Άρχισα να σκέφτομαι αν λειτουργεί καλά, γενικά, το μυαλό των σύγχρονων ανθρώπων. Μου γεννήθηκε το ερώτημα: Πως μπορώ να ξέρω αν πάει καλά το μυαλό μας και πως μπορούσα να το καταλάβω. Αναρωτήθηκα αν θα έπρεπε να απαντήσω στο ερώτημα ποιο είναι το οδοιπορικό της σκέψης μας. Πώς επικράτησε και κτίσθηκε η σύγχρονη σκέψη, δηλαδή με λίγα λόγια, η κουλτούρα του μοντέρνου δυτικού πολιτισμού μας;
Για αρχή τοποθετήθηκα λοιπόν γύρω στο 1950 όταν άρχισαν οι πρώτες μεταπολεμικές ανάσες… Το κλίμα της δεκαετίας συναισθηματικά ήταν άκαμπτο και υπήρχε σαφής ταξικός προσανατολισμός. Εβραίοι και γυναίκες, έγχρωμοι και εθνικές μειονότητες δεν μπορούσαν να έχουν ηγετικές θέσεις. Επικρατούσε μεγάλη επικριτική διάθεση με υλιστικά κριτήρια βεβαίως. Η κοινωνική θέση καθοριζόταν από το πόσο επιτυχημένος φαινόταν κανείς και προέκυψε εκείνη η γελοία ανταγωνιστική αναμέτρηση με τους γείτονες… Μάλιστα, σε καλό δρόμο βρισκόμουν… για να σκεφτώ και παρακάτω… Έτσι προχώρησα προς το ’60 και θυμήθηκα ότι ήταν δεκαετία που το ανθρώπινο μυαλό αναζήτησε και καθιέρωσε περισσότερα στην κουλτούρα μας. Δεκαετία των μεταρρυθμίσεων. Κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, ισότητα των δύο φύλων, προστασία περιβάλλοντος! Όχι, στον ακήρυκτο πόλεμο του Βιετνάμ. Ο πολιτισμός άρχισε να νοιάζεται για πράγματα πέρα από την υλιστική του πορεία. Άρχισε να ψάχνει για βαθύτερο φιλοσοφικό νόημα στη ζωή… Εντοπίσαμε ότι έπρεπε να αλλάξουμε. Το τοποθετήσαμε όμως στους άλλους: Πρέπει να αλλάξεις! Και μετά, δεκαετία του ’70. Μπαίνουν στη ζωή μας οι ψυχολόγοι. Συνειδητοποιήσαμε ότι ζητούσαμε από τους άλλους να αλλάξουν, αλλά παραβλέπαμε τις συγκρούσεις μέσα μας. Εμφανίζεται η ιδέα του «Ουμανισμού». Τα βιβλία της αυτοβοήθειας κατακλύζουν την αγορά, διεισδύουν στην κουλτούρα μας. Παρόλα τα ψαξίματα, οι φόβοι παραμένουν φόβοι και το άγχος και η ανασφάλεια απειλεί την καθημερινότητά μας.
Δεκαετία του ’80: Εμφανίζονται τρεις κατευθύνσεις:
1. Το ρίχνουμε στις παραδοσιακές θρησκείες.
2. Αρχίζουμε μια προσωπική πνευματική αναζήτηση για να βρούμε εσωτερικές αλήθειες και μη.
3. Απομακρυνόμαστε εντελώς από τον ιδεαλισμό και πέφτουμε με τα μούτρα στην ύλη. Πειραματισμός σε όλα, αναζητήσεις, υποβιβασμός από τα όσα κάναμε στο επίπεδο της μόδας και στο τέλος απογοήτευση! Υπερβολές και εμπορευματοποίηση των πάντων. Κάποια μετακίνηση της συνείδησης σε γενικές αξίες …
Δεκαετία του ’90: Οι ψευδαισθήσεις μας τελείωσαν. Είμαστε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα. Έπρεπε να κινηθούμε πέρα από τη διανοητική εξέταση του πνευματικού. Έπρεπε να νιώσουμε αλήθειες… Χρειαζόμαστε αυθεντικότητα… Έρχεται η ψευδαίσθηση του πλαστικού χρήματος… «Ξεσαλώνουμε» με το δανεικό χρήμα. Οι τράπεζες οργώνουν τις ζωές μας.
Δεκαετία 2000: Τα αποτελέσματα της δανειοληψίας επιστρέφουν μπούμερανγκ. Έρπουμε στο άγνωστο. Η οικονομία βυθίζεται. Αρχίζει η κατάσταση πολιορκίας από την καθολική φτώχεια. Γκρίζα ζώνη! Χρειαζόμαστε πνευματική ταυτότητα! Δεν ξέρουμε ποιοι είμαστε, που βαδίζουμε, που πάμε και που θα καταλήξουμε. Και το κυριότερο δεν μας ενδιαφέρει τίποτα παραπάνω από την απόλαυση που μας προσφέρει η θαλπωρή του καναπέ μας, άντε και για τους πιο ανήσυχους η οθόνη του υπολογιστή μας… Κοίταξα έξω από το παράθυρο… Και μετά αναρωτήθηκα από τι πάσχω; Έξω η ζωντανή πόλη κι εγώ μέσα στα στεγανά του μυαλού μου… παράδερνα μάταια. Τέλος εποχής.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη,
φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.)
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
[email protected]