Το ρουσφέτι: οι αιτίες του, οι επιπτώσεις του στην κοινωνία και τρόποι καταπολέμησής του
Ρουσφέτι σημαίνει δωροδοκία και ετυμολογικά προέρχεται από την αραβική λέξη ρουσβέτ που εκφράζει τη δωροδοκία. Κατ’ επέκταση το ρουσφέτι, μεταφράζεται σε χαριστική κυβερνητική παροχή, σε χάρη, σε εκδούλευση, σε μεροληψία. Τα λεγόμενα ρουσφέτια δεν είναι όλα ρουσφέτια με την έννοια της παρατυπίας ή της παρανομίας ή της ενέργειας εις βάρος άλλου. Γιατί τα περισσότερα απ’ αυτά που ζητάει ο πολίτης είναι πράγματα που μπορούν και πρέπει να γίνονται χωρίς καμιά μεσολάβηση, αφού τα δικαιούται. Το πραγματικό ρουσφέτι είναι η παρανομία, ο διορισμός που δε δικαιούσαι, η μετάθεση όταν δεν έχεις τις προϋποθέσεις, το χαριστικό δάνειο και η αδικία εις βάρος άλλου αδύνατου. Δηλαδή το ρουσφέτι είναι η παράνομη χαριστική μεταχείριση, σε τελευταία ανάλυση.
Το ρουσφέτι πέρασε στο πολιτικό και καθημερινό νεοελληνικό λεξιλόγιο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αλλά και στα χρόνια μας η πολιτική της ρουσφετολογίας δε φαίνεται να υστερεί, και τώρα πρέπει να έχεις «μπάρμπα στην Κορώνη». Το ρουσφέτι, κατάλοιπο της εποχής της Τουρκοκρατίας, σατιρίστηκε εύστοχα από το Βλαχογιάννη, ο οποίος στα κατάστιχά του έχει σημειώσει πλούσια ανεκδοτολογία γύρω από το ρουσφέτι.
Πάντως είναι γεγονός ότι το ρουσφέτι οφείλεται σε μια σειρά από βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία μας αίτια, και τα οποία διαμορφώνονται από παράγοντες οικονομικούς, πολιτικούς, πολιτιστικούς και θρησκευτικούς. Αρχικά η ανεπάρκεια του κράτους, η κακή λειτουργία του κρατικού μηχανισμού και των διαφόρων υπηρεσιών αναγκάζουν τον κόσμο να καταφεύγει στο ρουσφέτι. Η γραφειοκρατία, οχυρωμένη πολλές φορές πίσω από νόμους, διατάγματα, αποφάσεις, εγκυκλίους που κάποτε αλληλοσυγκρούονται, καλλιεργεί ακόμη το έδαφος για την ανάπτυξη εδραιομένης ρουσφετολογίας. Ο λαβύρινθος της κρατικής μηχανής, η ανευθυνότητα, τα πολλά πρωτόκολλα και η βραδύτητα στη διεκπεραίωση των υποθέσεων είναι σοβαρά αίτια ρουσφετολογίας. Η άγνοια των ανθρώπων ακόμη είναι σημαντικός παράγοντας για την ύπαρξη του ρουσφετιού.
Τώρα, οι επιπτώσεις του είναι αναμφισβήτητα αρνητικότατες. Κατάρα, αποκάλεσε γνωστός πολιτικός το ρουσφέτι, γιατί όντως αποτελεί ανασχετικό παράγοντα της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Πολύ σοβαρές είναι οι επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, όταν το ρουσφέτι αφορά αίτημα με οικονομικές επιβαρύνσεις για το Δημόσιο, όπως τα χαριστικά δάνεια και τα χαριστικά έργα εκεί που δεν αποδίδουν. Το ρουσφέτι ακόμα νοθεύει την ιδεολογική και πολιτική ζωή γιατί ο ψηφοφόρος ψηφίζει πολλές φορές όχι εκείνον που θέλει, που πιστεύει, αλλά εκείνον που νομίζει ότι θα τον εξυπηρετήσει, θα τον βοηθήσει. Ο πολιτικός με τη σειρά του ασχολείται, είναι αναγκασμένος να ασχολείται -αλλιώς κινδυνεύει η επανεκλογή του- με την ικανοποίηση των πιο ασήμαντων ή παράλογων μερικές φορές απαιτήσεων εις βάρος της κύριας αποστολής του. Τελικά η ρουσφετολογία δημιουργεί κλίμα ανηθικότητας, αναξιοπρέπειας, παζαρέματος και αδικιών, δημιουργεί φαύλο κύκλο στην πορεία ενός κράτους.
Όμως, αποτελεί πλέον κοινή συνείδηση ότι το κακό δε θεραπεύεται με αφορισμούς και με λόγια. Χρειάζεται κυρίως θεραπεία της ανεπάρκειας του κράτους και των υπηρεσιών του. Τι χρειάζεται; Χρειάζεται βαθιά και ριζική αναδιάρθρωση του διοικητικού μηχανισμού και της κρατικής μηχανής μέσω της αποκέντρωσης, έτσι που η απόδοσή της να υπηρετεί άμεσα και δίκαια τον πολίτη. Απαιτείται εκσυγχρονισμός και εξοπλισμός της Διοίκησης με σύγχρονα μέσα, σαφής, σωστή και σύγχρονη νομοθεσία. Τα βασικά δικαιώματα του πολίτη πρέπει να ικανοποιούνται με την εγγύηση του νόμου και της πολιτείας, χωρίς τα «παραθυράκια» του νόμου που προκύπτουν όταν οι ερμηνείες του είναι πολλές, χωρίς μεσολαβήσεις και διακρίσεις. Ακόμη χρειάζεται αυστηρή τήρηση των νόμων. Η θέσπιση ειδικών μέτρων και κυρώσεων διοικητικών και ποινικών στις περιπτώσεις των παραβάσεων και η αυστηρή αντιμετώπιση κάθε αδράνειας και κάθε παραγοντισμού αποτελούν καίρια και καθοριστικά βήματα προς τον περιορισμό και τέλος την εξάλειψη του ρουσφετιού.
Επίσης, η υπευθυνότητα του κράτους και του πολίτη, ο σεβασμός στον πολίτη που πρέπει να διακρίνει το κράτος καθώς και η αξιοπρέπεια που θα πρέπει να διακρίνει τον πολίτη σε κάθε εκδήλωσή του, μπορούν να καταπολεμήσουν το ρουσφέτι, αλλά για να υλοποιηθούν, προϋποθέτουν μια βαθιά αλλαγή στη νοοτροπία ενός λαού γενικότερα. Συμπληρωματικά, η βελτίωση της ποιοτικής στάθμης των δημόσιων υπαλλήλων και η παροχή κατάλληλης αγωγής και παιδείας που η απόρροιά τους είναι η τόσο ποθητή μόρφωση του λαού έχουν τη δύναμη να συντελέσουν την αλλαγή στη λανθασμένη και ασθενή νοοτροπία που επικρατεί και που ουσιαστικά είναι αυτή που τρέφει συνεχώς το ρουσφέτι.
Συμπερασματικά, η ενιαία στάση του πολιτικού κόσμου απέναντι στο ρουσφέτι που θα συνίσταται στην καταδίκη και στην γενική κατάκρισή του, η αποφασιστική διαφώτιση του πλατύ κοινού και η ειλικρινής αντιμετώπιση των ψηφοφόρων και των αιτημάτων τους από τα μέλη του πολιτικού κόσμου καθώς και η απαλλαγή της κρατικής μηχανής από κομματικούς εναγκαλισμούς, αποτελούν επιτακτικές θέσεις που είναι ανάγκη να εφαρμοστούν και στην πράξη, όχι μόνο να εκφέρονται θεωρητικά, για να εκλείψει από τη χώρα μας αυτή η πληγή που τη μαστίζει ανελέητα και που ονομάζεται ρουσφέτι.
Πάντως, πρόσφατα και από επίσημους κυβερνητικούς παράγοντες κηρύχτηκε αμείλικτος πόλεμος κατά της «ρουσφετολογίας-ρουσφετοπραξίας». Συγκεκριμένα ειπώθηκε πως «είναι αδήριτη ανάγκη να εξοβελιστεί η κατάρα του ρουσφετιού». Θα αποδώσει όμως η εκστρατεία; Θα ξεριζωθεί το κακό; Είναι δυο ερωτήματα που βασανίζουν την πλειονότητα, αλλά παρ’ όλα αυτά παραμένουν αμφιταλαντευόμενα στην απάντησή τους γιατί το θέμα είναι πολυεξαρτημένο από ποικίλους παράγοντες.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη
Φιλόλογος-ιστορικός
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων