Στις Διδαχές του, απέτρεπε τη χρήση της Αρωμανικής και Αλβανικής γλώσσας (εις βάρος της Ελληνικής) και παρότρυνε τους γονείς να μάθουν στα παιδιά τους ελληνικά, τα οποία είναι η “γλώσσα της Εκκλησίας”: «Να σπουδάζετε και εσείς, αδελφοί μου, να μανθάνετε γράμματα όσον ημπορείτε. Και αν δεν εμάθετε οι πατέρες, να σπουδάζετε τα παιδιά σας, να μανθάνουν τα ελληνικά, διότι και η Εκκλησία μας είναι εις την ελληνικήν. Και αν δεν σπουδάσεις τα ελληνικά, αδελφέ μου, δεν ημπορείς να καταλάβεις εκείνα οπού ομολογεί η Εκκλησία μας». Σε άλλο σημείο των Διδαχών τονίζει ότι πρέπει οι Έλληνες να μπορούν να κατανοούν τα αρχαία ελληνικά συγγράμματα επειδή αυτά “αποτελούν λαμπρά φανάρια για την ανθρωπότητα”.
Αντίστοιχα ο Άγιος Παΐσιος έλεγε:
“Αν δεν ξέρει αρχαία ελληνικά κανείς και ασχολείται με το δόγμα, μπορεί να πλανηθεί. Και εμείς καταργήσαμε τα Αρχαία από τα σχολεία! Μετά από λίγο θα έρχονται Γερμανοί να διδάσκουν Αρχαία στα δικά μας Πανεπιστήμια. Τότε θα καταλάβουν οι δικοί μας την αξία που έχουν τα Αρχαία Ελληνικά, αφού πρώτα γίνουν ρεζίλι, και θα πουν: «Για δες η Εκκλησία που κρατούσε τα Αρχαία»”
Ο ίδιος ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, αν και πολύ καλός γνώστης της “επίσημης” αλλά και της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, επέλεξε να κάνει το κήρυγμά του στην (σύγχρονή του) δημοτική. Κατάφερνε έτσι να είναι δίπλα στον λαό και να τον τραβάει μαζί του στον δρόμο του Θεού.
Το πρώτο πράγμα που έκανε όταν πήγαινε σε κάποιον τόπο για κήρυγμα ήταν να στήσει ένα μεγάλο ξύλινο σταυρό. Ο σταυρός αυτός θύμιζε στους πιστούς ότι είχε περάσει από εκεί ο Άγιος Κοσμάς και τι τους είχε διδάξει, αλλά ακόμη σε αυτόν τον σταυρό γίνονταν θαύματα σε όσους ζητούσαν με πίστη την βοήθεια του Θεού.
Υποστήριζε στην πράξη την παιδεία και φρόντιζε να ιδρυθούν εκατοντάδες σχολεία σε όσες περιοχές περιόδευε. Ο Πατροκοσμάς θεωρούσε ότι το σχολείο ανοίγει τις εκκλησίες και τα μοναστήρια κι έλεγε χαρακτηριστικά ότι “καλύτερα να έχεις ελληνικό σχολείο στη χώρα σου, παρά βρύσες και ποτάμια”.
Η ελεημοσύνη, η αγάπη και η νηστεία αγιάζει τον άνθρωπο, τον πλουτίζει και σωματικά και ψυχικά.
Τι ζητάει από εμάς ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς)
Τώρα και εγώ εδώ όπου ήλθα και κοπιάζω είνε καλόν να μην δώσητε ολίγην παρηγορίαν, πληρωμήν; Και τι πληρωμήν θέλω εγώ; Χρήματα; Και τι να τα κάμω; Εγώ με την χάριν του Θεού μήτε σακκούλα έχω, μήτε σπίτι, μήτε άλλο ράσο, και το σκαμνί όπου έχω ιδικόν σας είνε, το οποίον εικονίζει τον τάφον μου. Ετούτος ο τάφος έχει την εξουσίαν να διδάξη βασιλείς, πατριάρχας, αρχιερείς, ιερείς, άνδρας και γυναίκας, νέους και γέροντας και όλον τον κόσμον. Ανίσως και επερπατούσα διά άσπρα, θα ήμουν τρελλός και ανόητος. Αμή τι είνε η πληρωμή μου; Να καθήσετε από πέντε-δέκα να συνομιλήτε αυτά τα θεία νοήματα, να τα βάλετε μέσα εις την καρδίαν σας, διά να προξενήσουν την αιώνιον ζωήν… Τώρα ανίσως και τα κάμνετε και τα βάλλετε εις τον νούν σας, δεν με φαίνεται και εμέ τίποτε ο κόπος. Ει δε και δεν τα κάμνετε, φεύγω λυπημένος με τα δάκρυα στα μάτια.