Άγιος Ιωάννης της Καρπάθου

Το συγγραφικό έργο του Αγίου Ιωάννου του εν Καρπάθω της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη

Άγιος Ιωάννης της Καρπάθου. Βίος

Ο Ιωάννης διετέλεσε επίσκοπος Καρπάθου. Ο Χριστιανισμός, βέβαια, προϋπήρχε στο νησί και πρώτος επίσκοπος ήταν ο Βάσσος (343 ή 344), που παρέστη και στη σύνοδο της Σαρδικής, σημερινής Σόφιας. Και άλλοι επίσκοποι Καρπάθου παρέστησαν σε Οικουμενικές Συνόδους, όπως: ο Ζωτικός στη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 520, ο Μηνάς στην Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 553, ο Ιωάννης στην ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 680 – 681, ο Λέων στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 786 – 787 και ο Φίλιππος στη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 879 – 880, για την αποκατάσταση του Φωτίου. Αυτές οι συμμετοχές αποδεικνύουν την ενεργό ανάμειξη της ακριτικής Εκκλησίας της Καρπάθου στην πορεία της παλαιοχριστιανικής Ορθοδοξίας. Το ίδιο αποδεικνύουν περίτρανα και τα μνημεία των παλαιοχριστιανικών βασιλικών του 5ου και 6ου αιώνα που αποκάλυψε στο νησί η αρχαιολογική σκαπάνη.

Στην εκκλησία της Καρπάθου, λοιπόν, αναδείχτηκε με τον ασκητικό του βίο ο Ιωάννης. Δυστυχώς για τη ζωή του υπάρχουν πολύ λίγες πληροφορίες. Μοναδική πηγή παραμένει ο Μέγας Φώτιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, το β’ μισό του 9ου αιώνα (858 – 867 και 877 – 886).
Σύμφωνα με την άποψη ορισμένων ερευνητών, αν δεχθούμε την ταύτιση του συγγραφέα του έργου που αναφέρει ο Φώτιος στη Βιβλιοθήκη του, (201, στην P.G., τ. 103, 673 Α) με τον επίσκοπο Καρπάθου Ιωάννη, τότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι έζησε μεταξύ 5ου και 7ου αιώνα, και ακριβέστερα στο β’ μισό του 7ου αιώνα. Άρα, παρέστη και στην ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, που καταδίκασε το Μονοθελητισμό. Αυτό συμπεραίνεται απ’ τη μελέτη των επισκοπικών καταλόγων Καρπάθου, που δημοσιεύτηκαν στον Α’ τόμο της Εταιρείας «Καρπαθιακαί Μελέται». Μόνο ένας επίσκοπος Ιωάννης υπάρχει σ’ αυτό τον κατάλογο, που είναι αυτός που λαμβάνει μέρος στην ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο και υπογράφει τα πρακτικά της ως «Ιωάννης ελέω Θεού επίσκοπος της Καρπαθίων νήσου ορίσας υπέγραψα». (Mansi, XI, 653E, 693B).

Είναι πολύ πιθανό ο Ιωάννης να ασκήτευσε σε κάποια σκήτη στην Κάρπαθο και στη συνέχεια να χειροτονήθηκε επίσκοπος. Η φήμη του όμως ξεπέρασε τα στενά όρια του νησιού, ώστε μοναχοί «εξ’ Ινδίας», που αντιμετώπιζαν διάφορα πνευματικά προβλήματα να ζητήσουν τη βοήθειά του.

Έργο του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου

Στοιχεία για τον χαρακτήρα του, λοιπόν, μπορεί κανείς ν’ αντλήσει μόνο από τα κείμενά του, των «Παραμυθιτικών Κεφαλαίων» και του «Ασκητικού λόγου». Σύμφωνα μ’ αυτά, ο Ιωάννης είναι βαθύς γνώστης της Αγίας Γραφής, από την οποία παραθέτει πλήθος χωρίων, αλλά και της θύραθεν σοφίας. Γι’ αυτό και τα Παραμυθιτικά Κεφάλαια, που απευθύνει στους Ινδούς μοναχούς, δεν αποτελούν ένα αφιλοσόφητο κείμενο. Καρπός της συνεχούς και επίπονης άσκησής του είναι η βαθιά του γνώση της «ιεράς νύψεως», δηλαδή της πνευματικής εκείνης μεθόδου, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος απαλλάσσεται, εξ’ ολοκλήρου, από εμπαθή νοήματα, λόγους και πονηρά έργα. Αυτή τη μέθοδο προτρέπει ο Ιωάννης να ακολουθήσουν και οι Ινδοί μοναχοί, τους οποίους νουθετεί πατρικά και συνιστά καρτερία στα δεινά και υπομονή στους επερχόμενους πειρασμούς.

Χωρίς χρονολόγηση αναφέρει ο Πατριάρχης Φώτιος τον τίτλο του έργου του Ιωάννη γράφοντας: «και… Ιωάννου του Καρπαθίου, ος επιγραφήν αυτού τω πονήματι δίδωσι προς τους από της Ινδίας προτρέψαντας μοναχούς παρακλητικός Ρ΄ δε και ούτος κεφαλαίοις περαιοί αυτό». Το έργο του Ιωάννη είναι τα «Παραμυθιτικά Κεφάλαια», εκατό στον αριθμό, απάντηση προς τους μοναχούς απ’ τις Ινδίες και θεωρείται αξιόλογο ασκητικό έργο. Το διασωθέν έργο του υπάρχει, από το 1782, στη γνωστή συλλογή ασκητικών κειμένων «Φιλοκαλία». Ο Μακάριος Νοταράς και ο Νικόδημος ο Αγιορείτης, που επιμελήθηκαν την έκδοση του έργου, καταχωρούν στον Ιωάννη Καρπάθου και «Λόγον ασκητικόν και πάνυ παρηγορητικόν προς τους από της Ινδίας προτρέψαντας μοναχούς, των Ρ΄ κεφαλαίων τον αριθμόν συναποπληρών».

Οι συμβουλές του Aγίου Ιωάννη Καρπάθου δεν αφορούν μόνο τους μοναχούς, αλλά και κάθε συνειδητοποιημένο λαϊκό χριστιανό που αγωνίζεται στη ζωή του για την «κατά Χριστόν τελείωσιν». Η κάθαρση του νου και η εγκράτεια της γλώσσας είναι βασικές προϋποθέσεις, κατά τον Ιωάννη, για να ευαρεστήσει ο άνθρωπος το Θεό και να γίνει φίλος του: «Εάν θέλωμεν τω όντι ευαρεστήσαι Θεώ και την μακαριωτάτην φιλιωθήναι φιλίαν, γυμνόν τον νουν ημών τω Θεώ παραστήσωμεν μηδέν επισυρόμενον του παρόντος αιώνος, μη τέχνην, μη νόημα, μη σόφισμα, μη δικαιολογίαν καν πάσαν πεπαιδευμένοι ώμεν την του κόσμου σοφίαν. Αποστρέφεται γαρ το θείον τους μετά οιηματικού τρόπου προσερχομένους αυτώ και τη κενοδοξία σιτιζόμενους και πεφυσιωμένους».

Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1. Φωτίου του Μεγάλου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Βιβλιοθήκη 201, στην Ρ.G., τ. 103, 673 Α.
2. Καρπαθιακαί Μελέται, Α΄ τόμ., σ.153.
3. Π. Νούτσου, Ιωάννης ο Καρπάθιος, Πυθαγορισμός και Χριστιανικός Ασκητισμός, τ. 2, σ. 43., στις Καρπαθιακές Μελέτες.
4. Ι. Καρπαθίου, Παραμυθιτικά Κεφάλαια, Φιλοκαλία, Κεφ. μθ΄ και νθ΄.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη

Εορτή του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου

Τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου τιμούμε στις 25 Αυγούστου.

Απολυτίκιο του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου

Αρετών υποφήτης, μοναζόντων διδάσκαλος, και Καρπάθου πρόεδρος ώφθης Ιωάννη Πατήρ ημών βιώσας γαρ ως άγγελος εν γη, του Πνεύματος ηυγάσθης τω φωτί, δια τούτο ως θεράποντα του Χριστού, τιμώμεν σε κραυγάζοντες, δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σε στεφανώσαντι, δόξα τω χορηγούντι δια σου, ημίν χάριν και έλεος.

Έτερο απολυτίκιο του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου

Καρπάθου σε πρόεδρον, και Ιεράρχην σοφόν, η χάρις ανέδειξεν, ως ασκητήν ιερόν, Ιωάννη Πατήρ ημών· όθεν ιερατεύσας, ευσεβώς τω Κυρίω, σύσκηνος ανεδείχθης, των Αγίων Αγγέλων, μεθ’ ων αεί δυσώπει, υπέρ των τιμώντων σε.

Κοντάκιο του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου

Ως ασκητήν της ευσεβείας δόκιμον, και Ιεράρχην του Σωτήρος ένθεον, η νήσος Κάρπαθος γεραίρει σε, ω Ιωάννη παμμακάριστε· αυτήν γαρ τω σω βίω καθηγίασας, ως βλάστημα αυτής και θείον καύχημα, ην φύλαττε πάντοτε πρεσβείαις σου.

Έτερο κοντάκιο του Αγίου Ιωάννη της Καρπάθου

Της Καρπάθου Πρόεδρος, θεοειδής ανεδείχθης, Ιωάννη Όσιε, ως των Οσίων ακρότης· βίω γαρ, λελαμπρυσμένος αγίω Πάτερ, γέγονας των μοναζόντων θείος αλείπτης, παρακλήσεως τοις λόγοις, ημάς αλείφων ζωήν προς κρείττονα.

Κάθισμα

Εγκρατείας αγώσιν εμπρεπών Όσιε, Ιεράρχης εδείχθης τη επινεύσει Χριστού, και εποίμανας καλώς λόγοις και πράξεσι, τον περιούσιον λαόν, Ιωάννη θαυμαστέ, Καρπάθου το θείον κλέος· διο την θείαν σου μνήμην, χρεωστικώς πανηγυρίζομεν.

Οίκος

Φερωνύμως την χάριν του Πνεύματος, εκληρώσω τη ση καθαρότητι, και χαρίτων εδείχθης κειμήλιον, Ιωάννη σοφέ τη ασκήσει σου, ότι ισάγγελον ζωήν, διέδραμες μετά σαρκός, ως υπερείδες νουνεχώς, του κόσμου την απάτην· εντεύθεν Μοναζόντων διδάσκαλος ώφθης, ταις σαις υποθήκαις ρυθμίζων αυτών τα φρονήματα προς βίον υπέρτερον, και αποτρέπων εξ αυτών, τας του δολίου Βελίαρ επιβουλάς. Και θείος Ιεράρχης γεγονώς, τη άνωθεν ψήφω, την εν Καρπάθω αγίαν Εκκλησίαν καλώς εποίμανας, λόγοις σου θείοις και εναρέτοις τρόποις· ην φύλαττε πάντοτε πρεσβείαις σου.

Μεγαλυνάριο

Χαίροις των Οσίων ο κοινωνός, και Καρπάθου θείος, ποιμενάρχης και οδηγός· χαίροις Ιωάννη, της χάριτος ταμείον, και πρέσβυς και μεσίτης, ημών προς Κύριον.

Έτερο μεγαλυνάριο

Χαίροις της Καρπάθου θείος βλαστός, και ποιμήν και κλέος, και μεσίτης προς τον Χριστόν· χαίροις Ιωάννη, ο χάριν θείαν νέμων, τοις πίστει προσιούσι, τη αντιλήψει σου.