Στην εποχή μας που οι θεαματικές ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών και η ραγδαία αναπτυσσόμενη τεχνολογία έχουν καταστήσει την κοινωνία μας διαρκή αγώνα έντασης και ρυθμού, μια παραδοχή που μέσα της περικλείει αλήθεια διαχρονικού κύρους εξακολουθεί να δεσπόζει: ότι οι νέοι αποτελούν και σήμερα το κατ’ εξοχήν ζωντανό δυναμικό μιας χώρας, την πηγή από την οποία αναβλύζει ασυγκράτητος ενθουσιασμός και αχαλίνωτη αισιοδοξία. Κι αυτό γιατί οι νέοι, σ’ όλες τις εποχές, διακρίνονται για το πάθος τους για πρωτοπορία στους κοινωνικούς αγώνες, αναδεικνύονται φορείς νέων προοδευτικών αντιλήψεων, ανανεωτικών τάσεων και κοπιάζουν και μοχθούν για την ενσάρκωση όλων αυτών. Προβαίνουν σ’ αυτό τον αγώνα γιατί οι νέοι είναι από τη φύση τους ιδεαλιστές αφού δεν τους έχει παρασύρει ακόμα η αμείλικτη κοινωνική συμβατικότητα που κυριαρχεί. Μ’ άλλα λόγια οι νέοι αποτελούν και εκφράζουν εκείνη την ορμή της ανανέωσης που είναι ικανή να αναπλάσει κοινωνίες και να καλυτερέψει έτσι τους όρους διαβίωσης του ανθρώπου, υλικούς και πνευματικούς. Βέβαια αυτό συμβαίνει στην περίπτωση που η όλη προσωπικότητα του νέου δεν έχει λυγίσει στην αλλοτρίωση, την αλλοίωση και τη φθορά την οποία προωθούν ποικίλοι και πολυάριθμοι παράγοντες. Και επειδή και στην περίπτωση της δικιάς μας χώρας οι νέοι αποτελούν το πιο ζωντανό δυναμικό της, είναι εκείνοι οι οποίοι έχουν όλες τις δυνατότητες να πρωτοστατήσουν στην οικονομική και πολιτιστική τους ανόρθωση, ταυτόχρονα μπορούν να παίξουν και το ρόλο αλύγιστου κυματοθραύστη ενάντια στην αλλοτρίωση που επιχειρεί να ανατρέψει τη γενική ευημερία της. Αυτό βέβαια συμβαίνει πάντα υπό έναν όρο: ότι ο νέος διακατέχεται από έντονη ροπή προς θετική έκφραση όλων αυτών των ζωτικών πράγματι δυνατοτήτων που διαθέτει: ενθουσιασμό, αισιοδοξία, τόλμη.
Όμως στην εποχή μας και κατ’ επέκταση στη χώρα μας το ζωντανό αυτό δυναμικό διέρχεται κρίση που το αναταράζει όσον αφορά τους τρόπους έκφρασης των ιδιοτήτων του. Και δεν είναι λίγες οι φορές που εκδηλώνεται το πλήθος των νέων αρνητικά προς τον εαυτό του και προς την κοινωνία. Βέβαια οι παράγοντες που συντελούν στην κατασταλτική συνειδητοποίηση και έκφραση του ζωντανού αυτού δυναμικού είναι αποτέλεσμα της ιδιομορφίας της εποχής μας καθώς και πολύπλοκη συνάρτηση οικονομικών και κοινωνικών συγκυριών. Όμως ανεξάρτητα από τις βαθύτερες αιτίες που διαμορφώνουν αυτούς τους παράγοντες, η ουσία των πραγμάτων είναι ότι αποτελούν αληθινή μάστιγα για την επιβίωση και την προκοπή κάθε λαού χωριστά και ευρύτερα της ανθρωπότητας. Και προσδιορίζοντας αυτούς τους παράγοντες κατανοούμε ταυτόχρονα και τη βαρύτητά τους στη διαμόρφωση της συνείδησης, πολιτικής και κοινωνικής της νεολαίας.
Αρχικά ο πρώτος μεγάλος παράγοντας που συντελεί στην αρνητική έκφραση των νέων είναι η εμφύτευση και στη χώρα μας αλλοδαπών τρόπων ζωής οι οποίοι κάθε άλλο παρά εναρμονίζονται με την ψυχοσύνθεση του λαού μας και την μακραίωνη πολιτιστική παράδοση και κληρονομιά του τόπου μας. Οι νέοι μη έχοντας ακόμη διαμορφωμένο τον ψυχικό τους κόσμο και χωρίς αποστάγματα καίρια αντιλήψεων και θεωριών, τουλάχιστον η συντριπτική πλειονότητά τους, ρυμουλκούνται εύκολα από ορισμένους αλλοπρόσαλλους δήθεν μεταρρυθμιστές και προσπαθούν μάταια να προσαρμοστούν στις ξενόφερτες επιταγές τους, καταπνίγοντας μέσα τους τη δύναμη για ανανέωση και γόνιμη αναθεώρηση της δικής τους κληρονομιάς. Αποτέλεσμα αυτής της στάσης η δική τους πρώτα φθορά και αλλοτρίωση, που μεταβαίνει κατόπιν και στην κοινωνία της χώρας τους μέσω των αρνητικών εκφράσεων στις οποίες προβαίνουν.
Ένας άλλος επίσης σπουδαίος παράγοντας που αποφέρει τον αποπροσανατολισμό τους από δίκαια οράματα και υψηλές φιλοδοξίες είναι οι διάφοροι «καθοδηγητές» που ξεφυτρώνουν κατά καιρούς και που αφού με τις τρανταχτές διακηρύξεις και υποσχέσεις τους, τους καθιστούν έρμαια των παθών τους και των κατώτερων ορμών τους νεκρώνοντας το κριτικό τους πνεύμα και την τάση για συνεχή αναζήτηση της αλήθειας, είτε πολιτική είναι αυτή, είτε κοινωνική, είτε πολιτιστική, είτε πνευματική, είτε θρησκευτική, τους μετατρέπουν σε όργανα για την εκπλήρωση των δικών τους απώτερων σκοπών που ενδέχεται να είναι ευδιάκριτα αντικοινωνικοί και σε τελευταία ανάλυση ασυμβίβαστοι με τα ίδια τα «πιστεύω» των νέων, που καταλήγουν να είναι φερέφωνά τους και άλογοι θιασώτες τους.
Όμως, αναμφισβήτητα, ένας άλλος, ίσως ο πιο σπουδαίος παράγοντας που κυριολεκτικά τους αποχαυνώνει πνευματικά και τους ξεχαρβαλώνει σωματικά, είναι η μεγάλη μάστιγα των ναρκωτικών και σε δεύτερη μοίρα του αλκοολισμού που στις μέρες μας έχει λάβει, αν όχι απειλητικές, τουλάχιστον αρκετά ευδιάκριτες διαστάσεις. Όμως εδώ το πρόβλημα για να προσδιοριστεί επακριβέστερα απαιτεί τη συνδρομή της κοινωνικής, οικονομικής και ηθικής πραγματικότητας της εποχής μας. Στο σύνολό του είναι ένα φαινόμενο που σχεδόν απλώνεται σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης παρέμβασης και δράσης και γι αυτό ακριβώς το λόγο αποτελεί την πιο γιγαντωμένη κραυγή ενάντια στη σημερινή «τάξη πραγμάτων», ενάντια στη σημερινή κοινωνία, που περικλείει πράγματι πολλά τρωτά σημεία. Γιατί όταν επικρατούν έστω και αμυδρές κοινωνικές διακρίσεις που διατηρούνται ανέπαφες με την πάροδο του χρόνου λόγω άδικων σκοπιμοτήτων, όταν η κοινωνική διάρθρωση αποτελεί την ίδια την πηγή από την οποία απορρέουν πολυάριθμες αναταραχές και άτακτες ανακατατάξεις, όταν η ανεργία μαστίζει ανελέητα ολόκληρες μάζες νέων ανθρώπων με συσσωρευμένα προσόντα, τα οποία αποκτήθηκαν με μόχθο και σκληρό αγώνα, και συντελεί στην οικονομική κατάπτωση και εξαθλίωση αυτών των νέων και κατ’ επέκταση του κοινωνικού τους περίγυρου, τότε ιδιαίτερα οι νέοι που δεν κατόρθωσαν σ’ αυτό το μικρό διάστημα της ζωής τους να αποκτήσουν ατσάλινο χαρακτήρα και ακατάβλητη ψυχική δύναμη, πτοούνται και καταφεύγουν απελπισμένοι στη μοναδική γι’ αυτούς διέξοδο, είτε στα ναρκωτικά, είτε στον αλκοολισμό, είτε σε κάθε είδους εθισμούς. Προσπαθούν να ανακαλύψουν μέσα σ’ αυτά τον χαμένο τους Παράδεισο που με τόση ευαισθησία είχαν πλάσει και τόσο αμείλικτα τους τον διέλυσε η σκληρή πραγματικότητα της ζωής. Όμως μέσα σ’ αυτά δεν θα συναντήσουν παρά τον θάνατο, καταντώντας στο τέλος ανθρώπινα ράκη. Επίσης, όταν πλανιέται γύρω τους η μοναξιά η οποία φθείρει και αλλοιώνει πολύ τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, καθιστώντας τη ζωή τους σχεδόν αφόρητη κι όταν σ’ άλλη περίπτωση η διαλυμένη τους οικογένεια τους δημιουργεί αθεράπευτα ίσως ψυχικά τραύματα, όταν τα ρυπαρά έντυπα που διακινούνται τους διαστρεβλώνουν την αγνή και ιδανική εικόνα που έχουν σχηματίσει για τον έρωτα, τη δικαιοσύνη, την ειρήνη και την ελευθερία, αξίες πανανθρώπινες που συγκίνησαν και συνεχίζουν να συγκινούν ολόκληρες γενιές υπεύθυνων ανθρώπων, τότε για να διοχετεύσουν την έμφυτη τάση τους για δράση και για να διατρανώσουν την αγανάκτησή τους προβαίνουν σε εκδηλώσεις που τους καταρρακώνουν σαν ηθικές προσωπικότητες, κι από την άλλη μεριά αποτελούν κατασταλτικό παράγοντα βελτίωσης και προόδου και της ανθρώπινης φύσης και της κοινωνίας.
Πάντως είναι γεγονός, ότι η κρίση αυτή που διέρχεται η νεολαία εντείνεται κατά διαστήματα όλο και περισσότερο πράγμα που δυσχεραίνει και την πορεία της κοινωνίας μας, και απ’ την άλλη μεριά ανατρέπει και την γενική ευημερία μιας χώρας. Βέβαια γι’ αυτό, δεν ευθύνονται αποκλειστικά και μόνο οι κληρονομικές καταβολές, βιολογικές και ψυχολογικές ορισμένων νέων μα η ευθύνη βαραίνει ολόκληρη την κοινωνία μας και το ίδιο το κράτος που σ’ ορισμένες περιπτώσεις παρουσιάζει ανεπάρκεια όσον αφορά τη σωστή καθοδήγηση και διαπαιδαγώγηση των νέων. Και τελικά για να αρθούν τα σημερινά «τρωτά» σημεία που συντελούν στην ηθική αποχαλίνωση και κατά συνέπεια στην αρνητική έκφραση αυτού του ζωτικού δυναμικού, που το αποτελούν οι νέοι μιας χώρας, χρειάζεται συστηματική και σκληρά συντονισμένη προσπάθεια απ’ όλους τους αρμόδιους φορείς να προσεγγίσουν περισσότερο τα καυτά προβλήματα που βασανίζουν τους νέους, αντιμετωπίζοντάς τους με κατανόηση και αναλαμβάνοντας οι ίδιοι τις βαριές ευθύνες τους, έτσι ώστε η ανθρώπινη κοινωνία να μπορεί να ατενίζει με αισιοδοξία, γεμάτη ανανέωση, μακρινούς, φωτισμένους ορίζοντες.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη
Φιλόλογος-Ιστορικός
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων