Το νέο, ψηφιακό Σχολείο
Σύμφωνα με την τρέχουσα μεταρρύθμιση του Υπουργείου Παιδείας και δια Βίου Μάθησης στην υφιστάμενη πραγματικότητα το εκπαιδευτικό μας σύστημα παραμένει ένα συγκεντρωτικό σύστημα, αφού ελάχιστες ουσιαστικές αρμοδιότητες διοίκησης έχουν μεταφερθεί σε τοπικό-σχολικό επίπεδο. Πλήθος εγκυκλίων και νόμων ρυθμίζουν κυρίως κεντρικά και την παραμικρή λεπτομέρεια της λειτουργίας της σχολικής μονάδας, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για την ανάπτυξη δημιουργικών πρωτοβουλιών… ο διεκπεραιωτικός ρόλος των στελεχών και ιδιαίτερα των διευθυντών των σχολικών μονάδων, το γεγονός ότι οι δεσμευτικές κεντρικές αποφάσεις λειτουργούν κάποιες φορές ως άλλοθι αδράνειας δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την άμεση και ζωντανή λειτουργία του σχολείου.
Η εκκολαπτόμενη πραγματικότητα πρεσβεύει ότι το ψηφιακό σχολείο είναι βασικό συστατικό του οράματος του Νέου Σχολείου. H χρήση των Νέων Τεχνολογιών γίνεται ο καταλύτης για να ανακτήσει το ελληνικό σχολείο την ανταγωνιστικότητά του στον ευρωπαϊκό χώρο. Το ψηφιακό σχολείο αποτελεί ολιστική προσέγγιση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Ενισχύονται οι υποδομές του δικτύου και του ηλεκτρονικού εξοπλισμού των σχολείων με στόχο τη δημιουργία της ψηφιακής τάξης, ενώ εισάγεται ένα ολοκληρωμένο σύστημα ηλεκτρονικής διοίκησης της εκπαίδευσης και διαχείρισης εκπαιδευτικών δεδομένων. Αντικαθίστανται τα διαφορετικά σημερινά βασικά συστήματα καταγραφής δεδομένων του εκπαιδευτικού συστήματος με ένα ενιαίο διαλειτουργικό σύστημα, στο οποίο θα μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας ανάλογα με τη θέση του ή το ρόλο του (π.χ. ο γονιός για το παιδί του, ο εκπαιδευτικός για τη τάξη του, ο σχολικός σύμβουλος για τα σχολεία που εποπτεύει, κ.ο.κ). Αναπτύσσεται ιστοσελίδα σε κάθε σχολείο και αποκεντρωμένη Υπηρεσία του Υπουργείου, προκειμένου να αναρτώνται οι αποφάσεις και τα πεπραγμένα τους, στην κατεύθυνση της διαφάνειας και της κοινωνικής λογοδοσίας. Όλα τα σχολεία της χώρας αποκτούν την ηλεκτρονική τους καρτέλα, στην οποία θα αναγράφονται πλήρως όλα τα στοιχεία τους (μαθητές, προσωπικό, εξοπλισμός, κλπ).
Επιπλέον, στην ανοικτή διαβούλευση που αναρτήθηκε (6-4-2011) από το Υπουργείο με τίτλο «Πρώτα ο Μαθητής» – «Πρώτα η Σχολική Μονάδα»- Νέα Διοίκηση για το Νέο Σχολείο, σημειώνεται ότι στο επίκεντρο τίθεται η σχολική μονάδα, κύτταρο γόνιμης υποδοχής και συνδιαμόρφωσης της εκπαιδευτικής πολιτικής, φορέας παραγωγής και υλοποίησης εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών πρωτοβουλιών με κέντρο το μαθητή και πρωταγωνιστές τους εκπαιδευτικούς… Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις βασίζονται στις αρχές της αποκέντρωσης, της υπευθυνότητας, της διαφάνειας, της λογοδοσίας, της ποιότητας. Προωθείται το «όραμα» της αυτόνομης στο σχεδιασμό και τη δράση της σχολικής μονάδας, που στηρίζεται στο επαγγελματικό ήθος και τις ικανότητες των εκπαιδευτικών της, στην προσπάθεια των μαθητών και την ενεργό συμμετοχή των γονέων και της τοπικής κοινωνίας… Ένα όραμα για κάθε σχολική μονάδα, που δεν επιβάλλεται από πάνω ή από έξω, αλλά προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των εμπειριών και των ανησυχιών των εκπαιδευτικών, των μαθητών της και των γονέων τους… αναβαθμίζεται ο ρόλος του διευθυντή, του υποδιευθυντή και του συλλόγου διδασκόντων, τους αποδίδονται νέες διοικητικές αρμοδιότητες. Προωθείται η ανάπτυξη δικτύων σχολικών μονάδων για την προώθηση της συνεργασίας… Ο διευθυντής του σχολείου καθίσταται ο ηγέτης, ο εμψυχωτής και ο διευκολυντής των αλλαγών στη σχολική του μονάδα και είναι υπεύθυνος για: συντονισμό της σχολικής ζωής… το σχεδιασμό, την υλοποίηση και αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου…την ηλεκτρονική ενημέρωση των ατομικών υπηρεσιακών φακέλων των εκπαιδευτικών και την αξιόπιστη έγκυρη και έγκαιρη ηλεκτρονική αποτύπωση των στοιχείων της σχολικής μονάδας, καθώς και των οικονομικών δεδομένων και των στοιχείων της αυτοαξιολόγησης…. τη διαφάνεια και την κοινωνική λογοδοσία και τη συστηματική επαφή με την τοπική κοινωνία και τους θεσμούς της Δια βίου Μάθησης… ενίσχυση της αυτονομίας της σχολικής μονάδας και της δυνατότητάς της να προγραμματίζει, να οργανώνει, να υλοποιεί και να αξιολογεί αποτελεσματικά το έργο της… η ενίσχυση της αυτονομίας της Σχολικής Μονάδας και η μετατροπή της από φορέα με αποκλειστικά εκτελεστικές αρμοδιότητες σε φορέα γόνιμης υποδοχής και συνδιαμόρφωσης της εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής αποτελεί κεντρική επιδίωξη του Υπουργείου Παιδείας.
Επίσης, σημειώνεται ότι ο διευθυντής, το σχολικό συμβούλιο και το συμβούλιο σχολικής κοινότητας καλούνται να λειτουργήσουν ως συνδετικοί κρίκοι μεταξύ της σχολικής μονάδας και της ευρύτερης κοινότητας, στην οποία εντάσσεται το σχολείο. Το σχολείο τίθεται στην υπηρεσία της τοπικής κοινωνίας και μετατρέπεται από κλειστή δομή, που εξυπηρετεί μόνο για μερικές ώρες της ημέρας τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, σε τοπικό πολυδύναμο κέντρο γνώσης… Εισάγεται ο θεσμός της «Ενότητας σχολικών μονάδων». Σύμφωνα με αυτόν, όμορες σχολικές μονάδες του ίδιου δήμου ομαδοποιούνται και σχηματίζουν ενότητες για την προώθηση της συνεργασίας, τον συντονισμό του έργου τους και την ενιαία αντιμετώπιση διοικητικών θεμάτων… για να λειτουργεί σωστά και αποτελεσματικά η καρδιά του εκπαιδευτικού συστήματος που είναι η Σχολική Μονάδα… Για να επιτύχουμε το «πρώτα η Σχολική Μονάδα» σε επίπεδο διοίκησης απαιτείται μια νέα αρχιτεκτονική δομή του συστήματος που θα είναι ευέλικτη… Ενισχυμένη Σχολική Μονάδα με αναβαθμισμένες τις αρμοδιότητες και το ρόλο του Διευθυντή, ανοιχτή στην τοπική κοινωνία
Επομένως, η σχολική μονάδα ως «μηχανισμός» επεκτείνεται προς τα έξω, προς την τοπική κοινωνία. Η ποιότητα της σχολικής διεύθυνσης και εκπαίδευσης θα καθορίζεται πλέον από τις ανάγκες του μαθητή και της τοπικής κοινωνίας. Το πλαίσιο και τα κοινωνικά συμφραζόμενα (contexts) μέσα στα οποία λειτουργεί το σχολείο θα είναι πλέον καθοριστικός παράγοντας στη λειτουργία του.
Το θεωρητικό υπόβαθρο των παραπάνω προτάσεων του Υπουργείου πρέπει να το αναζητήσουμε στη φιλοσοφία της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (ΔΟΠ) και στη Συστημική προσέγγιση, ενώ είναι εμφανείς οι επιρροές της φιλανδικής τρέχουσας εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Η εκπαιδευτική μονάδα θέτει ως πρωταρχικό μέλημα της την ικανοποίηση των προσδοκιών και των αναγκών των αποδεκτών της μέσα από τη συνεχή βελτίωση όλων των εμπλεκομένων και τη βελτιστοποίηση όλων των διαδικασιών και των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται. Η εκπαιδευτική μονάδα εξετάζεται ως παραγωγικό σύστημα με εισροές (Προγράμματα σπουδών, εξοπλισμός) με διαδικασία (διδακτική μεθοδολογία, διοίκηση) και με εκροές (επιδόσεις). Σε ένα τέτοιο μοντέλο δίνεται έμφαση: α) στη διαμόρφωση οράματος με σαφείς στόχους β) στη συνεχή προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων για εφαρμογή του οράματος γ) στη συνεχή βελτίωση και την πρόληψη των λαθών με κατάλληλη προετοιμασία.
Ως σύστημα το σχολείο δεν είναι κλειστού τύπου, όπως για παράδειγμα τα μοναστήρια, αλλά ανοιχτού τύπου. Το σχολείο ως ανοικτό σύστημα θα πρέπει να βρίσκεται σε μια συνεχή σχέση αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης με το εξωτερικό περιβάλλον. Το εξωτερικό περιβάλλον είναι οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων κάθε σχολείου, τα όργανα λαϊκής συμμετοχής, οι τοπικές κοινοτικές αρχές, οι σχολικές εφορίες κ.τ.λ., που μπορούν και οφείλουν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών υπηρεσιών δίπλα και παράλληλα με τους εκπαιδευτικούς. Ο «πελάτης» της εκπαίδευσης δεν είναι κανείς άλλος παρά η ίδια η κοινωνία. Η εκπαίδευση πρέπει και οφείλει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της κοινωνίας (γονείς, μαθητές κ.τ.λ.).
Ανακεφαλαιωτικά, σύμφωνα με τη συστημική θεωρία των R. Kahn και D. Katz ο κάθε οργανισμός είναι ένα ανοικτό σύστημα που διατηρεί σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις με το εξωτερικό περιβάλλον. Η δραστηριότητα κάθε μέλους επηρεάζει και επηρεάζεται από τη δραστηριότητα των υπολοίπων. Έτσι και η σχολική μονάδα, σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση, βιώνει ένα πλήθος αλληλεξαρτήσεων με διάφορα περιβάλλοντα.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη
Φιλόλογος-ιστορικός
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων