Πρωταπριλιά
Η Πρωταπριλιά είναι μια μέρα χαράς και διασκέδασης, που χαρακτηρίζεται από μικρά ή μεγάλα ψέματα, αστεία και φάρσες. Μια μέρα που μας καλεί να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα και να διασκεδάσουμε. Το έθιμο, που προέρχεται από την Ευρώπη, εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Την ημέρα αυτή, οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεγελάσουν τους άλλους, ενώ παράλληλα επαγρυπνούν για πιθανές φάρσες. Το έθιμο της Πρωταπριλιάς όταν έφτασε στην Ελλάδα, εξελίχθηκε και απέκτησε ντόπιες χροιές.
Η 1η Απριλίου είναι η μέρα που καλούμαστε όλοι, λόγω εθίμου, να πούμε αθώα ψεματάκια. Ακόμα και οι πολιτικοί της χώρας, αυτή την ημέρα, δικαιούνται να πουν κάποιο ψέμα (για τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου που δεν το επιβάλει το έθιμο, κάποια άλλη θα είναι η αιτία).
Τα ψέματα της πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που μας έχει έρθει από την Ευρώπη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, όμως, είναι οι επικρατέστερες.
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο ξεκίνησε από τους Κέλτες. Λαός της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι Κέλτες, ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου. Όσο καλοί ψαράδες όμως και να ήταν, την εποχή αυτή του χρόνου τα ψάρια πιάνονται δύσκολα. Έτσι και αυτοί, όπως προστάζει ο κώδικας δεοντολογίας των ψαράδων όλων των εποχών, έλεγαν ψέματα σχετικά με τα πόσα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια, έγινε με το πέρασμα του χρόνου έθιμο.
Η δεύτερη εκδοχή θέλει γενέτειρα του εθίμου την Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564 πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Την χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και πρωτοχρονιά θεωρούνταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την ψεύτικη πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.
Όπου και να γεννήθηκε πάντως, γεγονός είναι ότι το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χήρεψει γρήγορα.
Τον προηγούμενο αιώνα, η τεχνολογία βοήθησε κάποιους να ξεγελάσουν χιλιάδες άτομα την ημέρα αυτή. Για παράδειγμα μια Αμερικάνικη εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο (στις αρχές του 20ου αιώνα), στο οποίο αναφερόταν ότι ο Τόμας Έντισον είχε εφεύρει μια μηχανή, η οποία μετέτρεπε το νερό σε κρασί. Φανταστείτε την χαρά όλων των «μερακλήδων» της εποχής. Οι μερακλήδες μπορεί να χάρηκαν, αλλά οι μετοχές, των εταιριών παρασκευής και διακίνησης οίνου, σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στο χρηματιστήριο. Ένα άλλο παράδειγμα μεγάλης πρωταπριλιάτικης φάρσας, είναι αυτή του δικτύου BBC το 1957. Τότε προβλήθηκε, από το δίκτυο αυτό, ένα ρεπορτάζ, στο οποίο Ιταλοί γεωργοί μάζευαν μακαρόνια από τα δέντρα που υποτίθεται ότι τα παράγουν.
Με μικρά ή μεγάλα ψέματα, η πρωταπριλιά είναι ημέρα χαράς και διασκέδασης. Βρείτε ένα καλό ψέμα. Φορέστε το σοβαρό ύφος σας και βγείτε για κυνήγι θυμάτων. Προσέξτε όμως γιατί όλοι εκείνη την ημέρα, κάνουν το ίδιο με εσάς. Λένε ψέματα.
Ποίημα. Πρωταπριλιά
Η μέρα σαν ξημέρωσε
την πρώτη Απριλίου,
το φίλο μας φοβήθηκε
το μάτι του Κυρίου.
Ψεύτικο Σήμα έφτασε
από το Δέλτα Πρώτον
ο φίλος μας εχλώμιασε
στα χρονικά «το πρώτον».
Επήρε το καπέλο του
και τρέχοντας εχάθηκε
μα πού να πήγε άραγε
και σε δυό ώρες φάνηκε.
Μετάθεση του φάνηκε
πήρε για το φεγγάρι,
η καρδιά του φίλου κάλπαζε
χωρίς το χαλινάρι.
Η μύτη δεν μυρίστηκε
την πλάκα τη μεγάλη.
Κρίμα πικρό στο μπόι της
πού ‘ταν σαν καλαμάρι.
Ε, όταν πιά εκλήθηκε
στου Θείου το γραφείο,
την πλάκα του ανακοίνωσε
μη φύγει με φορείο.
Xίος, Απρίλιος 1971
Γεώργιος Βελλιανίτης