Άγιος Φιλάρετος ο νέος Ομολογητής (Voznesensky). Βίος
Ο Άγιος Φιλάρετος ο νέος Ομολογητής (1903-1985), γνωστός και ως Μητροπολίτης Νέας Υόρκης και Ανατολικής Αμερικής, ήταν εξέχουσα προσωπικότητα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκτός Ρωσίας (ROCOR), γνωστός για την ακλόνητη προσήλωσή του στις παραδοσιακές ορθόδοξες διδασκαλίες, την ασκητική ζωή και την έντονη αντίθεσή του στον Οικουμενισμό.
Ο Άγιος Φιλάρετος ο νέος Ομολογητής γεννήθηκε ως George Nicolaevich Voznesensky στο Κουρσκ στις 22 Μαρτίου 1903.
Μεγάλωσε σε μια αφοσιωμένη και πιστή θρησκευτική οικογένεια. Ο πατέρας του, ο πρωτοπρεσβύτερος Nikolai Voznesensky, ήταν απόφοιτος της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, γνωστός για την ευσέβεια και τη μόρφωσή του. Η βαθιά πίστη της οικογένειας, και ειδικά η αφοσίωσή τους στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, επηρέασε βαθύτατα τον νεαρό Georgi. Ακόμη και στην ηλικία των έξι ετών, μιμούνταν τον κλήρο, «τελώντας» τις εκκλησιαστικές λειτουργίες στο σπίτι.
Το 1909, η οικογένεια Voznesensky μετακόμισε στο Blagoveshchensk στη ρωσική Άπω Ανατολή, όπου ο Georgi ολοκλήρωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του. Την περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν οι πνευματικές του κλίσεις, οι οποίες σημαδεύτηκαν από την έντονη προσευχή του και την έλξη του για τις Λειτουργίες.
Μοναστικό μονοπάτι και διακονία στο Harbin
Μετά την αποφοίτησή του το 1927 από το Ρωσοκινεζικό Πολυτεχνείο στο Harbin της Κίνας, ο Georgi ασπάστηκε τη μοναστική ζωή. Πήρε το όνομα Φιλάρετος κατά την κουρά του, χειροτονήθηκε ιερομόναχος και σύντομα έγινε γνωστός για την ευσέβεια και τον ποιμαντικό του ζήλο. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στις κοινότητες της ROCOR στο Harbin, επιδεικνύοντας ιδιαίτερο ζήλο για την εργασία με τη νεολαία. Διοργάνωσε εκδρομές για ψάρεμα για νέους, χρησιμοποιώντας αυτές τις εκδρομές ως ευκαιρίες για να μεταδώσει τις διδασκαλίες της ορθόδοξης πίστης με έναν προσιτό και ενδιαφέροντα τρόπο.
Θάρρος κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής κατοχής
Μια καθοριστική στιγμή στη ζωή του Αγίου Φιλάρετου ήταν κατά τη διάρκεια της κατοχής της Μαντζουρίας (1932-1945), όπου επέδειξε θαρραλέα στάση του απέναντι στις ιαπωνικές αρχές. Το 1934, οι Ιάπωνες, επιδιώκοντας να επιβάλλουν την πολιτιστική τους κυριαρχία, τοποθέτησαν ένα σιντοϊκό βωμό απέναντι από την Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Harbin, επιβάλλοντας στους Ορθόδοξους Χριστιανούς να υποκλίνονται πρώτα στο είδωλο των ειδωλολατρών και μετά να εισέρχονται στην εκκλησία τους.
Ο Άγιος Φιλάρετος, τότε αρχιμανδρίτης, αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτή την πράξη θρησκευτικής επιβολής. Η ανυπακοή του οδήγησε στη σύλληψή του και στα μετέπειτα βασανιστήρια στα χέρια της ιαπωνικής στρατιωτικής αστυνομίας. Παρά το γεγονός ότι υπέστη ξυλοδαρμούς, εγκαύματα στο πρόσωπο και τον βασανιστικό πόνο που προκαλούσε ένα πυρωμένο σίδερο που πίεζαν στη γυμνή του πλάτη, παρέμεινε ακλόνητος στην πίστη του. Το γεγονός αυτό ανέδειξε την ακλόνητη προσήλωσή του στην Ορθοδοξία, ακόμη και μπροστά σε ακραίες αντιξοότητες.
Ηγεσία και προκλήσεις
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ηγετικές ικανότητες του Αγίου Φιλάρετου οδήγησαν στην ανάρρησή του στην επισκοπή. Υπηρέτησε ως Επίσκοπος του Brisbane (1963-1964), στη συνέχεια ως Αρχιεπίσκοπος της Νέας Υόρκης και της Ανατολικής Αμερικής (1964-1985).
Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία Εκτός Ρωσίας αντιμετώπισε ένα γρίφο διαδοχής κατά τη διάρκεια της προγραμματισμένης αποχώρησης του Μητροπολίτη Αναστασίου. Η προχωρημένη ηλικία του Αναστασίου δρομολόγησε τη διαδοχής, αλλά η εκλογή κατέληξε σε ισοψηφία, παρουσιάζοντας μια πρόκληση για την αρμονία της εκκλησίας. Ο Άγιος Ιωάννης Μαξίμοβιτς, Αρχιεπίσκοπος Σαγκάης και Σαν Φρανσίσκο, πρότεινε μια δημιουργική λύση: πρότεινε τον πρόσφατα χειροτονηθέντα Επίσκοπο Φιλάρετο ως συμβιβαστικό υποψήφιο. Η πρόταση αυτή έθετε ως προτεραιότητα την ειρήνη και την ενότητα εντός της εκκλησίας. Έτσι ο Άγιος Φιλάρετος έγινε ο Πρωθιεράρχης της ROCOR το 1964.
Η θητεία του σημαδεύτηκε από διοικητικές προκλήσεις και εσωτερικές διαφωνίες εντός της ROCOR, ιδίως όσον αφορά τη σχέση με το Πατριαρχείο Μόσχας, το οποίο βρισκόταν υπό τον απόλυτο έλεγχο της Σοβιετικής Κυβέρνησης. Ωστόσο, ξεπέρασε αυτές τις δυσκολίες με την υποστήριξη στενών συνεργατών του, όπως ο Αρχιερέας Γεώργιος Grabbe (αργότερα Επίσκοπος Γρηγόριος της Ουάσιγκτον και της Φλόριντα).
Αντιμετωπίζοντας τη «Ζώσα Εκκλησία» και τη Σοβιετική παρέμβαση
Ο Άγιος Φιλάρετος καταδίκασε επίσης απερίφραστα τον έλεγχο της Σοβιετικής κυβέρνησης επί του Πατριαρχείου Μόσχας, κρίνοντάς το ως εργαλείο για την καταστολή της θρησκευτικής ελευθερίας και την προώθηση της αθεϊστικής ιδεολογίας. Χαρακτήρισε την διορισμένη από τη Σοβιετική Ένωση ιεραρχία παράνομη και κάλεσε τους πιστούς να παραμείνουν πιστοί στην ROCOR, την οποία θεωρούσε ως τον πραγματικό θεματοφύλακα της Ορθοδοξίας απέναντι στον κομμουνιστικό διωγμό.
Ήταν ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στην κίνηση της «Ζώσας Εκκλησίας», η οποία εμφανίστηκε στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία τη δεκαετία του 1920. Το κίνημα αυτό υποστήριζε μια ριζική μεταρρύθμιση της Εκκλησίας, αλλάζοντας τις πρακτικές και τα δόγματά της ώστε να ευθυγραμμιστούν με την επικρατούσα κομμουνιστική ιδεολογία. Ο Άγιος Φιλάρετος αντιλήφθηκε ότι ήταν προδοσία της Ορθοδοξίας, ένας επικίνδυνος συμβιβασμός με τις αθεϊστικές αρχές που απειλούσε να υπονομεύσει την πνευματική ακεραιότητα της Εκκλησίας.
Αντίθεση στον Οικουμενισμό
Ο Άγιος Φιλάρετος ήταν σθεναρός επικριτής του Οικουμενισμού. Πίστευε ότι ο Οικουμενισμός, ιδιαίτερα η έκφραση του σε οργανισμούς όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, έθετε σε κίνδυνο τη μοναδική ταυτότητα και την αλήθεια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η κριτική του προέκυψε από τη βαθιά κατανόηση της Ορθόδοξης Εκκλησιολογίας: η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, ο θεματοφύλακας και φορέας του πληρώματος της χριστιανικής αλήθειας.
Διατύπωσε τις ανησυχίες του σε πολυάριθμα γραπτά, τα οποία συχνά τιτλοφορούνται «Επιστολές του Πόνου» (ή της Θλίψεως). Σε αυτές τις επιστολές, που απευθύνονταν σε διάφορους ορθόδοξους ιεράρχες, προέτρεπε να λάβουν μια πιο αυστηρή στάση απέναντι στον Οικουμενισμό και να διατηρήσουν την καθαρότητα της ορθόδοξης διδασκαλίας. Άσκησε σφοδρή κριτική στην τάση ορισμένων ορθόδοξων κύκλων να δίνουν προτεραιότητα στον διάλογο και να συμβιβάζονται με άλλες χριστιανικές ομολογίες εις βάρος της δογματικής ακεραιότητας.
Ευσέβεια, Θαύματα και Κληρονομιά
Πέρα από τις θεολογικές του θέσεις, ο Άγιος Φιλάρετος ήταν γνωστός για την προσωπική του ευσέβεια, την ταπεινοφροσύνη και τον ασκητισμό του. Ζούσε με απλό τρόπο ζωής, δίνοντας προτεραιότητα στην προσευχή, τη νηστεία και την φιλανθρωπία. Πολυάριθμες μαρτυρίες μιλούν για τη συμπόνια του, την προθυμία του να βοηθήσει όσους είχαν ανάγκη και την βαθιά πνευματική του διορατικότητα.
Ο θάνατός του στις 8 Νοεμβρίου 1985, στη γιορτή των Ταξιαρχών, αποτέλεσε μια σημαντική απώλεια για την ROCOR.
Το 1998 θέλησαν να κάνουν ανακομιδή των λειψάνων του, για να τα μεταφέρουν στην κρύπτη κάτω από το ιερό στη Μονή Αγίας Τριάδος στο Jordanville. Ο Αρχιεπίσκοπος Λαύρος των Συρακουσών και Αγίας Τριάδος, ο επίσκοπος Ιλαρίων του Μανχάταν, ο Αρχιμανδρίτης Λουκάς και πολλοί μοναχοί ήταν παρόντες στην εκταφή που έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1998. Τα λείψανα του Αγίου Φιλαρέτου βρέθηκαν άφθαρτα και ευωδίαζαν. Το σώμα του ήταν λευκό και ευλύγιστο. Τα άμφιά του, ο σταυρός που κρατούσε στο χέρι του και η εικόνα της Παναγίας ήταν σαν καινούρια.
Η ανακάλυψη των άφθαρτων λειψάνων του το 1998, και οι πολυάριθμες αναφορές θαυμάτων που αποδίδονται στη μεσιτεία του, οδήγησαν στην επίσημη αναγνώρισή του ως αγίου από την ROCOR το 2008.
Ο Άγιος Φιλάρετος της Ρωσικής Διασποράς παραμένει μια σημαντική μορφή στην Ορθοδοξία του 20ού αιώνα. Η ακλόνητη δέσμευσή του στις παραδοσιακές ορθόδοξες διδασκαλίες, η θαρραλέα στάση του απέναντι τόσο στη θρησκευτική όσο και στην πολιτική καταπίεση και η βαθιά ευσέβειά του εξακολουθούν να εμπνέουν τους ορθόδοξους χριστιανούς σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί υπενθύμιση της σημασίας του να παραμένουμε σταθεροί στην πίστη, ακόμη και εν μέσω δοκιμασιών και θλίψεων, και να διατηρούμε την καθαρότητα της Ορθοδοξίας σε έναν ολοένα και πιο εκκοσμικευμένο κόσμο.
Άγιος Φιλάρετος Μητροπολίτης Νέας Υόρκης και Ανατολικής Αμερικής. Θαύματα
Ένα άρρωστο παιδί στο Harbin, θεραπεύτηκε αφότου ο Άγιος Φιλάρετος προσευχήθηκε θερμά.
Μια γυναίκα στην Αυστραλία υπέφερε από κάποια αρρώστια που της προκαλούσε αδυναμία. Πήγε στην εκκλησία στο Croydon όπου λειτουργούσε ο Άγιος Φιλάρετος και σκέφτηκε ότι αν άγγιζε τα άμφιά του, θα θεραπευόταν, όπως και η αιμορροούσα γυναίκα που θεραπεύτηκε αγγίζοντας τον χιτώνα του Ιησού. Άγγιξε το ωμοφόριό του και εκείνη τη στιγμή, ο Άγιος Φιλάρετος γύρισε και τα μάτια τους συναντήθηκαν. Η γυναίκα θεραπεύτηκε αμέσως.
Η Irene Klar διαγνώστηκε με όγκο στο στήθος. Της έδωσαν ένα πουκάμισο που ανήκε στον Άγιο Φιλάρετο. Όταν το φόρεσε, ένιωσε μια ευωδία στο δωμάτιο. Προσευχήθηκε μαζί με τον άνδρα της και κοιμήθηκε φορώντας το πουκάμισο. Στις εξετάσεις που έκανε την επομένη, το ιατρικό προσωπικό διαπίστωσε έκπληκτο ότι ο όγκος είχε μικρύνει 70 φορές! Η Irene Klar μεγάλωσε τα παιδιά της και το 1998 ο όγκος μεγάλωσε λίγο. Εκείνη την εποχή ο Αρχιμανδρίτης Λουκάς έγραφε ένα βιβλίο για τα θαύματα του Αγίου Φιλαρέτου. Η Irene συναντήθηκε μαζί του και διηγήθηκε το θαύμα που είχε ζήσει. Μετά, διαπιστώθηκε ότι ο όγκος είχε μικρύνει ξανά!
Ένα παιδί στη Ρωσία έπαθε μια σοβαρή αλλεργία. Όλο το σώμα του είχε γεμίσει σε εξανθήματα και παρά την φαρμακευτική αγωγή, τα εξανθήματα εξελίχθηκαν σε σκληρή κρούστα. Η μητέρα του, θυμήθηκε μια ιστορία για κάποιον βαριά άρρωστο άνδρα που θεραπεύτηκε μετά την τοποθέτηση μιας φωτογραφίας του Αγίου Φιλάρετου στην πληγή του. Έτσι κι αυτή προσευχήθηκε στον Θεό και τοποθέτησε μια φωτογραφία του Αγίου Φιλαρέτου κάτω από το στρώμα του γιου της. Την επόμενη ημέρα, η κρούστα στα πόδια του γιου της άρχισε μόνη της να ξεφλουδίζει, το εξάνθημα μειώθηκε και μετά από λίγες ημέρες θεραπεύτηκε πλήρως.
Άγιος Φιλάρετος Μητροπολίτης Νέας Υόρκης και Ανατολικής Αμερικής. Γιορτή
Ο Άγιος Φιλάρετος Μητροπολίτης Νέας Υόρκης και Ανατολικής Αμερικής γιορτάζει στις 8 Νοεμβρίου
Ο Άγιος Φιλάρετος Μητροπολίτης Νέας Υόρκης ευλογεί τους πιστούς (video)
Απόσπασμα από την θεία λειτουργία όταν κανονικοποιήθηκε η Οσία Ξένη της Πετρούπολης, Μητροπολιτικός Ναός Παναγίας του Σημείου, Νέα Υόρκη, 1978