Κωστούλα Μητροπούλου – Γιούλα Γαβαλά
«Μουσική για.. δυο αναχωρήσεις», οκτώ χρόνια μετά..
Γράφει ο Δημήτρης Κραουνάκης
Φωτογραφίες από το αρχείο του.
Οκτώ χρόνια πέρασαν από τον θάνατο δυο αγαπημένων ανθρώπων που είχα την τύχη να συνεργαστώ μαζί τους πριν από αρκετά χρόνια. Μιλάω για την συγγραφέα Κωστούλα Μητροπούλου και την ηθοποιό Γιούλα Γαβαλά.
Ήταν καλοκαίρι του 1985 όταν γνώρισα την Κωστούλα. Ετοιμάζαμε τότε το έργο της «Καμπαρέ ο Κόσμος» που θα ανέβαινε το χειμώνα στο θέατρο «Ελληνικό» της Γιούλας Γαβαλά. Ήμουν υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων στο νέο αυτό θέατρο της οδού Αγίου Μελετίου, λίγο κάτω από την Αχαρνών που σήμερα είναι… πρατήριο βενζίνης!!.
Το θέατρο το είχε φτιάξει η Γιούλα Γαβαλά μετά την επιστροφή της από την Αμερική όπου εκεί για δέκα χρόνια δούλεψε στο θέατρο το σινεμά και την τηλεόραση. Μάλιστα το 1984 είχε κάνει μεγάλη εντύπωση που αντί να εγκαινιάσει το νέο θέατρο η ίδια, το εγκαινίασε ο Μάνος Κατράκης παίζοντας σε αυτό τον τελευταίο του ρόλο στο «Ταμπού» του Νικόλα Μαντσάρι.
Παρέα με την Γιούλα Γαβαλά από το 1983 τρέχαμε να φτιάξουμε τον παλιό κινηματογράφο «Όλγα» σε ένα τέλεια εξοπλισμένο θέατρο 750 θέσεων με πολλούς βοηθητικούς χώρους και μεγάλα -σπάνιο αυτό- καμαρίνια. Μέρα νύχτα δουλεύαμε μέσα στο γιαπί που έπρεπε σε λίγους μήνες να μετατραπεί σε θέατρο. Ήταν να την θαυμάζεις την Γιούλα για την εργατικότητα της. Από το πρωί ως το βράδυ με μια τεράστια τσάντα όλο χαρτιά έτρεχε από γραφείο σε γραφείο για να εξασφαλίσει την άδεια του χώρου αλλά και για να διαλέξει η ίδια ότι χρειαζόταν το νέο θέατρο..
Θυμάμαι τα μεσημέρια κατάκοποι τρώγαμε σ ένα μαγειρειό σ ένα στενάκι απέναντι από το θέατρο, γεμάτο εργάτες από τα γύρω γιαπιά..
1984 η πρεμιέρα του Μάνου Κατράκη και του καινούργιου θεάτρου. Όμως ο Κατράκης είχε τους δικούς του ανθρώπους και έτσι για λίγο έφυγα από το θέατρο «Ελληνικό», άλλωστε ταυτόχρονα ήμουν και στο θέατρο «Πύλη» της κας Αλίκης. Μερικούς μήνες μετά και πάλι με την Γιούλα ετοιμάζουμε το επόμενο έργο και την πρώτη ουσιαστικά εμφάνιση της στο Αθηναϊκό κοινό με το έργο του Ευγένιου Ο Νηλ «Ένα φεγγάρι για τους κατατρεγμένους» σε σκηνοθεσία του Κώστα Μπάκα. Οι κριτικές ήταν καταπληκτικές για την Γιούλα και αυτό την ενθουσίασε!..
Καλοκαίρι του 1985 ετοιμάζουμε το έργο της Κωστούλας Μητροπούλου «Καμπαρέ ο Κόσμος» σε σκηνοθεσία Πάνου Παπαϊωάννου με τον Νίκο Γαλανό στον πρώτο αντρικό ρόλο. Με την παράσταση αυτή συμμετείχαμε στις εκδηλώσεις «Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» που είχαν την σφραγίδα της Μελίνας Μερκούρη.
Η συνεργασία μου με την Γιούλα τελείωσε λίγο πριν την πρεμιέρα του «Καμπαρέ».. Ήταν καλό άτομο, αλλά είχε ένα πείσμα!!.. Ακόμα και όταν καταλάβαινε ότι αυτό που ήθελε να κάνει ήταν λάθος, επέμενε! Έκανε πολλά λάθη τότε που δυστυχώς τα πλήρωσε λίγο μετά όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με τους συντελεστές εκείνης της παράστασης…
Ξανά βρέθηκα μαζί της το 1996-1997 όταν ετοίμαζε το «Τρένο του Πολιτισμού». Και αυτή η συνεργασία κράτησε λίγους μήνες..
Από κάποιους έμαθα το 2003 ότι ήταν άρρωστη και της τηλεφώνησα..Δεν το παραδέχτηκε.. Δεν μιλήσαμε ποτέ ξανά..
Ιούλιο του 2004 ήμουν στην Ζάκυνθο για μια συναυλία του συνθέτη Γιώργου Κατσαρού, όταν διάβασα σε κάποια εφημερίδα ότι η Γιούλα είχε πεθάνει..
Στεναχωρήθηκα.. Ήταν καλό άτομο η Γιούλα -παρ όλα τα πείσματα και τις παραξενιές που έχουμε λίγο πολύ όλοι μας- και σαν ηθοποιός ήταν σπουδαία και θα μπορούσε να δώσει πολλά.. Άλλωστε ήταν μόνο 57 χρόνων..
Θα ήθελα οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο της να θυμίσω σε κάποιους που ενδιαφέρονται για το θέατρο και τους ανθρώπους του, ποια ήταν η Γιούλα Γαβαλά μια και δεν βρήκα σχεδόν τίποτα για εκείνη όσο και αν έψαξα στο διαδίκτυο..
ΓΙΟΥΛΑ ΓΑΒΑΛΑ
Γεννήθηκε το 1947 στην Κομοτηνή αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε θέατρο στη σχολή του Γρηγόρη Βαφιά.
Από το 1967 έως το 1969 συμμετείχε ως μέλος του χορού σε αρκετές τραγωδίες στο «Εθνικό θέατρο» όπως στην «Μήδεια» σε σκηνοθεσία Λάμπρου Κωστόπουλου με την Αλέκα Κατσέλη, «Λυσιστράτη» σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού με την Μαίρη Αρώνη, «Ηλέκτρα» σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη με την Ελένη Χατζηαργύρη κά.
Στο «Εθνικό» έπαιξε το ίδιο διάστημα και στα έργα «Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις» του Μπέρναρ Σω και «Σκοτεινιά στον Επαχτο» του Δημήτρη Μπόγρη.
Τον χειμώνα του 1969 έπαιξε στο έργο «Το ημερολόγιο της Άννας Φράνκ» στο θίασο Κατερίνας Βασιλάκου – Θανάση Μυλωνά στο θέατρο «Αυλαία» της Θεσσαλονίκης και σε περιοδεία.
Το 1970 πήγε στον Καναδά όπου ανέβασε στο Μόντρεαλ την «Μήδεια» στα Αγγλικά. Με την χρηματοδότηση της κυβέρνησης του Κεμπέκ παρουσιάζει την «Μήδεια» και στα Γαλλικά. Παράλληλα κάνει στην τηλεόραση μια εκπομπή για τον απόδημο Ελληνισμό.
Ένα χρόνο μετά πάει στην Νέα Υόρκη όπου παρακολούθησε σεμινάρια στο «Άκτορς Στούντιο» για έξι μήνες και παρουσιάζει και πάλι την «Μήδεια» -για τρεισήμισι μήνες και οκτώ παραστάσεις την εβδομάδα!! Την «Μήδεια» διαδέχτηκε η «Ηλέκτρα» σύγχρονα διασκευασμένη. Επόμενος σταθμός της το Λός Αντζελες.
Παράλληλα με το θέατρο έπαιξε στον κινηματογράφο και την τηλεόραση με κυριότερη συμμετοχή στη σειρά «Το παλικάρι» με τον Τέλη Σαβάλα.
Η διαδρομή αυτή στην Αμερική κράτησε δέκα χρόνια..
Στην Ελλάδα βρέθηκε το 1981 με αφορμή τα γυρίσματα της ταινίας «Ο Έλληνας» με τον Σαβάλας και έμεινε.
Την ίδια χρονιά έπαιξε στην ταινία του Ανδρέα Θωμόπουλου «Ο ρεπόρτερ» και σε μία τηλεοπτική σειρά που δεν προβλήθηκε..
Καλοκαίρι του 1982 την βλέπουμε στο «Ηρώδειο», Ερμιόνη στην «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη που παρουσίασε ο θίασος της Έλσας Βεργή.
Το ίδιο διάστημα παίζει στις τηλεοπτικές σειρές «Κούρσα θανάτου» και «Μαντώ Μαυρογένους» στην ΕΡΤ και το 1983 στα «Αστέρια από χώμα» στο πλευρό του Ανδρέα Μπάρκουλη. Τον χειμώνα του 1982 παίζει με τον Κώστα Πρέκα στο έργο «Κούκου» και ξεκινά την δημιουργία του δικού της θεάτρου.
Το θέατρο «Ελληνικό» στην οδό Αγίου Μελετίου 133, λίγο κάτω από την Αχαρνών.
Το 1983- 1984 εγκαινίασε το θέατρο χωρίς να παίξει η ίδια. Ανέβασε το «Ταμπού» του Νικόλα Μαντσάρι με το «Λαϊκό θέατρο» του Μάνου Κατράκη.
Την επόμενη χρονιά 1984-1985 παρουσίασε το έργο του Ευγένιου Ο Νήλ «Ένα φεγγάρι για τους κατατρεγμένους» σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα έχοντας μαζί της τον Πέτρο Φυσσουν, τον Βασίλη Τσάγκλο κά.
Το 1985-1986 ανεβάζει το έργο της Κωστούλας Μητροπούλου «Καμπαρέ ο Κόσμος». Το 1986 το έργο του Νήλ Σάιμον «Ο τελευταίος εραστής» με τον τίτλο «Ο Εραστής, η Εύα και τα στρείδια» σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου με τον Λάκη Κομνηνό.
Το 1987 συνεργάστηκε ξανά με τον σκηνοθέτη Μίνω Βολανάκη – είχαν συνεργαστεί και στην Αμερική – ανεβάζοντας το έργο του Ντόναλντ Φρήντ «Η Κίρκη και ο μπράβος» με συμπρωταγωνιστή τον Κωνσταντίνο Κωνσταντόπουλο
Τα οικονομικά προβλήματα δεν της επέτρεψαν να κρατήσει άλλο το θέατρο που λίγο μετά, από κάποιους άλλους έγινε η μουσική σκηνή «Κεντρί» όπου τραγουδούσε για κάποια χρόνια ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και σήμερα είναι..γκαράζ!.
Λίγο αργότερα παίζει στην Αγγλόφωνη «Μήδεια» που ανέβασε ο Μίνως Βολανάκης στην Ελλάδα και το Παλέρμο παίζοντας τον ομώνυμο ρόλο.
Δημιούργησε τον Οργανισμό «Καλλιτέχνες χωρίς σύνορα» και προχώρησε στην υλοποίηση των εκδηλώσεων «Το τρένο του Πολιτισμού και της Ειρήνης».
Με μια αμαξοστοιχία που της παραχώρησε ο ΟΣΕ ταξίδευε στην Ελλάδα και το εξωτερικό φιλοξενώντας στα βαγόνια εκθέσεις για το περιβάλλον, για την ειρήνη, υπήρχε βαγόνι για το θέατρο, για την ποίηση, για την ζωγραφική κλπ ενώ διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις γίνονταν στους σταθμούς.
Παράλληλα παίζει στις ταινίες «Γλυκιά πατρίδα» το 1986, «Made in Greece» το 1987 με τον Χάρυ Κλύν και «Ηνίοχος» το 1995 με τον Αλέξη Δαμιανό.
Στην τηλεόραση παίζει στις σειρές «Χρόνια πολλά γλυκιά μου» το 1988, «Το μυστικό του Αρη Μπορσαλέντη» το 1990 και «Το τελευταίο αντίο» το 1994.
Περίπου το 1995 κατάφερε να φτιάξει το σπίτι των ονείρων της στο τέλος της οδού Αδριανού στο Θησείο, έχοντας κάτω από το μπαλκόνι της όλη την αρχαία αγορά και στο βάθος την Ακρόπολη. Δυστυχώς όμως δεν το χάρηκε για πολύ..
Κτυπημένη από τον καρκίνο έφυγε στα 57 χρόνια της στις 29 Ιουνίου του 2004 αθόρυβα- η είδηση ανακοινώθηκε μετά την κηδεία της- όπως αθόρυβα είχε ζήσει…
ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ
Πέντε μήνες πριν, στις 31 Ιανουαρίου του 2004 στα 71 χρόνια της είχε φύγει και η Κωστούλα Μητροπούλου που έτυχε να γνωρίσω σε θεατρική δουλειά της Γιούλας Γαβαλά..
Την αγαπημένη μου Κωστούλα γνώρισα στις πρόβες του έργου της «Καμπαρέ ο Κόσμος» που ετοιμάζαμε για τον χειμώνα 1985 στο θέατρο «Ελληνικό».
Πάντα παρούσα στις πρόβες, προσπαθούσε να βοηθήσει τους ηθοποιούς στους ρόλους τους που εκείνη ήξερε καλύτερα από όλους, αφού όλοι οι ρόλοι ήταν η ίδια της η ζωή!.. Την θυμάμαι να «συμβουλεύει» ακόμα και τον συνθέτη Γιάννη Σπανό που είχε γράψει την μουσική του έργου.. «Γιαννάκη, εδώ θέλει ένα..πιανάκι!!» Παρούσα μέχρι την πρεμιέρα του έργου άλλα και μετά στις παραστάσεις όπως μου έλεγαν. Στους ρόλους εκείνης της παράστασης ήταν ο Νίκος Γαλανός, η Γιούλα Γαβαλά, η Ντόρα Σιμοπούλου, ο Νίκος Λύτρας, ο Θανάσης Καραγιάννης και η Καίτη Μανωλιδάκη.
Τρία βιβλία της μου χάρισε σε εκείνη την συνεργασία μας, την «Αντίστροφη μέτρηση» [ Ικαρος 1970 ] , «Οσκαρ ή το χαμόγελο μιας τοιχογραφίας» [Δωρικός 1982] και «Περιθωριακοί» [Θεωρία 1984]. Οι αφιερώσεις της ήταν σκέτη απόλαυση..
«Στο Δημήτρη για την συνεργασία του.[Θεέ μου τι τάξη!! Βοήθησε με να μην πεθάνω!] για να μου μιλά στον ενικό, για να μ αγαπά και να με προστατεύει.
Με αγάπη Κωστούλα [αν βγάλεις τα γράμματα,φτύσε με!!]» ή «Για τον Δημήτρη αυτό το βιβλίο για το θέατρο ΕΝΤΟΣ και για να μην με προδώσει στο χρόνο και στο χώρο αυτού του χάους που είναι η ζωή μας, το..Καμπαρέ ο Κόσμος!!»
Η «περιπετειώδεις» εκείνη συνεργασία μας τελείωσε πρόωρα αλλά στα χρόνια που ακολούθησαν η Κωστούλα ήταν πάντα «παρούσα»..Την θυμάμαι στα εγκαίνια της μπουάτ «Αυλαία» που έφτιαξα για την Καίτη Χωματά το 1987. Εγραψε στην στήλη της στην εφημερίδα «Εθνος» στις 29-10-1988: «Αν αγαπάτε με πάθος ή και χωρίς το καλό τραγούδι, εκείνο που δεν πεθαίνει ποτέ, τότε θα πρέπει να δίνετε το όποιο ραντεβού σας σε εκείνο το όμορφο νεοκλασικό σπίτι, με τα ωραία ταβάνια και την ένδειξη «Αυλαία» στη φωτισμένη πόρτα…με τον αεικίνητο Δημήτρη στις δημόσιες και τις ανθρώπινες σχέσεις να σκέφτεται τα πάντα και να έχει την αγωνία του οικοδεσπότη – κυριολεκτικά – αφού μια βροχερή μέρα ή νύχτα πριν δυο χρόνια αποφάσισε να κάνει το όμορφο σπίτι του..μπουάτ και κατάφερε να γίνει το στέκι των πάσης φύσεως κρυπτοξενύχτηδων!..»
Παρούσα και τα επόμενα χρόνια στην «Αυλαία» με τον Λάκη Παππά και τον Γιώργο Ζωγράφο, στο «Λυκαβηττό» το 1989 στην συναυλία της Χωματά για τα 25 χρόνια της στο τραγούδι, το 1992 στο «Βεάκειο» σε συναυλία πάλι της Χωματά και πάντα μ ένα βιβλίο στο χέρι με ωραίες αφιερώσεις και φυσικά παρέα πάντα με την αγαπημένη της αδελφή την Κατιούλα, που δεν ξέρω πως ζει όλα αυτά τα χρόνια χωρίς την Κωστούλα της…
Για την Κωστούλα Μητροπούλου που γεννήθηκε στον Πειραιά το 1933 αλλά έζησε όλη της ζωή εδώ κοντά μου στην οδό Πατησίων, δεν θα γράψω «βιογραφικό».. Υπάρχει παντού, σε όποια σελίδα και αν ανοίξεις στο διαδίκτυο που αφορά το βιβλίο.. Η παρουσία της στα γράμματα άλλωστε ήταν έντονη από το 1960 έως το 2004. Σαράντα επτά βιβλία, μυθιστορήματα, διηγήματα, νουβέλες, οκτώ θεατρικά.. Σε όλα έντονο το ερωτικό στοιχείο, η μοναξιά, τα χαμένα χρόνια, η εγκατάλειψη, η προδοσία, ο θάνατος.. Στην πρώτη κιόλας νουβέλα της «Η χώρα με τους ήλιους» το 1960 βάζει την μικρή της ηρωίδα να ρωτά: «Γιαγιά τι είναι ο θάνατος;» και την γιαγιά να απαντά: «Λύπη,λύπη, μοναξιά και κρύο». Παντού η Κωστούλα ψάχνει να βρει το χαμένο νόημα της ζωής που προσπαθεί να αναπληρώσει ο έρωτας.. Παντού η αναζήτηση της αγάπης που ποτέ δεν είναι αρκετή..
Δεν θα γράψω άλλα για το έργο της Κωστούλας, δεν είμαι ειδικός ούτε έχω μελετήσει καλά το έργο της, το οποίο μάλιστα έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και διδάσκεται σε πολλά Πανεπιστήμια του κόσμου.
Εκείνο που θα ήθελα να πω για την Κωστούλα είναι για τα τραγούδια της. Τραγούδια που όλοι μας αγαπήσαμε και πολλές φορές τραγουδήσαμε χωρίς να γνωρίζουμε ότι τους στίχους τους έγραψε εκείνη: «Ο Δρόμος είχε την δική του ιστορία» και ο «Στρατιώτης» σε μουσική του Μάνου Λοίζου, «Ασπρη-μαύρη η φωτογραφία», «Ο Αρχηγός» σε μουσική του Λουκιανού Κηλαϊδόνη, «Ερωτικό παιχνίδι» σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου κά που τραγούδησαν ο Μάνος Λοίζος, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Βίκυ Μοσχολιού, η Καίτη Χωματά, ο Μανώλης Μητσιάς, η Σούλα Μπιρμπίλη κα Ολο αυτό το υλικό χώρεσε σ ένα βιβλίο 360 σελίδων. Ενός βιβλίου που κυκλοφόρησε η αδελφή της Κάτια Μητροπούλου το 2009 με τον τίτλο «Κωστούλα Μητροπούλου Τα τραγούδια μου» [εκδόσεις Μοντέρνοι καιροί.]
Η Κατιούλα που φροντίζει το έργο και τιμά- όσο λίγοι – την μνήμη της Κωστούλας..
Με τέσσερα τραγούδια της Κωστούλας Μητροπούλου θα κλείσω αυτό το μικρό αφιέρωμα στα δυό αυτά αγαπημένα πρόσωπα που «έφυγαν» την ίδια χρονιά πριν από οκτώ χρόνια..Την Κωστούλα και την Γιούλα..
Σημ. Ο τίτλος «Μουσική για.. δυο αναχωρήσεις» είναι παραλλαγή του τίτλου του έργου της Κωστούλας Μητροπούλου «Μουσική για μια αναχώρηση» [πέντε μονόπρακτα] που ανέβασε το 1978 η Τζένη Ρουσσέα στο θέατρο «Κώστα Μουσούρη».
Δημήτρης Κραουνάκης