας μόλις έμαθε για το θαύμα, αποφάσισε ο Ναός της Μονής να είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο.
Άγιος Νικόλαος: αναπαράσταση προσώπου
Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα του Αγίου Νικολάου στο Bari, είναι αντίγραφο παλαιότερης εικόνας, σύγχρονης του Αγίου.
Το 1957 ο Luigi Martino, καθηγητής Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Bari, ανέλαβε την καταγραφή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου. Με βάση τη μελέτη του και τις γνώσεις του, απέδωσε το πρόσωπο του Αγίου Νικολάου με αυτό το σκίτσο.
Το 2004 Ρώσοι επιστήμονες στα πλαίσια του πρότζεκτ Δέησις, συνδύασαν ψηφιακά όλες τις υπάρχουσες εικόνες του Αγίου Νικολάου και κατέληξαν στην παρακάτω απεικόνιση του προσώπου του.
Την ίδια χρονιά ο Francesco Introna, από το Πανεπιστήμιο του Bari, και η Caroline Wilkinson του Πανεπιστημίου του Manchester, χρησιμοποιώντας την τεχνική ψηφιακής αναπαράστασης προσώπου που χρησιμοποιούν τα εγκληματολογικά εργαστήρια (forensic facial reconstruction), έδωσαν την παρακάτω εκδοχή για το πρόσωπο του Αγίου Νικολάου.
Άγιος Νικόλαος: γιορτή
Ο Άγιος Νικόλαος γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.
Άγιος Νικόλαος. Απολυτίκιο
Κανόνα Πίστεως και εικόνα πραότητος, εγκρατείας Διδάσκαλον, ανέδειξέ σε τη ποίμνη σου, η των πραγμάτων αλήθεια, διά τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια, Πάτερ Ιεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Άγιος Νικόλαος. Μεγαλυνάριο
Ορφανών προστάτην σε και χηρών, πεινώντων τροφέα, πενομένων τε πλουτιστήν, αιχμαλώτων ρύστην , πλεόντων τε σωτήρα, κεκτήμεθα παμμάκαρ, Σοφέ Νικόλαε.
Άγιος Νικόλαος. Κοντάκιο
Ήχος γ΄ «Η Παρθένος σήμερον»
Εν τοις Μύροις, Άγιε, Ιερουργός ανεδείχθης, του Χριστού γαρ Όσιε, το Ευαγγέλιον πληρώσας, έθηκας την ψυχήν σου υπέρ λαού σου, έσωσας τους αθώους εκ του θανάτου· δια τούτο ηγιάσθης, ως μέγας μύστης, Θεού της χάριτος.
Ο.Κ.
Η εικόνα που συνοδεύει το κείμενο είναι έργο της αγιογράφου Βασιλικής Σαμαρά. Δημοσιεύεται στη Ματιά με την άδειά της, για την οποία και την ευχαριστούμε θερμά!