Αγία Θεοφανώ η Βασίλισσα. Βίος
Η Αγία Θεοφανώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη και ήταν από βασιλική γενιά. Ήταν κόρη του Κωνσταντίνου Iλλουστρίου και της Άννας. Οι γονείς της ήταν άτεκνοι και παρακαλούσαν την Παναγία να μεσιτεύσει στον Θεό. Προσευχόντουσαν στον ναό στην περιοχή Βάσσος. Επειδή λοιπόν το ζητούσαν με πίστη, ο Θεός τους ευλόγησε να κάνουν ένα κορίτσι, τη Θεοφανώ.
Όταν σταμάτησε να πίνει το γάλα της μητέρας της, σε ηλικία έξι ετών, την εκπαίδευσαν στα ιερά γράμματα και τη στόλισαν με κάθε είδους αγαθά και αρετές. Οι γονείς της όταν είδαν πόσο ενάρετη, έκλαιγαν από χαρά και ήλπιζαν ότι σύντομα θα απολάμβαναν τους καρπούς μιας τέτοιας πνευματικής καλλιέργειας. Όταν μεγάλωσε και έγινε μια ευγενική γυναίκα με πολλές αρετές, τη ζήτησε σε γάμο για τον υιό του ο Αυτοκράτωρ Βασίλειος ο Μακεδόνας. Έτσι η Αγία Θεοφανώ παντρεύτηκε τον Λέοντα τον Στ’ Σοφό (19 Σεπτεμβρίου 866 – 11 Μαΐου 912).
Η Αγία Θεοφανώ υπηρετούσε μέρα και νύχτα τον Θεό με ψαλμούς και ύμνους, με ελεημοσύνες και με κάθε εγκράτεια. Και στην εξωτερική εμφάνιση, φορούσε βασιλικό μανδύα. Και εσωτερικά και κρυφά ήταν ρακένδυτη, φορούσε ρούχα υφασμένα από τρίχες κατσικιών, και με αυτά ταλαιπωρούσε το σώμα της. Περιφρονούσε τα πολυτελή γεύματα. Η τροφή της ήταν ψωμί και λάχανο, και αυτά τη χαροποιούσαν πολύ. Μοίραζε στους φτωχούς όσα χρήματα έπεφταν στα χέρια της. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και τα στολίδια και τα πολύτιμα ενδύματα της τα πουλούσε, για να βοηθήσει στους φτωχούς. Έδινε στις χήρες και στα ορφανά όσα χρειαζόντουσαν για να ζήσουν. Πλούτιζε τα μοναστήρια και τα ασκητικά σπίτια με χρήματα και υποστατικά. Φρόντιζε τους υπηρέτες της σαν να ήταν αδελφοί και αδελφές της. Ποτέ δεν αποκαλούσε κανέναν άνθρωπο μόνο με το μικρό του όνομα. Δεν έλεγε δηλαδή Γεώργιε ή Δημήτριε ή Νικόλαε, αλλά πάντα πρόσθετε το κύριε. Ο κύριος Γεώργιος! Κύριε Δημήτριε! Και κύριε Νικόλαε!
Ποτέ της δεν ορκίστηκε. Ποτέ δεν είπε ψέματα με τα χείλη της, ούτε κατηγόρησε κάποιον άνθρωπο. Πάντοτε θρηνούσε κρυφά στην καρδιά της και δε σταμάτησε να βρέχει το στρώμα της με δάκρυα. Και το κρεβάτι της ήταν πάντα στρωμένο με χρυσοΰφαντα πεύκια και βασιλικά στρώματα – όταν όμως ερχόταν η νύχτα, έστρωνε να κοιμηθεί στο έδαφος της γης, πάνω σε μία ψάθα ή σε τρίχινα υφάσματα, από τα οποία συχνά σηκωνόταν και απήγγειλε τις προσευχές της στον Θεό. Από την πολλή σκληραγωγία και την κακοπάθεια, αρρώστησε. Αλλά αυτή Αγία Θεοφάνω συνέχισε την εγκράτεια. Όποιο φαγητό της ετοίμαζαν, αυτή το μοίραζε στους πεινασμένους. Το στόμα αυτής της σπουδαίας γυναίκας, που είχε συνηθίσει στη μελέτη των θείων λόγων, δεν έπαυε ποτέ να εκφωνεί τους ψαλμούς του Δαβίδ. Πάντα φρόντιζε να κάνει δοξολογία στον Θεό επτά φορές την ημέρα. Και η δίκαιη αυτή γυναίκα κοιμόταν με δάκρυα. Αφενός γιατί την ταλαιπωρούσαν οι θλίψεις των άλλων, αφετέρου γιατί με τα δάκρυά της παρακαλούσε τον Κύριο, τόσο για τον εαυτό της, όσο και για τους άλλους.
Ως εκ τούτου, ως ένα τόσο συμπονετικό και ελεήμον πρόσωπο, ανακούφιζε τα βάσανα των θλιβομένων, βοηθούσε τους ανήμπορους και παρηγορούσε όσους υπέφεραν από θλίψεις και δυστυχίες. Και για να μιλήσουμε εν συντομία, όλο τον κόσμο και όλα τα καλά του κόσμου, αυτή η βασίλισσα αρνήθηκε για τον Κύριο. Και παίρνοντας στους ώμους της τον σταυρό του Χριστού και τον ελαφρύ ζυγό του, Τον ακολούθησε πρόθυμα. Γι’ αυτό και πέτυχε τα προσδοκώμενα αιώνια αγαθά. Γι’ αυτό, φτάνοντας στο τέλος, γνώριζε την ώρα του θανάτου της και κάλεσε όλους να της δώσουν τον τελευταίο ασπασμό. Έτσι παρέδωσε το ευλογημένο πνεύμα της ειρηνικά στα χέρια του Θεού.
Αγία Θεοφανώ η Βασίλισσα. Γιορτή
Η Αγία Θεοφανώ η Βασίλισσα γιορτάζει στις 16 Δεκεμβρίου.
Αγία Θεοφανώ η Βασίλισσα. Απολυτίκιο
Προελομένη τα ουράνια πόθω, Θεοφανώ την βιοτήν διεξήλθες, αγγελικώς εν γη περιπολεύουσα· όθεν κατηξίωσαι, ουρανίων χαρίτων, συν Αγγέλων τόξεσι, και Αγίων χορείαις, παριστάμενη τω Παμβασιλεί ον εκδυσώπει, ευρείν ημάς έλεος.
Αγία Θεοφανώ η Βασίλισσα. Κοντάκιο
ήχος πλάγιος δ’. Τη υπερμάχω
Την εν τώ μέσω ανακτόρων αναλάμψασαν
Ως εν ερήμω αγιότητος ταις λάμψεσιν,
Ως θεόφρονα τιμήσωμεν βασιλίδα·
Βασιλείαν γάρ λιπούσαι την επίγειον
Την ουράνιον ενθέως εκληρώσατο·
Χαίροις λέγοντες, Θεοφανώ παμμακάριστε.
Αγία Θεοφανώ η Βασίλισσα. Μεγαλυνάριο
Της θεοφανείας της μυστικής, την βουλήν πληρούσα, ως βασίλισσα νουνεχής, της υπερκοσμίου, επέβης βασιλείας, Θεοφανώ Οσία αξιοθαύμαστε.